Na James Wakibia
Sifa nzuri sana za plastiki ndizo zinazosababisha tatizo hili - nguvu yake ni adui yake mwenyewe! Na kumekuwa na uasi dhidi ya hilo. Je, dunia itafanikiwa kuachana na plastiki? Je, dunia itashinda vita dhidi ya uchafuzi wa plastiki?
Nilipoanza kampeni dhidi ya taka za plastiki na kuitisha marufuku ya mifuko ya plastiki ya matumizi moja takriban muongo mmoja uliopita, watu wachache sana walikuwa wanaizungumzia, tofauti na leo.
Niliona jinsi mambo yalivyokuwa yakiwa nje ya udhibiti na nilitamani tuungane nguvu kukabiliana nayo. Nilisikitishwa na plastiki katika mifereji, barabarani, na kwenye matawi ya miti.
Mifuko ya plastiki ilikuwa kila mahali. Picha na video zilisambaa kupitia mitandao ya kijamii za ndege wa baharini, pomboo, na kasa waliokwama kwenye plastiki au waliokufa baada ya kuila.
Plastiki sasa inapatikana kila kona ya ulimwengu. Katika bahari zetu, udongo, maji ya kunywa, na hata katika damu zetu.
Umoja wa Mataifa unasema takriban tani milioni 400 za taka za plastiki huzalishwa kila mwaka ulimwenguni, na sehemu kubwa yake ikimalizikia kwenye dampo za taka, maziwa, na mazingira ya asili.
Safari Sumbufu
Athari zinatisha, na zaidi ya tani milioni nane za taka za plastiki kuingia baharini kila mwaka, zikihatarisha maisha ya viumbe baharini na kuvuruga mifumo yote ya ikolojia.
Kwa uzoefu wangu wa miaka 10 katika kampeni dhidi ya taka za plastiki, nimeyaona yote. Nimekwisha rekodi picha za uchafuzi wa plastiki kote duniani ili watu waone uzito wa tatizo hili, na kwa matumaini kwamba kupitia hii, nitachochea majadiliano na kuchochea watu kuchukua hatua. Sikitiko ni kwamba watu wengi hawajali picha za uchafuzi!
Licha ya ukweli kwamba takwimu zinaendelea kuonyesha uzito wa tatizo hili, na kuonyesha haja ya hatua za dharura na za maamuzi kukabiliana na uchafuzi wa plastiki, inaonekana kuwa juhudi binafsi na ufahamu pekee hautoshi.
Kuna haja ya mabadiliko ya kimfumo na ushirikiano wa kimataifa ili kukabiliana na janga hili.
Ukweli kwamba nchi zimeungana kwa pamoja kwa lengo la kufanya mazungumzo ya mkataba wa plastiki ulimwenguni huko Paris, Ufaransa, haupaswi kupuuzwa. Ni kitu kinachonifurahisha.
Tuna fursa nzuri ya kurekebisha mambo kwa kuanza safari ya kumaliza uchafuzi wa plastiki; safari inaweza kuwa ndefu na yenye kuchosha, lakini imeanza, na kama wanavyosema, safari ya maili elfu moja huanza kwa hatua moja.
Katika ripoti ya hivi karibuni ya Mpango wa Mazingira wa Umoja wa Mataifa (UNEP), nchi zina uwezo wa kupunguza uchafuzi wa plastiki kwa 80% ifikapo mwaka 2040 kupitia kufuta plastiki zisizo za lazima za matumizi moja, kutekeleza mikakati ya kuchakata na kutumia tena, kuanzisha mifumo ya kurudisha chupa, na kubadilisha plastiki na vifaa mbadala endelevu.
Plastiki kwenye mapafu
Imedhibitishwa kisayansi kuwa mifumo ya kulipia amana ya lazima inaweza kupunguza kwa kiasi kikubwa uchafuzi wa plastiki ikiwa itakubaliwa.
Ninatamani tuweze kushughulikia suala hili haraka iwezekanavyo, tukiweka lengo lenye matumaini ya miaka 10. Vizuri, hivyo ndivyo anavyosema James.
Mimi sio sehemu ya timu ya ujumbe wa kamati ya mazungumzo ya serikali (INC), hata hivyo, naamini kuna wanaume na wanawake wazuri kutoka sehemu mbalimbali za dunia ambao wanapaza sauti yangu na watatumia kila uwezo wao kuleta mabadiliko.
Kila plastiki inapoongezeka kuzalishwa, ndivyo inavyoendelea kuongeza na kuchafua. Viwanda vya petrokemikali vinajitahidi kuzalisha plastiki nyingi iwezekanavyo.
Kuiweka kwa ufupi, wameongeza uzalishaji wao wa plastiki mara mbili na mara tatu. Kwa mfano, Coca Cola ilifichua kuwa inazalisha tani milioni tatu za plastiki kila mwaka, ambayo ni chupa za plastiki 200,000 kila dakika,
Kwa kusikitisha, kampuni hizi zinazalisha takataka kubwa ambayo dunia haitaweza kushughulika nayo, ni mabomu ya wakati na tunapaswa kuchukua hatua kwa haraka!
Taka za plastiki zimepenya ndani yetu sisi wenyewe. Tafiti za hivi karibuni zimeonyesha uwepo wa micro-plastiki katika damu zetu na kwenye mapafu yetu, na kusababisha wasiwasi juu ya athari za afya.
Kwa kuongezeka kwa kesi za saratani zisizo na sababu za wazi, ni muhimu kuzingatia athari za afya zinazowezekana za plastiki.
Nchi za Kusini mwa dunia zinabeba mzigo mkubwa wa uchafuzi wa plastiki na inaongeza tatizo la usimamizi wa taka ngumu, ikizingatiwa kuwa hatuna miundombinu sahihi ya kuchakata taka kubwa inayomalizikia kwenye dampo za taka.
Nchi zilizoendelea hazipaswi kusafirisha taka zao kwenda nchi zinazoendelea ambazo hazina miundombinu sahihi ya kushughulikia taka hizo. Kila nchi inahitaji kushughulikia taka zake yenyewe.
Mwaka 2020, Baraza la Kemia la Marekani lilijaribu kuilazimisha Kenya kupunguza sheria zake kali za plastiki, kwa lengo la kuifurika nchi na taka za plastiki wakati ambapo tayari tunakabiliana na taka zetu ambazo zinamwagika kutoka kwenye dampo za Kenya.
Tatizo la kuchakata linalokithiri linasababisha maswali mengi kuhusu ikiwa ni endelevu kiuchumi.
Tafiti zimeonyesha kuwa chini ya asilimia 10 ya plastiki zilizowahi kuzalishwa duniani zinachakatwa.
Asilimia kubwa inamalizikia kwenye dampo za taka na mazingira asilia ambapo inachomwa au kuachwa kuchafua.
Plastiki pia ina viambata vya sumu na kila inapochomwa, kemikali hizo huingia hewani na kuathiri afya ya binadamu. Kwa namna yoyote ile unavyoichunguza, mzunguko mzima wa plastiki ni tatizo.
Hivi karibuni, nilijitahidi kwa changamoto, kuingia kwenye mto uliochafuka na plastiki ili kuona ni kiasi gani ningeweza kukusanya. Nilijiwekea lengo la saa moja kukusanya plastiki ambayo ingeweza kuchakatwa.
Baada ya jitihada nyingi, niliweza kukusanya takriban chupa za plastiki 700, ambazo zilinilipia Ksh100 chache. Hiyo ni chini ya dola moja.
Mkataba wa plastiki ulimwenguni lazima ukomeshe uchafuzi wa plastiki. Ili kufanya hivyo, lazima iwe na nguvu kisheria, ipunguze uzalishaji wa plastiki za matumizi moja, itoe fedha kwa ajili ya kurejesha mazingira yaliyochafuliwa, na isaidie nchi za Kusini mwa dunia ambazo tayari zinaathiriwa vibaya na tatizo hili.
Tunahitaji pia kufanya mabadiliko ya kimsingi katika tabia zetu za matumizi. Tunahitaji kuhamia kwenye utamaduni wa kutumia tena, kuchakata, na kuchagua vifaa mbadala endelevu.
Kampeni dhidi ya taka za plastiki zinahitaji kujumuisha elimu na ufahamu, sera na kanuni za serikali, na ushiriki wa jamii na sekta binafsi.
Watu wote, kutoka kwa wazalishaji hadi watumiaji, tunapaswa kuwajibika kwa matendo yetu na kufanya mabadiliko madogo ambayo yanaweza kuleta tofauti kubwa.
Tunaweza kushinda vita hii dhidi ya taka za plastiki, lakini inahitaji ushirikiano wetu wote na hatua thabiti sasa.
