Na Hannan Hussain
Muda wa mkutano unaashiria mambo mengi
Mikutano miwili muhimu ilifanyika kote ulimwenguni wiki hii - mmoja huko Kazakhstan na mwingine huko Washington, DC, huku mataifa yenye nguvu yakileta pamoja washirika na kuweka ajenda zao kwa miezi na miaka ijayo.
Katika mkutano wa kwanza, mkutano wa viongozi wa Jumuiya ya Ushirikiano wa Shanghai (SCO) uliomalizika hivi karibuni huko Astana, China na Urusi uliahidi kuimarisha ushirikiano wao wa kiuchumi, kisiasa na kiusalama na washirika wa Eurasia.
Wakati huo huo katika mkutano wa pili wa kilele, wanachama wa Jumuiya ya Kujihami ya NATO, wamekutana mjini Washington wiki hii ili kuimarisha ushirikiano wa kiusalama na washirika wa Asia, wakitumai kukabiliana na China na Urusi inayozidi kuimarika katika dunia.
Shirika la Ushirikiano la Shanghai (SCO) ilianzishwa mwaka 2001 na China, Urusi na mataifa ya Asia ya Kati ili kukabiliana na ugaidi na kukuza maslahi ya pamoja ya usalama.
Leo hii, India, Pakistan, Iran na Belarus pia wamejiunga. Wakati uhusiano wa China na Urusi na nchi za Magharibi unavyozidi kuwa mbaya, washirika wote wawili wana nia ya kuelekeza upya SCO kuelekea kukabiliana na Magharibi.
Katika hotuba yake kwa SCO, Rais wa Urusi Vladimir Putin alitoa wito wa kuundwa upya mfumo wa usalama na maendeleo usiogawanyika" huko Eurasia, na kukosoa Magharibi kwa kukuza mifumo ya Eurocentric na Euro-Atlantic. Urusi inaona SCO kama jukwaa muhimu la kuepusha ukosoaji wa Magharibi kutoka kwa vita vyake huko Ukraine, na imeonya dhidi ya uwepo wa kijeshi wa Amerika katika eneo hilo.
China inashiriki hisia hiyo ya Urusi. Inaiweka shirika la SCO kama kambi mbadala linalotoa changamoto kwa utawala wa Magharibi katika mfumo wa kimataifa, na kukabiliana na ushawishi wa Marekani katika uchumi wa dunia.
Je, jitihada za Urusi na China za ushirikiano wa karibu wa kiuchumi, kisiasa na kiusalama na SCO zinaweza kufanikiwa?
Maslahi ya pamoja
Kuna matumaini makubwa katika nyanja ya kiuchumi.
Uchina na Urusi tayari zinaongeza mazungumzo ili kuwezesha biashara zaidi ya SCO kwa sarafu za ndani. Malipo mbadala yalikuwa miongoni mwa ajenda kuu katika mkutano wa kilele wa mwaka huu, na yanaonyesha msukumo mkubwa wa China kuanzisha "jukwaa la ufadhili la SCO" ambalo linaipa sarafu yake kipaumbele kuliko dola.
Nchi za Asia ya Kati zingeunga mkono mazungumzo haya kwa sababu makampuni yao mengi yamekuwa chini ya vikwazo vikali vya Marekani katika siku za hivi karibuni. Mapema mwaka huu, Hazina ya Marekani iliweka makampuni yenye makao yake Kyrgyzstan na Kazakhstan kwenye orodha ya vikwazo vya Urusi, na kuifanya kuwa lazima kupunguza udhihirisho mbaya wa dola ikiwa wanatarajia kuimarisha mashindano ya mauzo ya nje, ndani ya SCO.
Kukua kwa biashara ya Urusi na mataifa ya SCO ni kichocheo kingine cha kuongezeka kwa uondoaji wa dola. Biashara kati ya nchi za Moscow na SCO iliripotiwa kuongezeka hadi dola bilioni 333 mwaka jana, na zaidi ya asilimia 90 ya malipo ya Urusi-SCO yalihusisha sarafu za kitaifa.
Hii ni muhimu kwa sababu Uchina na Urusi zinagombea ushawishi wa kiuchumi katika Asia ya Kati, na wanaona kuondoka kutoka kwa dola ya Amerika kama njia muhimu ya kujikuza kimaendeleo chini ya SCO.
Kwa mfano, China imeitikia ushawishi wa kiuchumi wa Urusi kwa kuwekeza mabilioni ya miradi ya maendeleo kote Asia ya Kati kupitia Mradi wa Ardhi na Barabara (BRI). Lengo ni kupanua matumizi ya sarafu ya China kupitia miradi hii mikubwa na kuwasilisha ushirikiano kati ya China na Asia ya Kati kama mfano wa kuigwa kwa ushirikiano wa BRI chini ya SCO.
Licha ya matumaini yote, kuna mipaka ya matarajio ya uchumi ya China na Urusi. India kwa mfano. Ingawa inakubali kupanua biashara ya fedha za ndani ili kudhibiti wasiwasi kuhusu dola ya Marekani, inaona BRI ya China kama ukiukaji wa mamlaka la eneo lake. Kutoridhishwa huku kumezuia SCO kuidhinisha kwa kauli moja miradi ya uunganishaji ya China.
New Delhi pia inahofia kupinga Magharibi. Imeonyesha hamu ndogo kuhusu suala la malipo huru wa kifedha unaoungwa mkono na Urusi ndani ya SCO, na inaendelea kuwa makini linapokuja suala la mapendekezo mbadala. Hatua ya Waziri Mkuu Narendra Modi ya kutoshiriki katika mkutano wa kilele wa mwaka huu ilionyesha wazi kwamba India inaweza kujitenga na SCO bila ya kuwa na matokeo makubwa (alimkumbatia Putin huko Moscow wakati wa ziara rasmi wiki hii).
Pia ilipendekeza kuwa India ilikuwa na faida kidogo kutoka kwa suala la upinzani wa Sino-Urusi dhidi ya Magharibi. New Delhi inaweza kuendelea kulinda maslahi yake ya msingi - upatikanaji wa mafuta, malipo zaidi ya fedha za ndani, udhihirisho mdogo wa vikwazo - bila kuunga mkono China na Urusi dhidi ya Magharibi.
Maono tofauti
Uchina na Urusi zote zimeweka msingi wa ushirikiano wa usalama ndani ya SCO, ingawa vipaumbele tofauti vinasalia kuwa sababu ya wasiwasi. Maslahi ya usalama ya Moscow yanahusishwa kimsingi na vita vya Ukraine.
Putin anaona SCO kama jukwaa la wazi la kulekeza upinzani dhidi ya Magharibi, na amezitaka Magharibi kukubali masharti yake ya mazungumzo ya amani.
Ili kuonyesha hali ya umoja wa kundi lao, Urusi iliunga mkono kukubaliwa kwa Belarusi kwa SCO mwaka huu, na hivyo kumjumuisha mshirika wake mkuu wa vita.
Lakini mtazamo wa nje wa Ukraine unahatarisha kudhoofisha makubaliano ya kundi hilo juu ya changamoto za kawaida za usalama.
Taarifa ya pamoja ya mkutano huo haikutaja vita vya Ukraine, na nchi kama vile Kazakhstan na India zimeonyesha kutoridhika kwao na kampeni ya kijeshi ya Urusi.
Kwa kikundi ambacho kinawakilisha zaidi ya asilimia 40 ya idadi ya watu duniani na takriban robo ya uchumi wa dunia, ni muhimu kukubaliana kuhusu changamoto za usalama ambazo zinakubaliwa na nchi wanachama.
Kupambana na ugaidi ni mfano halisi. Kuongezeka kwa mashambulizi ya kigaidi kutoka Afghanistan ni tishio la moja kwa moja kwa Pakistan, mataifa ya Asia ya Kati na nchi nyingine za kikanda. Lakini suala hilo halina umoja kwani Uchina na Urusi badala yake zinaweka kipaumbele kusukuma SCO kukabiliana na "ubabe wa Amerika."
Mapema mwezi Juni mwaka jana, Tajikistan ilitoa wito wa kuchukuliwa hatua kali zaidi za kukabiliana na makundi mapya ya kigaidi karibu na mipaka yake, huku Pakistan ikitoa wito upya wa "hatua madhubuti " ili kuzuia matumizi ya ardhi ya Afghanistan kwa mashambulizi dhidi ya mataifa mengine.
Lakini mitazamo tofauti kuhusu suala la vitisho kwa mara nyingine tena inapinga uwezo wa SCO wa kuongoza jibu la pamoja la usalama.
Rais wa China Xi Jinping aliepuka ukosoaji wowote wa moja kwa moja dhidi ya Taliban mwezi huu au ukosefu wake wa kutoshirikiana katika kuzuia mashambulizi ya mipakani.
Hii ni kwa sababu China inafuata sera ya kushirikiana kikamilifu na utawala wa Taliban nchini Afghanistan, ikitoa fursa ya kurejesha uhusiano wa kawaida badala ya kuchukua hatua zaidi dhidi ya makundi ya kigaidi, kama vile Tehrik-i-Taliban Pakistan (TTP).
Hatua hiyo inakuja licha ya uenyekiti wa Beijing wa Muundo wa Kikanda wa Kupambana na Ugaidi - chombo kikuu cha SCO cha kuratibu juhudi za kukabiliana na ugaidi katika nchi wanachama.
Hivyo inaeleweka, jitihada za China na Urusi za kuimarisha ushirikiano wa kiusalama, kiuchumi na kisiasa na SCO zina ahadi tofauti.
Kupanda kwa uwekezaji na utatuzi wa sarafu ni kichocheo kikuu kwa matarajio yao ya pamoja ya kiuchumi katika Eurasia, lakini vipaumbele tofauti vya usalama vinatinga mvutano wa muda mrefu ndani ya SCO.
Mwandishi, Hannan Hussain, ni mtaalamu na mwandishi wa masuala ya kimataifa. Alikuwa Msomi wa Fulbright wa usalama wa kimataifa katika Chuo Kikuu cha Maryland, na alikuwa mshauri wa Taasisi ya New Lines ya Mikakati na Sera huko Washington. Kazi ya Hussain imechapishwa na Carnegie Endowment for International Peace, Georgetown Journal of International Affairs, na Express Tribune (mshirika wa International New York Times).
