Na Abdulwasiu Hassan
wapo Iron Man angetafuta rika katika ufalme wa mimea ili kusaidia kuimarisha ulimwengu, basi ingekuwa vigumu kushinda Moringa Oleifera, kwa ajili ya matumizi mengi na nguvu.
Majani makavu ya mti huu unaokua kwa kasi na unaostahimili ukame yanadaiwa kuwa na vitamini C mara saba zaidi ya machungwa, protini mara tisa zaidi ya mtindi, kalsiamu mara 17 zaidi ya maziwa, chuma mara 25 zaidi ya mchicha, 10 mara vitamin A zaidi ya karoti, na mara 15 ya potasiamu iliyomo kwenye ndizi.
Uwezo wa lishe na dawa wa Moringa umeangaziwa katika tafiti nyingi zilizotangulia ikiwa ni pamoja na ripoti ya 2013 iliyochapishwa katika jarida la kimataifa la kisayansi, Utafiti wa Phytotherapy.
Kadiri sehemu nyingi za dunia zinavyoutazama mzunze (Moringa / Mzungi) kama siri ya tiba, Afrika ambapo mmea huo hukua porini, inaingia katika kutafuta faida yake kibiashara.
Kwa mfano, kile kilichotazamwa hapo awali kaskazini mwa Nigeria kama mmea mwingine wa kuliwa unaotumiwa katika vitafunio maarufu sasa ni njia ya kibiashara ambayo watu wengi wana hamu ya kuchunguza.
"Kilimo cha Moringa kina faida kubwa," anasema Dk Shehu O. Adamu, mtumishi wa serikali mstaafu aliyegeuka kuwa mkulima wa moringa katika mji mkuu wa Nigeria wa Abuja.
Adamu, ambaye alifunzwa kama mtaalamu wa kilimo, anamiliki shamba la moringa la hekari tano ambalo anajipatia faida ya naira milioni mbili kwa kila mavuno. Cha kuvutia zaidi ni kwamba angeweza kufikia hii mara 10 kwa mwaka.
Haishangazi, Adamu sio peke yake aliyeongeza kilimo cha biashara. "Kilimo cha Moringa kinazingatiwa sana nchini Nigeria," anasema Dk Michale Ashimashiga, rais wa Chama cha Ushirika cha Wakulima wa Moringa.
Moringa kama dawa
Majani ya moringa na mbegu zimehusishwa na manufaa kadhaa ya kimatibabu, kuanzia kuzuia uharibifu wa bakteria mwilini hadi kuimarisha kinga kwa vitamini na madini.
Ingawa watu wamekuwa wakitumia majani ya mzunze kama tiba ya kienyeji kwa magonjwa fulani tangu enzi za mababu, uthibitisho wa kimatibabu wa ufanisi wao bado unasubiriwa.
Hii ni tofauti na tafiti za kisayansi zinazoonyesha sehemu zinazoweza kuliwa za mmea, haswa majani na mbegu, zina vyenye lishe.
Bidhaa za Moringa tayari zimeingia katika masoko katika nchi nyingi, na kuwachochea wajasiriamali kuwekeza katika uwezo wake.
Kampuni ya Eden Moringa Productions Ltd yenye makao yake Abuja ni moja wapo ya mradi unaolenga usindikaji wa moringa kuwa bidhaa mbalimbali za watumiaji.
Bidhaa mbalimbali zinazotengenezwa kutoka kwa majani na mbegu za mmea huo ni pamoja na chai ya moringa, unga na mafuta, vitu hivyo ambavyo watumiaji wanafahamika kutumia kwa manufaa yao ya kiafya waliyoahidi.
Utunzaji mdogo
"Sisi ni miongoni mwa wauzaji wa malighafi kwa makampuni kama Eden. Baada ya kuvuna na kukausha majani, unapata kiwango cha N500,000 (kama dola za Marekani 625) kwa kila mavuno," anasema Adamu.
"Ukizingatia uzani, nadhani hapo awali walikuwa wakilipa N2,500 ($3.1) kilo ya majani makavu. Kwa hivyo, ikiwa una shamba lenye msongamano mkubwa, unaweza kupata zaidi ya N500,000 kwa kila mavuno kwa kiwango hicho. ."
Kwa kuzingatia mahitaji hayo, bei ya kilo ya majani makavu ya moringa hivi majuzi ilifikia kiwango cha juu kabisa cha N3,500 ($4.3). Wakulima kama Adamu wana hakika kwamba viwango hivi ni endelevu. "Unaweza kutengeneza hadi N1,000,000 ($1,250) kutoka kwa hekta moja na zaidi kwa wakati mmoja. Na unaweza kuwa unavuna kwa miaka mingi," anasema.
Kulingana na Adamu, mtu yeyote anayependa kilimo cha moringa anaweza kuanza bila wasiwasi kwani mmea huo unahitaji utunzaji mdogo na hustawi katika maeneo yenye ukame na unaweza pia kunyunyizia maji.
Changamoto za awali
Moja ya changamoto zinazokabili sekta ya moringa ni ukosefu wa maji. Wataalamu wanasema mzunze unahitaji kumwagiliwa mara moja kwa wiki, au angalau mara tatu kwa mwezi.
Adamu anashauri wakulima kujitosa katika kilimo hiki katika maeneo ambayo maji yana uhaba ili kuhakikisha njia mbadala kama vile visima vya kuchimba visima. "Kwa upande mwingine, moringa haipendi maji mengi; hivyo basi, mtu anatakiwa kuhakikisha kuwa shamba hilo haliko katika eneo linalokumbwa na mafuriko," anasema.
Uvunaji na ukaushaji wa majani ya moringa ilikuwa changamoto kwa wakulima wa Abuja, lakini baadhi yao sasa wanapata vikaushio vya kibiashara ambavyo vinaweza kuharakisha mchakato huo kwa kiwango kikubwa.
Udhibiti wa wadudu pia umekuwa rahisi na salama zaidi kuliko hapo awali, kutokana na upatikanaji wa viuatilifu vya kikaboni vinavyoendana na viwango vya kimataifa.
Wakati watu ulimwenguni kote wanafahamu zaidi thamani ya moringa, wingi wake katika vitafunio vya Nigeria unaonekana kuathirika.
Inajulikana kama "zogale" katika lugha ya Kihausa, vyakula vilivyotengenezwa kwa moringa vilikuwa hadi hivi majuzi hifadhi ya wachuuzi wanawake wazee wanaorandaranda mitaani. Sasa, kuna kurasa za Instagram za vyakula maalum za moringa.
Ummiti Muhammad, ambaye anamiliki Jiko la Habibty, ni mmoja wa wale wanaofanya biashara ya haraka ya kuuza vitafunio vilivyotengenezwa kwa majani ya moringa.
Yeye hutafuta magunia ya majani mabichi ya moringa kutoka kwa wakulima vijijini na kuyageuza kuwa bidhaa ambazo zinazidi kuwa maarufu miongoni mwa wateja wanaotambulika. "Biashara ni nzuri," Ummita anahitimisha.
