na
Mazhun Idris
Wiki moja baada ya mapinduzi ya kijeshi ambayo yalisababisha kuanguka kwa serikali iliyochaguliwa nchini Niger, jumuiya ya kimataifa inaweka uzito wake nyuma ya ECOWAS, kwa uwezekano wa matumizi ya nguvu kugeuza mvutano huo.
Viongozi wa jumuiya ya kikanda ya ECOWAS walikutana kwa mkutano wa dharura mjini Abuja, mji mkuu wa Nigeria, na kutoa taarifa iliyotaka kurejea mara moja kwa utaratibu wa kikatiba. Katika tukio hilo walishikilia misimamo yao na ilionya juu ya huenda kukatokea hali ya kulipiza kisasi ambayo inaweza kuhusisha matumizi ya nguvu.
Wakati uongozi wa ECOWAS ukisubiri kuona kama msururu wa vikwazo dhidi ya Niger utatoa utii au utawafanya watawala wa kijeshi kuwa waasi zaidi, wakuu wa ulinzi wa nchi wanachama wameagizwa kukutana mara moja na kupanga mikakati juu ya hatua zinazowezekana za kijeshi.
Rais wa Nigeria Bola Ahmed Tinubu, ambaye ni mwenyekiti wa ECOWAS, tayari amekuwa na mawasiliano ya simu na viongozi wa dunia, akiwemo Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa António Guterres na Makamu wa Rais wa Marekani Kamala Harris, kuakisi uungaji mkono wa jumuiya hiyo ya kikanda.
Lakini chini ya mwonekano wa juhudi za pamoja za kurejesha demokrasia nchini Niger, sio kila kitu kinaonekana kuwa kibaya.
Majirani wanaoongozwa na jeshi.
Katika kile kinachoonekana kuwa pigo kubwa la kidiplomasia kwa ECOWAS, serikali zinazoongozwa na jeshi katika nchi jirani za Mali na Burkina Faso zimeonya dhidi ya uwezekano wa kuingilia kijeshi nchini Niger.
Nchi zote mbili zimeeleza kuwa uingiliaji kati wowote wa kumrejesha madarakani Rais aliyeondolewa madarakani Mohamed Bazoum nchini Niger utachukuliwa kuwa "tangazo la vita" dhidi yao.
Dk Kabir Adamu, mchambuzi wa masuala ya usalama na kijasusi anayelenga kanda ndogo ya Afrika Magharibi na mkurugenzi mkuu wa Beacon Consulting, anaona vitisho hivyo kuwa sawa kwa hali hiyo.
Dk Kabir Adamu, mchambuzi wa masuala ya usalama na kijasusi anayelenga kanda ndogo ya Afrika Magharibi na mkurugenzi mkuu wa Beacon Consulting, anaona vitisho hivyo kuwa sawa kwa hali hiyo.
Lakini ni nini hasa kinachotia moyo nchi hizi mbili zinazozungumza Kifaransa kusimama na kambi ya kikanda?
Dk Joseph Ochogwu, afisa mkuu mtendaji katika Taasisi ya Amani na Utatuzi wa Migogoro ya Nigeria huko Abuja, anaona shughuli za "watendaji wa nje na usaidizi wa watu wa usalama kama Kundi la Wagner la Urusi katika Sahel" kama sababu ya mgogoro.
"Serikali za Mali na Burkinafaso tayari ziko kwenye mtafaruku kutoka ambapo hakuna njia ya kurudi wala kutoka kwao. Kilichosalia kwao ni kutafuta washirika, na kujiingiza katika hali ya watu wengi kwa kisingizio cha upinzani wa Waafrika dhidi ya ukoloni." " aliiambia TRT Afrika.
Dk Adamu anatoa dhana sawa. "Majeshi ya kijeshi nchini Mali na Burkina Faso yanaegemea zaidi uhusiano wao na mtandao wa usalama wa Urusi kwa sasa. Hii ni licha ya ukweli kwamba zaidi ya nusu ya nchi zao ziko mikononi mwa makundi yenye silaha yasiyo ya serikali."
Wimbi la mabadiliko ya kisiasa
Katika miaka ya hivi karibuni, eneo la Afrika Magharibi limeshuhudia utekaji nyara kadhaa wa kijeshi. Mapinduzi ya kwanza ya hivi majuzi nchini Mali yalifanyika Agosti 2020, na kisha mengine Mei 2021. Kisha Guinea ikawa na mapinduzi yake Septemba 2021, ikifuatiwa na Burkina Faso Januari mwaka huu.
Kwa kuhofia kusambaa kwa hali hiyo ECOWAS iliweka vikwazo vikali vya kibiashara na kiuchumi dhidi ya serikali mpya za kijeshi, zilizonuiwa kuzuia mapinduzi yoyote zaidi katika eneo hilo.
Ilikuwa tu Julai 2022 ambapo kambi ya kikanda iliondoa vikwazo vya kiuchumi na kifedha dhidi ya Mali baada ya kukubali dhamira ya serikali ya kijeshi ya kufanya uchaguzi mnamo Februari 2024.
Dkt Adamu anaonya kuwa eneo la ECOWAS linanaswa katika siasa za jiografia dhaifu za nchi za Magharibi dhidi ya Urusi.
"Tutaendelea kuona miungano hii miwili yenye nguvu ikitumia diplomasia ya uchumi, pamoja na vishawishi vingine, ili kupata nafasi ya juu katika siasa na uchumi wetu wa kikanda," alisema. "Afrika inahitaji kupambana na mzozo mpya wa maliasili kutoka kwa mataifa makubwa."
Mapinduzi nchini Niger, maandamano yaliyofuata ya kuiunga mkono na dalili za siri za kupinga uingiliaji kati wa ECOWAS zinaweza kuwa zimetokana na ukweli kwamba umoja huo unaonekana kutenganisha nchi hiyo katika suala la hatua za kijeshi zilizopendekezwa kurejesha demokrasia.
Ingawa umoja huo ulikuwa umeweka vikwazo sawa na Mali, Burkina Faso, na Guinea kufuatia mapinduzi katika nchi hizo, ECOWAS haikuchagua uingiliaji kati kwa nguvu kuwarejesha madarakani viongozi waliotimuliwa.
Kitendo hicho kilihusu sana kutenga serikali za kijeshi kisiasa. Ufafanuzi unaowezekana kwa hili ni kwamba Niger imekuwa mshirika mkuu katika kampeni za Magharibi dhidi ya ugaidi katika Sahel.
Katikati ya maonyo yenye maneno makali ya ECOWAS juu ya kutetea demokrasia, na kutovumilia tena uvunjifu wa amani wa kisiasa katika Afrika Magharibi, baadhi ya wataalam wanaona sababu muhimu za kutahadharisha kuhusu gharama zinazowezekana za uingiliaji kati wowote zaidi ya diplomasia ya kusafiri.
Gharama ya mabavu
Wachambuzi wameonya kwamba matokeo yasiyotarajiwa yatafuata zaidi uingiliaji kati wowote katika mfumo wa migogoro ya kisiasa na gharama za kibinadamu, kulingana na ripoti kuhusu wafuasi wake kuandaa mikutano katika mji mkuu wa Niamey wa Niger.
"Watawala wa Niger tayari wanazusha mtafaruku miongoni mwa raia kwa kutumia hisia kali za chuki dhidi ya Wafaransa, na kuzitumia zaidi katika uingiliaji kati dhidi ya nje," Dk Adamu alielezea.
"Mwelekeo huu unaonyesha hatari kubwa ya wananchi kugeuka dhidi ya jitihada zozote za kijiografia kulinda demokrasia nchini. Ikiwa wanaona hii kama aina ya uchokozi wa nje, upinzani utakuwa vigumu kudhibiti," alisema.
Wataalamu wanashauri ECOWAS kukanyaga kwa uangalifu inapojaribu kuzuia utekaji nyara zaidi wa kijeshi katika eneo hilo - kimsingi, kutopoteza uhalali na kuungwa mkono kwa wingi.
Muda wa busara
Lakini kama Dk Ochogwu anavyoonyesha, inaonekana mbaya zaidi katika ukweli. "Inasikitisha kwamba kanda ndogo ya ECOWAS inakabiliwa na unyakuzi wa kijeshi wa tawala za kidemokrasia - Mali, Chad, na sasa Niger. Maendeleo haya mabaya hayaonekani vyema kwa bara zima," alisema.
Anapendekeza hatua za haraka za kidiplomasia ili kuondokana na changamoto zinazokabili eneo lenye historia yenye matatizo.
"Sehemu kubwa yenye itifaki za kidiplomasia za Umoja wa Afrika na ECOWAS zimetumiwa vibaya kwa muda katika suala la demokrasia, utawala, haki, na udhibiti wa migogoro," aliongeza.
Zaidi ya kitu kingine chochote, ECOWAS inahitaji kushinda mchezo wa diplomasia, na pia kupata uungwaji mkono wa raia nchini Niger.
Ili hili lifanyike, Dkt Ochogwu anashauri kambi hiyo kuwekeza zaidi katika mawasiliano madhubuti ili kukabiliana na propaganda zinazounga mkono mapinduzi katika anga ya umma.
