Na Sylvia Chebet
Ripoti ya 2024 ya ''Living Planet ya WWF International'' inaeleza kuwa katika kipindi cha miaka 50 hadi mwaka 2020, idadi ya wanyamapori waliokuwa wakifuatiliwa duniani ilipungua kwa wastani wa karibu robo tatu.
Kielezo cha Living Planet, ambacho kinatumiwa kupima hali ya utofauti wa kibiolojia duniani kwa kuangalia mwelekeo wa idadi ya viumbe wenye uti wa mgongo kutoka mazingira ya nchi kavu, maji safi, na baharini, kinaonyesha upungufu wa asilimia 76 barani Afrika.
Amerika ya Kusini na Karibea ilishuhudia kushuka kwa idadi hiyo kwa asilimia 95, wakati Amerika ya Kaskazini ilisajili kupungua kwa wastani wa 39%. Ulaya na Asia ya Kati zilifikia kiwango cha wastani cha aslimia 35%.
"Takwimu hizi ni za kutisha kwetu sote ambao tunajali kuhusu hali ya ulimwengu wetu wa asili," mkurugenzi mkuu wa WWF International Kirsten Schuijt anabainisha katika ripoti hiyo.
Wataalamu wanahusisha mwenendo huu wa upotevu wa makazi, unyonyaji kupita kiasi, na uchafuzi wa mazingira. Vitisho vingine ni pamoja na kuongezeka kwa spishi vamizi, magonjwa na mabadiliko ya hali ya hewa.
Schuijt anaamini kwamba kupungua ni "kiashiria cha shinikizo lisilopungua linalosababishwa na migogoro miwili ya hali ya hewa na upotevu wa asili - na tishio la kuvunjika kwa mfumo wa udhibiti wa asili ambao unaoendeleza maisha kwneye sayari yetu".
Viumbe wanaoishi kwenye maji safi wameathirika zaidi kwa kupungua kwa asilimia 85, wakifuatiwa na wale wa mazingira ya nchi kavu (asilimia 69) na mazingira ya baharini (asilimia 56).
Kulingana na wataalamu, hilo linaonyesha shinikizo linaloongezeka linalowekwa kwenye mito, maziwa, bahari, na maeneo oevu kutokana na malisho ya kupita kiasi, uvuvi, matumizi ya ardhi, ukataji miti, uchafuzi wa mazingira, na uvutaji wa maji.
Samaki wa maji safi, kwa mfano, mara nyingi wako hatarini kutokana na mabwawa na mabadiliko mengine ya makazi yao, ambayo huzuia njia zao za uhamiaji.
Uzalishaji wa chakula ndio chanzo kikuu cha upotezaji wa makazi, ikichukua asilimia 70 ya matumizi ya maji na kuwajibika kwa zaidi ya robo ya uzalishaji wa gesi chafu.
Utoaji huu unachangia kasi ya kuongezeka kwa joto duniani.
Ripoti ya WWF inaonya kuwa uharibifu wa mifumo ya ikolojia unaweza kusukuma bara hili kuvuka hatua muhimu za mabadiliko yasiyoweza kurekebishwa ikiwa mipango ya kurejesha na kuchukua hatua hazitatekelezwa kwa haraka.
Kwa mujibu wa ripoti hiyo, kinachotokea katika miaka mitano ijayo kitaamua mustakabali wa uhai wa ardhi.
Kwa hiyo, je, hali ni ya kutisha na kukatisha tamaa kwa ulimwengu?
"Wakati unakwenda mbio, bado hatujafikia hatua ya kutoweza kurekebisha," anahakikishia Schuijt.
"Nguvu na fursa ya kubadilisha mwelekeo ziko mikononi mwetu."
Mfano wa kuigizwa Afrika
Kenya inaonekana kuwa kinara katika juhudi za uhifadhi baada ya kuafiki hatua mbalimbali, kuthibitisha kwamba uthabiti na uingiliaji kati wa ushirikiano utasaidia kuokoa viumbe kutokana na kutoweka na kuhakikisha wanastawi.
Huku kukiwa na kupungua kwa idadi ya wanyamapori duniani, taifa hilo la Afrika Mashariki limerudisha idadi inayopungua ya spishi zinazopewa kipaumbele kama vile simba wa Afrika, tembo na faru weusi.
Juhudi kubwa za uhifadhi zimeimarisha hali hiyo na kusababisha ongezeko la idadi katika spishi zote tatu.
"Kuongezeka kwa vifaru weusi nchini Kenya kutoka kwa watu 400 katika miaka ya 1980 hadi 1,004 mwaka 2023 ni hatua kubwa kwa viumbe hawa walio katika hatari ya kutoweka," Jackson Kiplagat, mkuu wa programu za uhifadhi katika WWF-Kenya, anaiambia TRT Afrika.
Kenya imeweka malengo madhubuti katika Mikakati ya Kitaifa ya Bioanuwai na Mipango ya Utekelezaji ili kuhakikisha urejeshwaji wa mifumo ikolojia na matumizi endelevu ya bioanuwai mbalimbali.
"Kenya iko mstari wa mbele kutoa mchango mkubwa katika kupambana na mabadiliko ya hali ya hewa na kurejesha asili, baada ya kujitolea kwa Mfumo wa Kimataifa wa Bioanuwai na Mkataba wa Paris, miongoni mwa ahadi nyingine za kimataifa na kitaifa," anasema Mohamed Awer, afisa mkuu mtendaji katika WWF-Kenya.
"Kuongezeka maradufu azma ya taifa ya kufikia ''Bonn Challenge'' kurejesha hekta milioni 10.6 za mandhari iliyoharibiwa ni hatua katika mwelekeo sahihi."
Juhudi hizi, hata hivyo, hazitoshi.
Juhudi za pamoja katika bara zima na duniani kote zinahitajika ili kufikia malengo ya kimataifa kuhusu asili, hali ya hewa na maendeleo endelevu ifikapo 2030.
"Ikiwa tunataka kukomesha upotevu wa asili kwa kiwango kinachohitajika ili kuepusha vidokezo vya kimataifa na vya uharibifu, ufadhili wa hali ya hewa lazima kutoka kwa kiwango cha kimataifa hadi mashinani ili kujenga ustahimilivu wa jamii zinazobeba mzigo mkubwa wa upotezaji wa asili na mabadiliko ya hali ya hewa," anasema Awer.
Ripoti ya WWF bado ni kiashirio kingine cha onyo cha mapema cha ongezeko la hatari ya kutoweka na upotevu unaowezekana wa utendaji kazi wa mfumo ikolojia na ustahimilivu.
Inaupa ulimwengu fursa ya kuingilia kati kwa wakati ili kubadilisha mwelekeo hasi, kurejesha idadi ya spishi, na kuweka mifumo ikolojia ikifanya kazi na kustahimili.
