Na Mazhun Idris
Kwenye kumbukizi zinasema kulikuwa na mkuu wa benki alikumbana na hali ngumu mwaka wa 2009, baada ya kulazimika kutoa dola milioni 10 za Marekani ili kufuta na kurekebisha kaulimbiu yake ya kimataifa iliyotangazwa sana - "Assume Nothing" - ambayo ilitafsiriwa vibaya kwa "Do Nothing" katika mashirika mengi yasiyo ya kawaida. - Mataifa yanayozungumza Kiingereza.
“Fried chickens” ni sehemu ya maneno yaliyokumbwa katika mgongano wa lugha lilipoanza kwa mara ya kwanza kutumika mjini Beijing katika miaka ya themanini kama kauli mbiu ya kitambo iliyotafsiriwa kwa shangwe kuwa "Eat your fingers off".
Kando ya Bahari ya China Mashariki, takriban muongo mmoja baadaye, drama ilichezwa kati ya nyota wa filamu wa Marekani na mwanamke kijana ambayo ilionyesha ulimwengu jinsi mambo "Iliyopotea Katika Tafsiri" katika nchi ngeni inaweza kuzua hisia za hasira na kutengwa.
Sasa hebu fikiria ukichanganya lugha 2,000 zinazounganisha bara la nchi 54: Afrika. Kwa hakika, lugha za Kiafrika ni miongoni mwa zenye rasilimali duni katika zana za utafsiri za dijitali na mtandaoni.
Mnamo mwaka wa 2017, Umoja wa Mataifa ulitangaza Siku ya Kimataifa ya Tafsiri ya Septemba 30 kama kumbukumbu kwa kazi ya watafsiri "ambao hujitahidi kuifanya dunia kuwa mahali padogo kwa kuvunja vikwazo vya lugha".
Tusonge Mbele
Mwanzo Mbele ya karne ya 19, wakati utafsiri ulipokuwa uwanja halali wa utafiti ulimwenguni pote. Kisha ikaja athari ya pamoja ya ubunifu wa kiteknolojia: kwanza, redio mwanzoni mwa karne ya ishirini, ikifuatiwa na televisheni miongo kadhaa baadaye. Kufuatia msukumo mkubwa katika kueneza na kukuza lugha ulimwenguni kote ilikuwa ujaji na kuvumbulika kwa kompyuta .
Njia ya kielektroniki ya usindikaji wa kidijitali, kompyuta na muunganisho wa mtandao huimarisha tasnia ya kisasa ya utafsiri. Gloria Francis, mtaalamu wa kutafsiri Kiswahili na mhariri wa nakala katika Digital Divide Data huko Nairobi Kenya, anaiambia TRT Afrika kwamba kupitia utandawazi wa soko la walaji na biashara unaosaidiwa na teknolojia, kazi ya wafasiri ina umuhimu unaoendelea kukua.
Msukumo wa kiteknolojia
Lugha za Kiafrika zinaweza kutumia teknolojia ya utafsiri kwa uwakilishi wa haki katika masuala ya kimataifa.
Hali ya mwisho kutoka kwa nakala ngumu hadi nakala za kielektroniki ulikamilika kwa kupitisha Kompyuta katika ofisi na nyumba kabla ya muunganisho wa intaneti kufunga makubaliano ya mwisho.
Fursa zaidi za watafsiri zilifunguliwa njiani, huku ufikiaji wa miradi na wateja kuongezeka kutoka kote ulimwenguni kwa mwingiliano wa mbali, faida kwa watafsiri wa 'lugha ya wachache'. Mohammad Arabi Umar, mfasiri mtaalamu wa Kihausa na msomi katika idara ya lugha na tamaduni katika Chuo Kikuu cha Shirikisho Gusau, nchini Nigeria, anaiambia TRT Afrika,
Leo, haya yote na hata zaidi yanapatikana kwenye kompyuta yangu ndogo na simu ya mkononi" Kuna wigo mpana sasa hivi, ingawa, kuongeza kwa ukuaji wa teknolojia kumeleta urahisi zaidi wa kazi.
"Nigeria ina zaidi ya lugha 300, lakini mtaala wetu wa kutafsiri katika vyuo vya elimu ya juu kwa kiasi kikubwa unazingatia vipengele vya kinadharia na mwongozo vya tafsiri," anasema Umar.
Uhitaji zaidi
Gloria anaamini kwamba teknolojia inaweza kuwasaidia wafasiri wa Kiafrika kwa kuhakikisha utolewaji wa tafsiri bora zinazowasilisha dhamira kamili ya lugha za Kiafrika, kuwezesha ujifunzaji na ufundishaji wa lugha za asili.
Rasilimali za kidijitali
Watafsiri hawahitaji kubeba au kuchanganya mamia ya kurasa halisi wakitafuta maelezo. "Kwa rasilimali za kutosha za data, 'tafsiri ya kijasiri' ambayo inafuata miundo ya kisarufi ya eneo fulani sasa inawezekana," Gloria anaiambia TRT Afrika.
Lakini Umar ana mtazamo tofauti juu ya mada. "Licha ya ujuzi wa teknolojia kuwa wa kubadilisha hali iliyopo ya kutafsiri ila, ukiangalia mtaala wetu wa kutafsiri, unaona teknolojia ya kompyuta haijaunganishwa vizuri.
"Hivi majuzi, nilipewa jukumu la kuandaa mtaala mpya wa stashahada ya kutafsiri. Lakini nilikuta taasisi nyingi hazijaunganisha ujuzi wa kompyuta kwa wafasiri," anaeleza.
Umar anazungumza kuhusu zana za utafsiri za kompyuta na zile zinazosaidiwa na satelaiti kama vile SDL Trados, MemoQ, Xbench, Memsource na Wordfast, ambazo zina kumbukumbu ya ndani ya utafsiri na visaidizi vya Akili Bandia vinavyotambua makosa na kutofautiana, kutathmini ubora wa tafsiri na kuboresha usomaji.
