Na Mazhun Idris
Hakuna vita vilivyo bora au mbaya zaidi kuliko vingine, lakini tahadhari ya ulimwengu inavutiwa kila wakati kwenye mizozo ambayo hutawala vichwa vya habari.
Huku mauaji ya kimbari ya Israeli yakikamilisha mwaka mmoja na vita vya Urusi na Ukraine vikichukua mfumo wa Vita Baridi, maafa ya kibinadamu yanayotokea nchini Sudan tangu Aprili mwaka jana kwa bahati mbaya yanaonekana kuepukwa na ulimwengu.
Wito wa hivi majuzi wa Uturuki wa kuchukua hatua kupitia balozi wa taifa hilo nchini Sudan, Fatih Yildiz, ni ukumbusho muhimu kwamba kila mgogoro wa kibinadamu unastahili kuzingatiwa na kuingiliwa kati.
"Sudan lazima isipuuzwe," mjumbe huyo alisema, akisisitiza kuwa ni jambo la kawaida kwa ulimwengu kuwasaidia watu wa nchi hiyo ya Afrika Kaskazini kupambana na majanga ya kibinadamu ya vita, njaa na kuhama makazi yao.
Katika Mkutano Mkuu wa Umoja wa Mataifa uliomalizika hivi punde, katibu mkuu António Guterres aliangazia jinsi kutokuadhibiwa kwa mataifa wavamizi, ukosefu wa usawa katika uungaji mkono wa kimataifa kwa watu wanaoteseka, na maelfu ya changamoto zingine ambazo zinaweza kukumba ulimwengu.
Alikubali kwamba hakuna mtu aliyekuwa na fununu yoyote jinsi mzunguko huu ungeisha. Kinachoshangaza ni kwamba katibu mkuu wa Umoja wa Mataifa aliitaja Sudan ya mwisho huku akiorodhesha mizozo mikubwa inayoendelea hivi sasa katika sehemu za dunia.
Hakika, wazungumzaji wengi katika mkutano wa mwaka wa wanachama 193, wakiwemo viongozi wa mataifa ya Afrika, hawakuzingatia sana mgogoro wa miezi 18 unaoikumba Sudan.
Mzozo wa ndani usiyoisha
Kulingana na Shirika la Afya Duniani (WHO), mzozo wa Sudan unaohusisha jeshi, linaloongozwa na Jenerali Abdel Fattah al-Burhan, na Kikosi cha Msaada wa Haraka (RSF), kinachoongozwa na Mohamed Hamdan Dagalo, umesababisha vifo vya angalau 20,000 hadi sasa.
Tom Perriello, mjumbe maalum wa Marekani nchini Sudan, anatoa picha ya kutisha. Anaamini kuwa idadi ya waliofariki inaweza kufikia takriban 150,000 iwapo mapigano yataendelea bila kusitishwa.
Vita vya ugomvi kati ya vikosi vya jeshi la Sudan na RSF pia vimesambaratisha watu milioni 12, ambao Umoja wa Mataifa unasema ni wakimbizi wengi zaidi katika mgogoro wowote.
Zaidi ya wakimbizi 800,000 wa Sudan kwa sasa wanatafuta usalama na ulinzi katika nchi jirani. Ghasia pia zimewalazimu zaidi ya watu 220,000 waliorejea Sudan kutoka tena.
Majenerali wanaopigana
Tofauti na migogoro mingine duniani kote, ongezeko la shinikizo la kimataifa linaweza kuwa muhimu katika kukomesha mzozo nchini Sudan.
Richard Gowan, mkurugenzi wa Umoja wa Mataifa wa Kundi la Kimataifa la Migogoro, anataka Marekani iongoze juhudi za kuleta tahadhari ya kimataifa katika vita vya Sudan.
Juhudi kadhaa za amani za kikanda na kimataifa zimeshindwa kukomesha umwagaji damu hadi sasa, na kupendekeza kuwa jumuiya ya kimataifa lazima sasa izishurutishe pande zinazozozana kukubali kusitishwa kwa mapigano, kukubali kuanzisha mazungumzo na kuimarisha mwitikio wa kibinadamu kwa mgogoro huo.
Katika Kikao cha 79 cha Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa mnamo Septemba 24, Rais wa Marekani Joe Biden alihimiza "nchi zote kukata usambazaji wa silaha kwa majenerali wa nchi hiyo".
Waliohamishwa na wagonjwa
Sudan, ikiwa ni nchi ya tatu kwa ukubwa barani Afrika na idadi ya watu karibu milioni 50, ina rekodi ndefu ya kuwahifadhi wakimbizi kwa ukarimu.
Nchi hiyo ya Afrika Kaskazini, yenye historia ya enzi za Mafarao, iliwahi kuwa mwenyeji wa pili kwa idadi kubwa ya wakimbizi barani Afrika.
Imekuwa nyumbani kwa zaidi ya wakimbizi milioni moja kutoka Sudan Kusini, Eritrea, Syria, Ethiopia, Chad na Jamhuri ya Afrika ya Kati.
Lakini Sudan imekuwa ikikosa ukarimu hata nchi yake tangu katikati ya mwaka jana.
Wakati baadhi ya wakimbizi tayari wamekimbia hadi Yemen kupitia Bahari Nyekundu, Kamishna Mkuu wa Umoja wa Mataifa wa Kuhudumia Wakimbizi, Filippo Grandi, anaonya kwamba baadhi ya familia zilizopoteza makazi sasa zinaelekea Libya na Tunisia kuelekea Ulaya.
Tathmini za hivi majuzi za mashirika ya Umoja wa Mataifa zimefichua kuwa "Wasudan wawili kati ya watatu wanakosa huduma za afya".
Takriban watoto milioni 19 wamelazimika kuacha shule. Mnamo Septemba, shirika la kutoa misaada la afya duniani la Médecins Sans Frontières (MSF) lilielezea hali ya afya katika sehemu za Sudan kama "mgogoro tofauti na mwingine wowote".
Meneja wa MSF, Dk Gillian Burkhardt, aliiambia TRT Afrika kwamba ameona watu wengi wakifa katika saa ya kwanza ya kulazwa hospitalini "kwani tayari wako katika hali mbaya wakati wanapotufikia".
Alikuwa akizungumzia hasa hali ilivyo katika hospitali za Nyala na Kas Vijijini huko Darfur Kusini, ambapo watoto wachanga 48 walikufa kutokana na ugonjwa wa sepsis kati ya Januari na Juni.
Ripoti ya MSF pia ilitaja vifo 46 vya uzazi katika hospitali hizo mbili katika kipindi cha Januari-Agosti, huku 78% ya vifo vya uzazi vikitokea ndani ya saa 24 za kwanza za kulazwa.
El Fasher eneo la mzozo
Mnamo Septemba 27, makombora yaliyolenga soko katika mji wa El-Fasher nchini Sudan yalisababisha vifo vya raia 18.
Haya yametokea siku nne tu baada ya uongozi wa dunia kukusanyika mjini New York kwa ajili ya mkutano wa Umoja wa Mataifa, na kusisitiza jinsi mzozo wa migogoro mingine ilivyozamisha maumivu ya Sudan.
Nyumbani kwa zaidi ya watu milioni 1.7, wakiwemo wakimbizi wa ndani 500,000, El Fasher ni mji mkuu wa Darfur Kaskazini, kwenye mpaka wa Libya na Chad.
Katika kambi ya karibu ya wakimbizi ya Zamzam, kuna njaa huku Umoja wa Mataifa ukijitahidi kukusanya fedha kwa ajili ya misaada ya kibinadamu.
Shirika la Umoja wa Mataifa la Mpango wa Chakula Duniani linakadiria kuwa zaidi ya nusu ya wakazi wa Sudan wanakabiliwa na njaa au kunyimwa lishe kwa viwango tofauti. Mwezi Februari, Umoja wa Mataifa ulifungua mchango wa dola bilioni 4.1 kusaidia kukabiliana na njaa na kusaidia wakimbizi wanaopata hifadhi katika nchi jirani.
Mnamo Agosti 1, njaa ilitangazwa katika Mkoa wa Darfur Kaskazini, na maeneo zaidi sasa yanaaminika kuwa hatarini. Katikati ya giza lililoenea kila mahali, mipango ya mtu binafsi inatoa matumaini kidogo.
Uturuki na Kuwait zilishirikiana kutuma meli ya msaada hivi karibuni nchini Sudan, ikiwa na takriban tani 2,500 za vifaa vya msaada vyenye thamani ya zaidi ya dola za Marekani milioni 2. Msaada huo ulipokelewa katika bandari ya Sudan tarehe 2 Oktoba.
