Na Halima Umar Saleh
Ziya'atulhaqq Tahir, mwanablogu kutoka kaskazini mwa Nigeria, alionekana kuwa na majibu sahihi kwa maswali mengi ya maisha.
Kwenye akaunti yake maarufu ya Instagram, wafuasi wake walikuwa wakifunguka kuhusu matatizo yao—kuanzia mahusiano hadi sehemu za kazi—na kutafuta ushauri wa jinsi ya kuyashughulikia.
Ziya'atulhaqq alikuwa akiwasaidia kwa maoni yake kuhusu masuala haya au kutafuta mapendekezo kutoka kwa wengine waliotembelea ukurasa wake.
Sifa yake kama mshauri wa mtandaoni ilizidi kukuwa, na pamoja na sifa hio yalikuja matukio ya unyanyasaji mtandaoni. Siku moja, ilimzidi, na akafuta akaunti yake. Mwanzoni, ilikuwa kwa miezi mitatu, na baadaye, kwa mwaka mmoja na miezi miwili.
"Nilikuwa naolewa, na unyanyasaji mtandaoni ambao haukuisha haukuwa ukinidhuru mimi tu bali pia familia yangu," anaiambia TRT Afrika.
Wakati fulani, unyanyasaji huo ulifikia kiwango cha kuathiri afya ya akili ya Ziya'atulhaqq. Yeye si peke yake.
Kulingana na kampuni ya data ya Statista, matumizi ya teknolojia yameongezeka kwa kiasi kikubwa barani Afrika, huku watu milioni 645 wakipata mtandao kufikia mwaka 2023.
Wakati mapinduzi haya ya kidijitali yameleta mawasiliano mazuri zaidi upatikanaji wa taarifa, na fursa za kiuchumi, pia yameleta changamoto zinazohusiana na ustawi wa kidijitali, ikiwa ni pamoja na usalama mtandaoni, maarifa ya kidijitali, na athari mbaya zinazowezekana za kutumia muda mwingi mbele ya skrini.
Ziya'atulhaqq aliweza kurudi tena baada ya kukutana na unyanyasaji wa mtandao uliosababisha sonona, lakini si kila mwathirika wa unyanyasaji wa mtandaoni anapata nafasi ya kurudi kwenye mstari.
Nchini Nigeria, unyanyasaji wa mtandao ni moja ya mambo yanayotia wasiwasi zaidi katika zama za kidijitali. "Wanyanyasaji hawana mipaka. Wanamlenga kila mtu, bila kujali wanamuumiza nani. Ilikukuwa imezidi kwangu walipowahusisha watu wote ninaowapenda; sikuweza kuvumilia tena," anakumbuka Ziya'atulhaqq.
"Zaidi ya kurasa 30 ziliundwa kunitesa kwa miaka mitatu, kuninyima furaha yoyote na kunifanya nihoji uhai wangu. Uzoefu huu ulisababisha sonona, mawazo ya kujiua, na hali mbaya ya msongo wa mawazo, hali ambazo bado napambana nazo."
Mazungumzo magumu
Miongoni mwa masuala yanayomgusa sana Ziya'atulhaqq ni haja ya kuanzisha mazungumzo katika ngazi ya kimataifa kuhusu kudhibiti shughuli za kidijitali, hasa barani Afrika.
Katika mkutano wa hivi karibuni huko Dammam, Saudi Arabia, wawakilishi wa programu ya ustawi wa kidijitali ya Kituo cha Utamaduni cha Ulimwengu cha Mfalme Abdulaziz (Sync) walijadili mipango ya kushughulikia athari mbaya za maendeleo ya teknolojia barani Afrika.
"Sync itaunda ufahamu katika jamii za Afrika ili waweze kujiandaa kwa athari mbaya za matumizi ya kupita kiasi ya majukwaa ya kidijitali," anasema Fahad AlBeyahi, kiongozi wa programu ya ustawi wa kidijitali kwa kituo hicho.
Kituo kinatarajia kuandaa Mkutano wa Ustawi wa Kidijitali wa Afrika Yote, ambapo wadau wa bara hilo, watunga sera, na serikali wataalikwa kujadili athari za teknolojia za kidijitali, hasa katika ustawi na usalama.
Ziya'atulhaqq anaamini ni wazo ambalo wakati wake umefika. "Mada hizi hazijadiliwi mara nyingi na kushughulikiwa barani, ingawa zinaweka maisha ya mamilioni ya watu hatarini. Sheria kali dhidi ya unyanyasaji zinahitajika haraka, hasa Nigeria, ambako tayari imekuwa janga," anaiambia TRT Afrika.
Kristin Bride, ambaye alikuwa miongoni mwa wazungumzaji wakuu katika mkutano wa Sync, anaogopa kufika kwa tarehe 23 Juni kwani itaadhimisha miaka minne tangu kijana wake wa kiume kujiua baada ya unyanyasaji mkubwa mtandaoni.
Kristin, mtetezi wa elimu kuhusu unyanyasaji wa mtandaoni na jukumu la mitandao ya kijamii katika maisha yetu, aligundua kuwa katika siku za mwisho za maisha yake, mwanae Carson alipokea mamia ya ujumbe wa kinyanyasaji kwenye programu ya mtandaoni iliyomruhusu mtumiaji kuwasiliana bila kujulikana.
Historia ya utafutaji kwenye simu ya Carson ilionyesha baadhi ya masaa yake ya mwisho mtandaoni yalitumika kwa kutafuta kwa bidii jinsi ya kupata aliyehusika na unyanyasaji huo na nini cha kufanya kuhakikisha anaacha hio tabia.
Athari Mbaya
"Hili linahusiana na watu wengi barani Afrika. Sasa ni wakati wa kusimama na kusema hapana kwa unyanyasaji wa mtandaoni na masuala mengine mabaya ya teknolojia," anasema Ziya'atulhaqq.
Katika mkutano uliomalizika hivi karibuni huko Dammam, AlBeyahi alinukuu data kutoka utafiti wa Sync wa washiriki 35,000, wote walio na umri wa zaidi ya miaka 18, katika mataifa 35 kwenye mabara matano, ikiwa ni pamoja na nchi sita kutoka Afrika.
Matokeo yanatoa maarifa ya kipekee kuhusu mada sita muhimu: usawa, Akili Mnemba, mitandao ya kijamii, michezo ya mtandaoni, kazi, na kanuni.
Moja ya vidokezo muhimu vya data ni kuhusu muundo wa majukwaa ya mitandao ya kijamii. Takriban asilimia 73 ya washiriki wanasema majukwaa haya yameundwa kuwa ya kiraibu, wakati asilimia 52 wana wasiwasi kuhusu afya yao ya akili kutokana na athari za mitandao ya kijamii.
Aisha Falke, mwanablogu mwingine nchini Nigeria, anaamini kwamba majukwaa ya mitandao ya kijamii yamejengwa kuwa ya kiraibu.
"Uraibu wa teknolojia umekithiri barani Afrika, kama ilivyo sehemu nyingine za dunia, ingawa upatikanaji katika sehemu hii ya dunia si kama katika nchi zilizoendelea. Tunaona jinsi watu wanaolevya teknolojia wanavyopata athari mbaya katika nyanja mbalimbali za maisha yao, ikiwa ni pamoja na mahusiano yao, utendaji kazi au shule, na ustawi wao wa jumla," anaeleza.
Data kuhusu michezo ya mtandaoni inamshughulisha Hassan Abubakar, ambaye mtoto wake wa kiume mwenye umri wa miaka 14 anakuwa mraibu wa michezo hiyo kiasi kwamba "jitihada zote za kudhibiti zinakuwa bure".
Ayisha Piotti, mzungumzaji katika mkutano wa Sync, anawashauri wazazi kuingilia kati kabla mambo hayajawa mabaya. "Kama mzazi, una chaguo mbili – kuacha itokee au kusema, 'Napenda kushiriki katika eneo hili mahsusi kuunda mustakabali bora kwa watoto wangu'."
