Na Brian Okoth
Taifa la Afrika Mashariki Uganda linakabiliwa na mgawanyiko mkubwa kuhusu Muswada wa Kitaifa wa Marekebisho ya Kahawa 2024.
Mswada huo unapendekeza kwamba Mamlaka ya Maendeleo ya Kahawa Uganda (UCDA), ambayo imefanya kazi kwa zaidi ya miaka 30, ivunjwe na kazi zake kutekelezwa na idara ndani ya wizara ya kilimo.
Wabunge hasa wale wa upinzani wamepinga mswada huo wakisema kuvunjwa kwa UCDA kutahatarisha mustakabali wa uzalishaji wa kahawa nchini Uganda.
Taifa hilo la Afŕika Mashaŕiki ni la pili kwa muuzaji kahawa kwa ukubwa baŕani Afŕika, nyuma ya Ethiopia.
Sekta inaajiri mamilioni ya watu
Mnamo 2022, Uganda ilipata takriban dola milioni 813 kutokana na mauzo ya kahawa, wakati Ethiopia ilipata dola bilioni 1.5.
Wazalishaji wengine wakuu wa kahawa barani Afrika ni Rwanda, Kenya, Tanzania, Côte d'Ivoire, na Burundi.
Sekta ya kahawa imeajiri takriban watu milioni 5 nchini Uganda, huku zaidi ya kaya milioni 1.8 zinazolima zao hilo.
Watu ambao - moja kwa moja au kwa njia isiyo ya moja kwa moja - wanafaidika na sekta ya kahawa nchini Uganda ni takriban milioni 12, takwimu inayoonyesha jinsi kahawa ni muhimu kwa nchi ya zaidi ya watu milioni 45.
'Mvutano'
Na sasa, mswada wa marekebisho unapendekeza kwamba mdhibiti wa sekta hiyo, UCDA, kuvunjwa, na majukumu yake kuchukuliwa na idara ndani ya wizara ya kilimo katika juhudi za kuokoa gharama ndani ya serikali.
Waziri wa Kilimo wa Uganda Bright Rwamirama hivi majuzi aliliambia bunge kwamba kuhitimisha UCDA kutafanywa hatua kwa hatua katika muda wa miaka mitatu ili kuepuka kuvuruga sekta hiyo.
Rwamirama alikiri zaidi kwamba pendekezo la kuvunjwa kwa UCDA kumesababisha "mvutano" nchini.
Hata hivyo, alisema kuwa wadau wa kahawa hivi karibuni "wataelewa kuwa serikali hiyo hiyo iliyounga mkono UCDA, inalenga kuwawezesha wakulima kupata mapato zaidi."
UCDA 'muhimu zaidi ' katika sekta ya kahawa
Ripoti ya bunge ilisema UCDA imekuwa "chombo muhimu" katika kuithibiti Uganda kama mojawapo ya wauzaji wa kahawa wanaoongoza barani Afrika.
Kuongezeka kwa mapato ya kahawa nchini kwa miaka mingi pia kumehusishwa na mdhibiti.
Majukumu ya UCDA ni pamoja na kudhibiti ubora wa kahawa, kuthibitisha mauzo yote ya kahawa nje, kushauri serikali kuhusu bei ya kahawa, kukuza kahawa ya Uganda kimataifa, kusimamia sekta ya kahawa, na kutunga sera za sekta.
Wapinzani wa mswada wa marekebisho ya kahawa wanasema UCDA imefanya kazi zake vyema, na kwa hivyo hakuna haja ya kuifuta.
Hoja inayolenga 'kupunguza gharama'
Wabunge wachache walisema kufutwa kwa UCDA kutaathiri udhibiti wa ubora na kuathiri vibaya mauzo ya kahawa nchini Uganda.
Serikali, hata hivyo, inashikilia "urekebishaji" wa UCDA "utapunguza gharama na kuboresha ufanisi" katika sekta ya kahawa.
Katika mwaka wa fedha wa Uganda wa 2023/2024, UCDA ilitengewa bajeti ya karibu shilingi bilioni 65 za Uganda, sawa na karibu dola milioni 18.
Mswada wa marekebisho ya mswada wa 2024 kwa sasa uko katika hatua ya kamati, ambapo wabunge hupitia kila kifungu cha mswada huo ili kuupitisha au kuurekebisha. Hatua ya kamati inaweza kuchukua zaidi ya wiki moja.
'Kahawa iliyopendelewa sana'
Mswada unaweza kukataliwa kwa ujumla katika hatua hii, au katika hatua inayofuata ya usomaji wa tatu.
Wabunge kadhaa wa Uganda walisema walihitaji kushauriana na wapiga kura wao kabla ya kuchukua msimamo madhubuti kuhusu suala hilo.
Ssewanyana Allan Aloizious, mbunge wa upinzani anayewakilisha Makindye Magharibi bungeni hivi karibuni alisema bungeni: "UCDA imekuwa ikihakikisha ubora wa kahawa sokoni, Uganda na nje ya Uganda. Kwa hiyo, ikiwa itapelekwa kwenye wizara ya kilimo, tunakuwa makini sana. tuna wasiwasi kama watumiaji kwamba kahawa yetu inayopendelewa zaidi haitapendelewa katika soko zima."
Askofu Mkuu wa Kanisa la Anglikana Uganda Stephen Kaziimba anasema kanisa litafanya maombi maalum katika eneo la mashahidi katikati mwa mji wa Namugongo nchini Uganda kuanzia Novemba 20 hadi 23 kwa ajili ya "Mungu kuingilia kati" kuhusu mswada wa kahawa, umaskini, unyanyasaji wa nyumbani, miongoni mwa masuala mengine.
