Enzi moja katika historia ya utafutaji wa mafuta ya Nigeria inakaribia kufungwa, huku kampuni ya Shell yenye makao yake makuu London ikiashiria kuondoka kwake kutoka ufukwe wa taifa hilo la Afrika Magharibi baada ya kufanya shughuli zake huko kwa miaka 68.
Kampuni kubwa ya Uingereza, ambayo ilianza kusafirisha mafuta kutoka Delta ya Niger wakati nchi hiyo bado ilikuwa katika harakati za ukoloni mnamo mwaka 1956, ilitangaza tarehe 16 Januari kwamba inauza mali zake katika eneo hilo kwa dola za Marekani bilioni 1.3.
Muungano wa makampuni ya Nigeria inayonunua mali hizi za ardhini utalipa ziada ya dola bilioni 1.1 dhidi ya mapato ya awali na salio la fedha zinazohusiana na shughuli za kampuni kubwa ya mafuta ya Nigeria.
Mali zilizoathiriwa na uuzaji huo zinajumuisha leseni 18 za uchimbaji mafuta, ambazo kwa pamoja zinawakilisha akiba ya mafuta ghafi inayofikia jumla ya mapipa milioni 458.
Ikiwa idadi ya mapipa itazidishwa na bei ya sasa ya mafuta ghafi, mapato yatakuwa ya juu zaidi kuliko bei ambayo Shell inauza mali hizo.
Mashtaka Mengi
Basi, kwa nini Shell ingeuza mali za thamani kubwa za ardhini kwa bei inayoonekana kuwa ya kupunguwa sana?
Kampuni kubwa ya mafuta ya Uingereza, ambayo inashika nafasi ya pili baada ya ExxonMobil ya Marekani katika sekta ya mafuta na gesi duniani, imekuwa ikikabiliana na mlolongo wa mashtaka kwa miaka mingi.
Mashtaka yote haya yanahusisha madhara yanayodaiwa kusababishwa na shughuli za Shell katika Delta ya Niger, yakiathiri maisha ya jamii na mfumo dhaifu wa ikolojia wa eneo hilo.
Wanachama wa jamii zinazozalisha mafuta wanahisi hawapati sehemu ya haki ya utajiri unaotolewa na Shell kutoka ardhi yao.
Baadhi ya mashtaka haya yamesababisha kampuni kulipa jamii zinazoishi katika maeneo hayo mamilioni ya dola kama fidia.
Katika tukio moja, Kampuni ya Maendeleo ya Mafuta ya Shell ya Nigeria Ltd ililazimika kukubali kulipa dola milioni 15.9 kwa jamii na walalamikaji binafsi katika Delta ya Niger baada ya vita vya kisheria vilivyodumu kuanzia mwaka 2008.
Wakulima wanne wa Nigeria walipeleka Shell mahakamani kuhusu kumwagika kwa mafuta kutoka kwenye mabomba ya kampuni kati ya mwaka 2004 na 2007.
Vita vya kisheria vilifikia kilele chake katika hukumu ya kihistoria ya mwaka 2021 iliyotolewa na Mahakama ya Rufaa ya The Hague, ambayo ilipata Shell kuwa na hatia ya uchafuzi uliosababishwa na kuvuja kwa mabomba manne ya mafuta katika Delta ya Niger.
Uthibitisho rasmi
Serikali ya Nigeria, ambayo idhini yake inahitajika ili Shell iweze kufanya mpito kwa urahisi, imetangaza kuunga mkono mpango wa uuzaji, kulingana na waziri mdogo wa rasilimali za mafuta wa nchi hiyo, Heineken Lokpobiri.
Mara tu tangazo lilipotolewa hadharani, watu walianza kuhoji maana yake kwa nchi. Wengine wanaamini kuwa Shell kuondoka Nigeria, kama vile makampuni mengine ya kimataifa yalivyofanya hapo awali, kunaweza kuharibu sifa ya Nigeria katika soko la kimataifa.
Lakini je, hilo ndilo jambo lililopo? Wataalamu na wadau wanaamini hatua ya Shell ya kuuza mali zake za ardhini ni faida kwa pande zote - kwa kampuni yenyewe na kwa wachezaji wa ndani katika sekta ya mafuta na gesi.
"Ukweli wa mambo ni kwamba makampuni ya kimataifa ya mafuta (IOCs) yanapendelea shughuli za nje ya pwani (zilizopo baharini umbali fulani kutoka pwani) kuliko zile za ardhini kwa sababu ya changamoto chache," anasema Muhammad Saleh Hassan, mwenyekiti wa Skymark Energy and Power Ltd, akieleza TRT Afrika.
"Shughuli za ardhini zimekuwa mzigo zaidi kwa kampuni kubwa ya mafuta kuliko faida. Kampuni bado inafanya kazi nchini Nigeria. Ni kwamba tu inahamia nje ya pwani, kama ilivyotajwa awali."
Hassan anasema si yeye pekee anayeona hatua ya Shell kama fursa badala ya changamoto kwa sekta ya mafuta na gesi.
