Jeshi la kulinda amani la Umoja wa Mataifa nchini Mali, Minusma, limekamilisha kuondoka kwake kwa lazima kutoka nchini humo, huku mwenzake katika Jamhuri ya Kidemokrasia ya Congo, Monusco, imeanza kuondoka mapema kwa ombi la Kinshasa.
Mwaka wa 2023 unaonekana kama kupingwa kwa jeshi la kulinda amani la Umoja wa Mataifa kuhusika katika bara la Afrika, ambapo uwepo wao umesababisha hasira ya raia na maandamano ambayo mara nyingi yalisababisha vifo vya wananchi pia.
Inaonekana helmeti za bluu hazikaribishwi tena Afrika.
Minusma inaondoka Mali
Wanajeshi 11,600 na polisi 1,500 wa Minusma waliondoka Bamako mnamo Desemba 11 kumaliza uwepo wao wa muongo mmoja nchini Mali ambapo walikuwa wametumwa kupigana na waasi. Kuondoka kwa haraka kulitokana na ombi la Bamako.
Mwezi Juni uliopita, kinyume na matarajio yote, Waziri wa Mambo ya Nje wa Mali Abdoulaye Diop alijitokeza mbele ya Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa na kudai Minusma iondoke Mali, ikitoa muda hadi mwisho wa Desemba 2023 kutii.
Wakiwa wameungwa mkono na msaada kutoka kwa jamii ya kiraia, Bamako imeendelea kuwa imara katika uamuzi huu licha ya maandamano kutoka nchi za Magharibi, ikiwemo Marekani, ambayo ililaani uamuzi huo.
Vivyo hivyo, Monusco, moja ya operesheni kubwa na ghali zaidi za Umoja wa Mataifa duniani, ilianza kuondoka polepole kutoka DR Congo mnamo Desemba 19 kama ilivyoombwa na serikali ya Congo. Kuondoka kulitokea licha ya wasiwasi wa usalama katika eneo la mashariki kwani nchi ilielekea kwenye uchaguzi mkuu.
Kinshasa pia wanataka 'waondoke haraka'
Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa lilieleza "wasiwasi wake kuhusu kuongezeka kwa vurugu" mashariki mwa nchi bila kuwepo kwa jeshi la kulinda amani. Lakini Kinshasa inaona jeshi la Umoja wa Mataifa kama lisilo na ufanisi katika kulinda raia kutokana na makundi ya silaha ambayo yamekuwa yakifanya kazi katika eneo hilo kwa miongo mitatu.
Mamlaka zilitangaza kwamba ushirikiano "umeonyesha mipaka yake, katika muktadha wa vita vya kudumu, bila amani iliyotarajiwa kurejeshwa mashariki mwa Congo."
Wanachama kadhaa wa Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa, hasa Marekani, wameonyesha shaka katika miezi ya hivi karibuni kama vikosi vya Congo vilikuwa tayari kuchukua nafasi ya Monusco kuhakikisha usalama wa watu.
"Wanachama wa Baraza hili watakuwa wakifuatilia mambo kwa karibu, wakati serikali ya DRC inataka kuchukua jukumu kamili la kulinda raia na kuondoka kwa Monusco," alisisitiza naibu balozi wa Marekani Robert Wood.
Misheni za Umoja wa Mataifa haziwezi kufanya kazi bila idhini ya nchi mwenyeji.
Kichocheo
Matokeo haya yalianzishwa na kuondoka kwa jeshi la Ufaransa Barkhane kutoka Mali mnamo 2022 kufuatia madai ya junta ya kijeshi huko.
Wanajeshi wa Ufaransa walikuwa nchini Mali kwa miaka tisa ambapo walikuwa wakikusudiwa kukabiliana na waasi. Lakini misheni yao ilionekana kuwa na utata - ikitazamwa kama mshirika wa vikosi vya silaha vya Mali na mlinzi wa makundi ya silaha.
Madai ya ushirikiano na kundi la waasi la Tuareg MNLA pia yaliharibu sifa zao.
Wiki chache baadaye, vikosi maalum vya Ufaransa vilivyokuwa nchini Burkina Faso pia viliondoka. Maandamano ya raia dhidi ya uwepo wao yalitokea baada ya Kapteni Traoré kuchukua madaraka katika mapinduzi.
Vikosi maalum vya Ufaransa vilipewa nafasi katika kambi za Barkhane nchini Niger, lakini ukaaji wao huko ulikuwa wa muda mfupi kwa sababu mnamo Juni 2023, kikosi cha ulinzi wa rais kilichoongozwa na Jenerali Abdourahmane Tiani kilipindua serikali ya Rais Mohamed Bazoum.
Gen Tiani aliunda serikali ya mpito inayojumuisha wanajeshi na raia na kuanza kupinga makubaliano ya ulinzi yaliyosainiwa kati ya Paris na Niamey.
Alitaka vikosi vya Ufaransa viondoke Niger. Vikosi vya Ufaransa tangu hapo vimekamilisha kuondoka kwao kutoka nchini humo.
Mali, Burkina Faso na Niger, zote zikiwa chini ya utawala wa kijeshi, zimesitisha mikataba mingi ya kimkakati, hasa katika sekta ya ulinzi, na mamlaka ya zamani ya kikoloni, wakiona kuwa si faida kwa maslahi yao ya kitaifa.
Sasa wameungana katika Muungano wa Mataifa ya Sahel (AES), pia wamepiga mkazo kwa G5 Sahel - kikundi kilicholeta pamoja Mauritania, Mali, Burkina Faso, Niger na Chad.
Umoja huo ulianzishwa chini ya uangalizi wa Ufaransa ili kupambana na ugaidi katika eneo la Sahel.
Nchi za Kiafrika ambako wanajeshi hao wanaondoka sasa zinageukia washirika wapya wa kigeni, ambao wanaamini kuna uwezekano mkubwa wa kuwasaidia katika kufikia matarajio yao ya usalama zaidi na uhuru.
