Na Charles Mbgolu
Jambo lisiloweza kupingika kuhusu Michezo ya Kisasa ya Olimpiki ni ubora wa wanariadha weusi kihistoria, bila kujali nchi na michezo wanayowakilisha.
Wakati toleo jingine la Michezo ya Majira ya Joto likianza tarehe 26 Julai katika mji mkubwa wa kimataifa ya Paris, ni wakati wa Afrika kung'ara tena - wakati huu, zaidi ya enzi za nyuma.
Michezo ya Olimpiki ya 2024 inaahidi kuwa tamasha la mambo mengi ya kwanza, ikijumuisha matukio mapya ambayo Afrika kama bara inaweza kupata nafasi yake.
Toleo hili, linaloashiria kurudi kwa Michezo nchini Ufaransa baada ya miaka 100, litashirikisha wanariadha 10,500 wakishindania medali 329 katika michezo 32 kwa siku 19.
Gwaride la wanariadha litafanyika nje ya uwanja wa Olimpiki kwa mara ya kwanza, na wajumbe wanatarajiwa kusafiri kwenye mto wa Seine kwa boti.
Paris 2024 pia itakuwa Michezo ya kwanza ya Olimpiki katika historia kuwa na idadi sawa ya wanariadha wa kiume na wa kike.
Jambo kubwa zaidi ambalo limevuta vichwa vya habari tangu kutangazwa kwake mwaka 2020 ni Breaking, mtindo wa dansi wa mjini kutoka New York ambao utachezwa na kushindaniwa kwa mara ya kwanza kama mchezo wa Olimpiki.
Jukwaa kubwa, medali zaidi
Makocha na wachambuzi wanakubaliana kwamba jumla ya medali zitakazoweza shindwa na waafrika zinaweza kuongezeka kwa kushiriki katika michezo zaidi, hasa katika michezo ya jadi.
Kenya, nchi ya Afrika inayoshika nafasi ya juu zaidi, ilishinda medali 10 katika Michezo ya mwisho ya Olimpiki huko Tokyo, ikilinganishwa na 113 zilizopatikana na kikosi cha Marekani.
"Huu ni wakati sahihi wa kujitazama kama Waafrika na kujiuliza, 'Kwa nini hatuongezi nafasi zetu kwenye Olimpiki kwa kufanya kazi ya kujumuisha michezo ya asili?" anasema kocha wa kuogelea wa Olimpiki Christopher Ezemegwalu akizungumza na TRT Afrika.
Kocha wa riadha wa Nigeria Balogun Olanrewaju anakubaliana naye.
"Africa daima hupeleka kikosi kikubwa kwenye kila Olimpiki. Inafaa tuwe na utambulisho wetu kama Waafrika ukijumuishwa daima katika Michezo, si tu kama washindi wa medali bali kama waanzilishi wa baadhi ya michezo," anasema.
Michezo ya Majira ya Joto ya 2020 huko Tokyo ilianzisha michezo minne mipya yenye asili tofauti: karate yenye asili ya Kijapani, skateboarding kutoka Marekani, kupanda miamba kutoka Ufaransa, na kuteleza mawimbi kutoka Hawaii.
Toleo la Los Angeles la 2028 litaongeza baseball (Amerika Kaskazini), T20 cricket (UK), flag football (Marekani), lacrosse (Native America), na squash (UK) kwenye orodha.
Michezo ya asili kutoka nyumbani
Afrika ni kitovu cha michezo kadhaa ya asili maarufu ambayo imepata wafuasi duniani kote.
Dambe ni mtindo wa zamani wa ndondi uliokuwa ukifanywa na watu wa Hausa wa kaskazini mwa Nigeria. Dambe Warriors, ukurasa wa YouTube, sasa kina zaidi ya wanachama 196,000, video 801, na watu waliangalia video zao zaidi ya mara milioni mbili kwenye majukwaa yote ya mitandao ya kijamii.
Mfano mwingine ni Laamb ya Senegal, mchezo wa mieleka wa jadi uliowekwa kwenye filamu ya maandishi ya mwaka 2008 inayowashirikisha wapiganaji wa Marekani na Uingereza.
Nchini Kenya, Michezo ya kimaasai imebadilisha mazoea ya jadi ya michezo kuwa michezo kamili, kama vile Adumu Maasai jump dance, sasa ni mchezo rasmi, na rungu, sawa na mkuki (Javelin) katika michezo ya Olimpiki.
Olanrewaju anapendekeza kuhamasisha michezo ya asili ya Kiafrika duniani kote kabla ya kuomba kujumuishwa katika michezo ya Olimpiki.
"Hatuwezi kuongoza harakati za michezo yetu ya asili ikiwa hatujaiunda vizuri, kuunda sheria za kawaida, na kueneza umaarufu wake nje ya mipaka ya Afrika," Olanrewaju anasema akizungumza na TRT Afrika.
Programu ya Michezo ya IOC inasisitiza wasiwasi wake, ikisema katika mkataba wake kwamba michezo inayopendekezwa kujumuishwa katika toleo lolote la Olimpiki lazima ichezwe sana na wanaume katika angalau nchi 75 na mabara manne na wanawake katika angalau nchi 40 na mabara matatu.
IOC inaongeza kwamba michezo inayopendekezwa lazima iwe na hadhi ya kimataifa inayotambulika kwa idadi na kijiografia na lazima iwe imejumuishwa angalau mara mbili katika mashindano ya dunia au bara.
Mkakati wa uhamasishaji wa ndani
"Iwapo hatutahamasisha wazo la michezo yetu ya asili miongoni mwetu kama mataifa ya Afrika, tunawezaje kuuza michezo hii ya jadi kwa dunia?" anashangaa Olanrewaju.
"Lazima tujihusishe katika michezo ya maendeleo kwa kuanzisha michezo hii katika shule za msingi na sekondari na kuuza michezo hii kwa nchi zingine za Afrika ikiwa tunamaanisha kuwa na utambulisho wetu wa Kiafrika ukiwa umejumuishwa katika michezo ya Olimpiki."
Kocha mwenzake Ezemegwalu anaona kuwa Afrika lazima iwe tayari kuwekeza katika kuendeleza michezo hii ili kupata faida ya nyumbani juu ya wanariadha wa Magharibi iwapo michezo ya jadi ya Kiafrika yatapitishwa na IOC.
"Lazima tujifunze kama bara kuweka uzito katika michezo. Tutapoteza faida ikiwa hatutachukua uongozi wa kuendeleza ufundi kwa ufanisi kwanza kwenye ardhi ya Afrika kwa sababu mara itakapokuwa mchezo wa Olimpiki, nchi za Magharibi zitajitosa, kufanya utafiti, na kufundisha wanariadha watakaoshindana kwa ufanisi," anasema.
Mwandishi wa michezo kutoka Ghana Victor Adjei anaamini kwamba hoja ya kupitisha michezo ya asili ya Kiafrika inaweza kufanywa kwa mafanikio mara tu vigezo vinavyohitajika vitakapotimizwa.
"Mitindo tofauti ya kuogelea, kama tunavyoijua, ilikuwa mara moja michezo ya jadi katika nchi tofauti."
Morris Momo, rais wa klabu ya kuteleza mawimbi ya Liberia, anasema Afrika lazima ifanye kazi ya kuongeza idadi ya mashindano inayoijumuisha kwenye Olimpiki ili kuboresha jumla ya medali za bara.
"Tuna vipaji vikubwa vya kuteleza mawimbi hapa Liberia. Tuna fukwe nzuri. Lakini hatuwezi kufikiria Olimpiki sasa kwa sababu hatuna bodi sahihi za kuteleza mawimbi au wakufunzi wa kitaalamu wa kutusaidia. Lazima tulee washindani wa baadaye watakaoiwakilisha mataifa yetu na bara," anasema.
Ezemegwalu anapendekeza kupitisha mfano wa Magharibi wa kuzingatia msingi.
"Tunahitaji kuanzisha vituo vya maendeleo ya michezo katika kila eneo. Hii inahusu kulea na kuwawezesha kizazi kipya," anasema akizungumza na TRT Afrika.
Wakati mwenge wa Olimpiki unawaka kwa nguvu huko Paris, Afrika inalenga kuwasha matarajio yake kwa kujenga juu ya kile kilichopo ili kushinda.
