Na
Susan Mwongeli
Kama vile mwandishi wa kumbukumbu wa Marekani, mshairi, na mwanaharakati wa haki za kiraia Maya Angelou alivyosema kwa ufupi, "Historia, licha ya maumivu yake ya kutisha, haiwezi kufutwa, ikiwa inakabiliwa na ujasiri."
Kwa Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (DRC), nchi ya pili kwa ukubwa barani Afrika kwa ukubwa wa ardhi, maadhimisho ya miaka 64 ya uhuru wake kutoka kwa Ubelgiji mnamo Juni 30, ni wakati wa kutafakari kama ni siku kweli ya sherehe.
Pia ni miaka 63 tangu kuuawa kwa Waziri Mkuu wa kwanza kuchaguliwa kidemokrasia katika jamhuri ya Afrika ya Kati, Patrice Lumumba, na Wakongo waliokuwa wakiendesha vuguvugu la kujitenga, linaloungwa mkono na Ubelgiji na Marekani.
Miongo kadhaa baada ya kifo cha Lumumba, karibu miezi mitano kabla ya kutimiza miaka 36, nchi yake anayoipenda inapambana na matatizo yale yale aliyotaka kuyashinda - uingiliaji wa mataifa ya kigeni, migogoro ya silaha, ukosefu wa utulivu wa kisiasa, utawala mbovu na umaskini ulioenea.
Kama Lumumba angeishi, DRC ingeweza kuchukua mwelekeo tofauti na wenye uwezekano mkubwa wa maendeleo katika maendeleo yake ya kitaifa.
Nchi hiyo ikiwa katikati mwa Bonde la Kongo, inajivunia hazina kubwa ya rasilimali za madini na misitu inayohesabiwa kuwa kubwa zaidi duniani.
Wakati wakazi wa Kongo milioni 105 wanasalia kuwa maskini zaidi licha ya utajiri mwingi wa asili, rasilimali hizi zimekuwa kivutio cha maslahi ya kigeni ya kujinufaisha, ambayo wanataka kuwanyonya kwa kuunga mkono serikali mbovu za kiraia au makundi yenye silaha.
Mwanzo mbaya
Wanahistoria wanaona chimbuko la nchi ya Kongo kama chanzo cha udhaifu wake unaoendelea. Tunachojua kama jamhuri ya DRC ilianzishwa kwanza kama eneo la kibinafsi la Mfalme Leopold II wa Ubelgiji mnamo 1885.
Baada ya kutwaa eneo hili, mfalme aliliita Jimbo Huru la Kongo, ambalo likaja kuwa neno la ukatili ulioenea sana dhidi ya wakazi wa huko Waafrika.
Mamilioni ya Wakongo waliuawa wakati Leopold akitumia rasilimali za madini na misitu ya Kongo.
Kulaaniwa kwa dhuluma hizi kulimlazimu Leopold kukabidhi eneo hilo kwa jimbo la Ubelgiji mwaka wa 1908. Licha ya mabadiliko hayo, ukandamizaji haukupungua, na mamlaka ya kikoloni ilifuata sera za kiudikteta sawa na Leopold.
DRC ilipata uhuru mnamo Juni 30, 1960, kwa sababu ya uchokozi wa Magharibi tu uliongezeka, baada ya Lumumba, mtu mzalendo mkali wa kitaifa, kuwa Waziri Mkuu wa kwanza wa nchi wa kupewa mamlaka na wananchi.
Wiki chache baada ya kuchukua hatamu, Lumumba alikabiliwa na uasi wa kujitenga unaoungwa mkono na nchi za Magharibi katika eneo la kusini mashariki la Katanga.
Aliomba uingiliaji wa kijeshi wa Umoja wa Mataifa, ambao kwa kiasi kikubwa haukuzingatiwa, na kumlazimisha kugeukia Umoja wa Kisovieti.
Rais wa wakati huo wa Kongo, Joseph Kasavubu, alilaumu uasi huo kwa Lumumba na kumfukuza kazi mnamo Septemba 1960. Siku kadhaa baadaye, Lumumba aliwekwa kizuizini.
Mnamo Januari 1961, alikabidhiwa kwa utawala wa Katangan, ambao ulimfanya auawe muda mfupi baadaye.
Utawala wa Magharibi
Fred M'membe, mwandishi wa habari maarufu na rais wa Chama cha Kisoshalisti cha Zambia, anasema mbinu za nchi za Magharibi zimekuwa zikilenga mara kwa mara kuzuia maendeleo ya Afrika.
''Viongozi wetu ambao walijaribu kuchukua njia tofauti, huru kutoka kwa wao (ulimwengu wa Magharibi), tunajua kilichowapata katika historia.
Patrice Lumumba aliuawa kwa kusema tu rasilimali za Kongo ni za Wakongo na Afrika.
Kwa kuchukua nafasi hiyo ya ujasiri, alinyang’anywa maisha yake,” M’membe anaiambia TRT Afrika.
"Magharibi hutuamulia hata mifumo yetu ya utawala ili watushughulikie. Tukichukua njia tofauti, wanatuacha."
Uchunguzi wa 2001 uliofanywa na bunge la Ubelgiji uligundua Brussels "inawajibika kimaadili" kwa kifo cha Waziri Mkuu wa kwanza kuchaguliwa wa DRC. Maswali mengine yalihusisha Marekani kwa mauaji ya Lumumba.
Mnamo 1965, mkuu wa jeshi anayeunga mkono Magharibi, Mobutu Sese Seko, alichukua madaraka na kusimamia moja ya tawala kandamizi na fisadi zaidi ulimwenguni kwa miaka 32 iliyofuata.
Mobutu alitimuliwa mwaka 1996 na vuguvugu la waasi, lililoungwa mkono na nchi za eneo hilo. Kwa hiyo, vita vipya vilizuka mwaka wa 1997 na kumalizika mwaka 2003, kufuatia kusainiwa kwa makubaliano ya amani nchini Afrika Kusini. Hata hivyo, ukosefu wa utulivu unaendelea mashariki mwa DRC.
Mafanikio ya Lumumba
Kifo cha kikatili cha Waziri Mkuu wa kwanza wa DRC mikononi mwa watu wanaotaka kujitenga, wanaoungwa mkono na mataifa ya Magharibi kilimfanya kuwa shahidi wa kisiasa na kitamaduni wa Kiafrika.
"Ni vigumu kwetu kupanga njia yetu bila kuidhinishwa, kuuawa, au kupinduliwa," anasema M'membe.
Lumumba akawa mtangulizi katika mapambano dhidi ya utawala wa Magharibi. Harakati za ukombozi kote barani Afrika na ulimwengu wote unaoendelea zinaendelea kupata msukumo kutoka kwa mawazo yake ya utaifa.
Kotekote barani Afrika, miji mingi ina mitaa au sanamu zilizopewa jina lake.
Kwa Wakongo, Lumumba alikuwa mfano wa mzalendo aliyejitolea ambaye alikufa akitetea masilahi ya kitaifa.
Licha ya kutofautiana kwa itikadi zao za kisiasa, wanasiasa wa Kongo, pia, wanatambua na kuheshimu mtazamo wake wa ulimwengu.
Kile ambacho bado hakijatimizwa katika miongo sita iliyopita ni maono ya Lumumba kwa DRC.
Uingiliaji wa kigeni unasalia kuwa kikwazo kikuu cha kufikia lengo hili.
Umoja wa Mataifa unajiandaa kuwaondoa wanajeshi wake wa kulinda amani kutoka DRC baada ya miaka 32.
Kwa kila hali, utumaji ulifanya mabadiliko kidogo kwa nchi, zaidi ya kusisitiza hisia za uingiliaji wa nje na usaliti wa jumuiya ya kimataifa.
M’membe anaitaka si DRC pekee bali Afrika yote kusimamia mambo yao.
"Ili nchi iendelee, inapaswa kuwa na umiliki na udhibiti wa maendeleo yake na mambo yanayosababisha maendeleo," anaiambia TRT Afrika.
