Na Hamza Kyeyune
Benki ya Dunia imesema imesitisha mikopo mipya kwa Uganda kutokana na sheria ya kupinga ushoga iliyopitishwa nchini humo
Miradi nchini Uganda yenye thamani ya karibu dola za Marekani bilioni 2 inashikiliwa ili kukombolewa na Benki ya Dunia inapojaribu kuishinikiza nchi hiyo ya Afrika Mashariki kupitia upya sheria mpya dhidi ya Ushoga kwa kufungia ufadhili wa siku zijazo.
Uganda hadi sasa imesalia kukaidi mbele ya kile kinachoonekana katika nchi hiyo yenye Wakristo wengi kama usaliti unaofanywa na wakopeshaji wa kimataifa kupitisha msingi wa maadili katika suala ambalo halihusiani kidogo na ufadhili wa mradi.
Mzozo huo ulianza mwezi Mei, wakati Rais wa Uganda Yoweri Museveni alipotia saini na kuwa sheria. Sheria ya Kupambana na Sodoma ambayo anaitetea kwa uthabiti kama inafaa kukomesha tabia ya kulawiti.
Sheria hiyo mpya ina kipengele cha hukumu ya kifo kutamkwa katika kesi kali, ambazo ni pamoja na Mapenzi ya jinsia moja na mtu aliye chini ya umri wa miaka 18, au kitendo chochote kama hicho kinachopelekea mtu kuambukizwa ugonjwa wa maisha yote, ikiwa ni pamoja na VVU.
Katika mazungumzo yangu na wabunge na maafisa nchini Uganda, hisia kubwa ilikuwa kwamba mkopeshaji wa kimataifa mwenye makao yake Washington DC, ambaye Marekani ni mshikadau mkuu, alikuwa amevuka mipaka yake.
Uganda sio nchi pekee yenye sheria za kupinga Ushoga “nchi nyingi za Kiafrika zina sheria hizo. Kwa hivyo, kwa nini wanalenga Uganda pekee?" mbunge Asuman Basalirwa, ambaye aliwasilisha sheria hiyo, aliniambia.
Basalirwa na wengine wanaweza kuwa na sababu za kuamini kwamba Benki ya Dunia ilikuwa inatafuta uhalali wa "kuacha kutukopesha pesa, na wanatumia sheria hii kama sababu ya kusitisha ufadhili".
Hoja ya wakopeshaji wa kimataifa kwamba Sheria ya Uganda dhidi ya Ushoga "kimsingi inakinzana na maadili ya Kundi la Benki ya Dunia" inaonekana kuashiria kuwa inataka Waganda kwanza kuomba ridhaa ya Marekani kabla ya sheria yoyote kutungwa katika nchi hiyo ya Afrika Mashariki.
Rais wa Uganda Yoweri Museveni ameishutumu Benki ya Dunia kwa kujaribu kuipotosha nchi yake kuhusu sheria ya kupinga ushoga.
Mkono wa Marekani
Mkopeshaji huyo wa kimataifa alikuwa ametoa dola bilioni 5.4 katika ufadhili wa Chama cha Kimataifa cha Maendeleo (IDA) kwa Uganda kufikia mwisho wa 2022, ikiwa ni pamoja na miradi mingi ya afya na elimu ambayo inaweza kuathiriwa na mwitikio wake kwa sheria ya kupinga uzushi.
Marekani, ambayo karibu kila mara imekuwa na mtu kutoka nchi inayoongoza kama rais wa Benki ya Dunia, imekuwa nyuma ya wakopeshaji linapokuja suala la kuipotosha Uganda. Marekani tayari imeweka vikwazo vya usafiri kwa maafisa wa Uganda kujibu sheria ya kupinga ushoga.
Majibu ya nchi hiyo ya Afrika Mashariki haishangazi. Imetupilia mbali hatua hiyo kama jibu la kawaida la kinafiki la Marekani, ikisema kwamba "Benki ya Dunia imewekewa shinikizo na mabeberu wa kawaida".
Kukaidi kwa Uganda licha ya ufadhili wa mabilioni ya dola kuwa hatarini kunatokana na sheria kufurahia uungwaji mkono mkubwa katika nchi hiyo yenye Wakristo wengi ambapo wabunge wamekuwa wakitetea mara kwa mara hatua za kupinga Ushoga kama ngome muhimu dhidi ya madai ya uasherati wa Magharibi.
Pia inaonekana kuna ushindani katika uainishaji wa kile Marekani, na Benki ya Dunia, inafafanua kama haki za binadamu.
Mbunge Basalirwa anaishutumu Benki ya Dunia kwa viwango viwili, akishangaa ni kwa nini haki zinazodhaniwa kuwa za ushoga zinapewa kipaumbele kuliko ukiukaji halisi wa haki za binadamu unaofanywa na watu wengine kwa Waganda. Sheria dhidi ya Ushoga ilitumiwa na bunge la Uganda baada ya mijadala mikali.
"Benki ya Dunia ilikaa kimya kwa miaka mingi. Kwa nini wanataka kuifanya dunia nzima kudhani kuwa haki za ushoga ni bora zaidi, na kwa hivyo, kama sheria inakuja kuweka ukomo wa haki hizo, kila mtu anapaswa kuwa katika silaha," aliniambia.
Msukumo wa Benki ya Dunia
Raia wengi wa Uganda wanaona uamuzi wa Benki ya Dunia kutumia ufadhili kama njia ya kulazimisha matakwa yake kama shambulio dhidi ya mamlaka ya kisheria ya nchi hiyo. Kuna makubaliano kwamba sheria ilikuwa chaguo la Waganda kwa kuzungumza kupitia wabunge wao.
Hali ya wananchi inaonekana katika balozi wa Uganda kwenye Umoja wa Mataifa, Adonia Ayebare, akiitaja hatua ya Benki ya Dunia kuwa "ya kibabe kupita kiasi". Anaamini ni wakati wa mkopeshaji kufikiria upya mbinu zake za kitaalamu na maamuzi ya bodi.
Waziri wa mambo ya nje wa Uganda, Okello Oryem, huenda aligonga pale inapouma alipodokeza kuwa Benki ya Dunia ilikuwa na Unafiki.
‘’Nchini Marekani, majimbo mengi yamepitisha sheria ambazo ama zinapinga au kuzuia shughuli za ushoga. Kwa hivyo, kwa nini uchague Uganda?"
Hakuna ubishi kwamba hatua za Benki ya Dunia zinaweza kudhuru uchumi wa Uganda katika muda mfupi.
Nilirudi kutoka kwa mazungumzo na Dk Fred Muhumuza, mtaalamu wa utafiti wa sera, nikiwa na ufahamu wa kutisha kwamba ikiwa Benki ya Dunia itasitisha mikopo kwa muda usiojulikana, mtandao wa mambo unaweza kuathirika.
"Tunaweza kuishi bila mikopo kwa kukagua matumizi yetu, na miradi tunayotaka kutekeleza kwa sasa, huku pia tukichunguza vyanzo vingine vya mapato," Dk Muhumuza aliniambia.
Hisia nyingi zinazotolewa na viongozi na wataalam sio jambo jipya. Wazo daima limekuwa kwamba kama njia mbadala ya kukopa, nchi za Afrika zinapaswa kufadhili mahitaji yao ya miundombinu kwa kuongeza kodi ya ndani. Wakati huo ni sasa.
Mwandishi, Hamza Kyeyune, ni Mtaalamu wa Mawasiliano na mwandishi wa habari mahiri wa Uganda.
Kanusho: Maoni yaliyotolewa na mwandishi si lazima yaakisi maoni na sera za uhariri za TRT Afrika.
