Kwa sauti inayo sikika huku vidole vikitekenya uzi za chuma wa gitaa la akustika, mwimbaji na mtaalamu wa hotuba kutoka Ghana Mawuyrami Ocloo, mwenye umri wa miaka 38, anaweka wimbo wa Twi, mojawapo ya lahaja nyingi zinazozungumzwa katika mji mkuu wa Ghana, Accra, anaimbia kundi la watoto walio chini ya miaka 10.
Watoto, wanaounda nusu duara, ni wa haiba mchanganyiko. Wengine wana macho ya kengeza na wanatetemeka kwa msisimko, wakingoja ishara yao ya kujiunga na wimbo na kupiga mayowe kwa sauti ya juu nafasi inapowajia.
Wengine wanaonekana kutopendezwa na kunyamaza kwa sehemu za kipindi, lakini wanatazama kwa udadisi watoto wenzao ambao tabasamu na vicheko vyao vinaambukiza polepole.
“Walio kimya ni wapya kwa darasa langu; hivi karibuni hawataweza kuunyamazia muziki huu,” asema mwanamuziki na mtaalamu aliyefunzwa nchini Marekani.
Vipindi hivi vya muziki vya saa moja vilianza zaidi ya miaka saba iliyopita. Ocloo hutumia muziki kama zana ya matibabu kusaidia watoto walio na maendeleo hafifu ya usemi, haswa wale wanaoishi na usonji.
"Nilianza kuimba nikiwa mtoto. Niliimba katika kanisa langu la mtaa na nilikua nikishuhudia jinsi muziki ulivyokuwa na athari kwa watu. Nilianza kuchunguza na kuuliza, ‘Muziki unaweza kutoa nini zaidi?’,” Ocloo anaiambia TRT Afrika.
"Ni swali ambalo halikutoka moyoni mwangu. Nikiwa shule ya upili, nilianza kutafiti kuhusu tiba ya muziki na yale niliyo jifunza yalibadilisha maisha yangu. Niligundua kuwa nimepata kusudi langu. Nilitaka muziki wangu uwe zaidi ya mwimbaji tu wa burudani. Nilitaka muziki wangu uponye."
Muda mfupi baada ya shule ya upili, Ocloo alisafiri nje ya nchi hadi chuo kikuu cha Marekani. Alirudi miaka minne baadaye, akiwa na shahada ya muziki.
Usonji ni nini?
Kulingana na Taasisi ya Utafiti wa usonji nchini Uingereza, Usonji ni ugonjwa wa wigo, ambayo ina maana kwamba inaonekana katika aina mbalimbali na viwango vya ukali.
Baadhi ya watu hukuza uwezo wa kawaida katika suala la usemi na lugha na wana ujuzi wa kipekee, lakini wanapambana na tofauti za kijamii na kitabia maishani.
Wengine wanaweza kuwa na changamoto katika mawasiliano, hisia na masuala ya tabia, kama vile hasira nyingi, tabia ya kurudia rudia, uchokozi, na kujidhuru.
Kutumia tiba ya muziki kudhibiti usemi uliochelewa au ukosefu wa mawasiliano kwa wagonjwa wanaoishi na tawahudi kunaungwa mkono na sayansi.
Kulingana na tafiti zilizofanywa katika Chuo Kikuu cha Auckland mnamo 2012, kuimba wimbo rahisi unaojulikana huwezesha usindikaji tata wa kusikia, umakini na kumbukumbu kwenye ubongo.
Watafiti walibainisha zaidi kuwa ufahamu wa hisia, tahadhari ya kusikia, mtazamo na kumbukumbu zinaweza kuongezeka kwa uzoefu wa muziki.
Taasisi ya Marekani ya Kazi ya Mishipa ya Fahamu kwenye tovuti yake kwamba uimbaji wa muziki unaweza kumsaidia mtu kuongea upya.
Muziki unaweza kurahisisha usemi kwa sababu unatumia sehemu za ubongo zinazohusika katika mawasiliano.
Rhythm, au mahadhi, inaweza saidia katika uzalishaji wa sauti kwa kupanga taratibu zinazohusika katika hotuba. "Ohimiba ni aina ambayo, kukua, alikuwa na changamoto katika hotuba yake. Alikuwa na hotuba iliyochelewa," anasema Vero Osei-Atwenebona, mama wa mtoto wa miaka 10.
"Kwa takriban miaka miwili, Ohiniba hakuwa akiongea vizuri. Kwa hiyo, kama wazazi wanaomhangaikia, tulienda kutoka daktari moja hadi mwingine.
Tulienda kwa ENT, labda kuna shida kwenye masikio au kitu… kwa hivyo tumekuwa tukipanda na kushuka. Na tulipomwona Bi Ocloo shuleni kwao, tuliamua kuja kuona jinsi muziki unavyosaidia na athari imekuwa ya ajabu."
Dkt Olugbenga Owoeye daktari mshauri wa magonjwa ya akili huko Lagos, anaeleza kuwa mtaalamu wa muziki lazima kwanza aelewe ni wapi mtoto yuko katika maendeleo ya hotuba kabla ya kuandaa programu ya kuingilia kati.
"Anachofanya mtaalamu wa muziki ni kufikia kwanza umri wa mtoto na hatua ya ukuzaji wa lugha, ambayo yuko," Dk Owoeye asema.
"Watalinganisha data hii na kiwango au hatua za hotuba zinazotarajiwa kwa mtoto wa umri huo. Ikiwa mtoto hajakuza lugha yoyote au hotuba yoyote, basi wataanza kutoka kwa msingi.
Kutoka kwa sauti, hadi herufi. , kwa maneno, kisha kwa vishazi. Hili linaweza kuchukua muda, lakini watafikia lengo lao."
Kwa mtaalamu wa muziki na mwanafunzi, hii ina maana ya kuimba nyimbo zenye "uuuhs" na "aaaahs" nyingi ambazo huboresha misuli yote ya kuunda usemi.
"Tunafanya kazi na mashairi ambayo yana irabu na konsonanti nyingi zinazotiririka ambazo hubadilika kuwa muundo ambao unakumbukwa kwa urahisi na watoto. Tunasonga nyimbo ili ziwe za kusisimua na kuhuishwa. Hili kisaikolojia huwavutia hata watoto waliojitenga zaidi kuanza polepole kufunguka na kusema maneno kwanza moyoni mwao… kisha kutoa midomo yao,” anasema Ocloo.
WHO inakadiria kuwa ulimwenguni, mtoto mmoja kati ya 160 ana ugonjwa wa tawahudi.
Takwimu za kanda ya Afrika hazipatikani, lakini nchini Ghana, Kituo cha Mafunzo na Maendeleo ya Mtoto kinaripoti kwamba wastani wa 38.7% ya watoto walio chini ya umri wa miaka 14 wameathirika.
Nchini Nigeria, kulingana na chapisho la 2014 la Kitivo cha Sayansi ya Kliniki, Chuo cha Tiba, Chuo Kikuu cha Lagos, mtoto mmoja kati ya 125-150 anaishi na tawahudi.
Hii ni sawa na takriban watoto 600,000 wa Nigeria.
Ocloss anasema ni anajivunia kuweza kuwa chanzo cha matumaini.
"Inafurahisha sana kuona mtoto akikua na kuendelea na hatua nyingine. Wazazi wamechanganyikiwa sana na mfumo wa elimu hapa Ghana hauna rasilimali za kutosha kusaidia watu wenye changamoto za aina hii. Ndiyo maana ninashukuru sana. Muziki huo unatutengenezea njia ya kuwasaidia watoto wanaoishi na hali hii."
Francis Sarpong, baba wa mtoto mwenye tawahudi wa miaka 12, ameona maboresho sio tu katika unenaji wake bali pia katika kujiamini na kujichanganya na wengine.
“Katika vikao, wanajifunza jinsi ya kutembea na jinsi ya kuzungumza, wanasema ‘inua kichwa chako na zungumza’. Hizi ni baadhi ya faida ambazo hutaona nje ya mazingira ya kawaida ya shule."
Leo, kazi ya Ocloo inapata mialiko yake ya kufanya kazi katika huduma mahututi katika hospitali za watoto kote shuleni na hospitali nchini Ghana.
Mnamo Desemba 2022, alikua mtaalamu wa kwanza wa muziki katika Kituo cha Matibabu cha Chuo Kikuu cha Ghana.
"Muziki ni dirisha la roho. Nina furaha muziki wangu umefanya mengi zaidi," anasema Ocloo kwa furaha.
