Na Abdiwasiu Hassan
Jimbo la Lagos nchini Nigeria, ambalo lina watu wengi, linakabiliana na ongezeko la taka zinazoleta usumbufu kwa wakazi na kuharibu mazingira. Kuna wasiwasi mkubwa kuhusu taka za plastiki barabarani na katika miili ya maji.
Serikali hivi karibuni ilitangaza marufuku ya mifuko ya plastiki ya matumizi moja na vifungashio vya stirofomu visivyooza kama sehemu ya hatua za kushughulikia tatizo ambalo limezidi kuwa baya zaidi kwa miaka.
Baadhi wanasema hatua hiyo haikufika mapema sana. Wengine wanashauri njia mbadala kabla ya kutekeleza.
Wakati Jimbo la Lagos nchini Nigeria, lenye idadi kubwa zaidi ya watu, likijiandaa kwa maisha bila mifuko ya plastiki ya matumizi moja na vifungashio visivyooza vya stirofomu, maoni yamegawanyika kuhusu marufuku iliyotangazwa hivi karibuni ya uzalishaji na usambazaji wa vitu hivi viwili.
Kwa jimbo linalozalisha tani 870,000 za taka za plastiki kila mwaka, hii inaweza kuwa mwanzo tu wa mzunguko wa udhibiti kwani ongezeko lililotarajiwa la idadi ya watu linaweza kwa urahisi kusababisha mambo kutopimika.
Akitangaza marufuku hiyo kupitia kipini chake cha X, kamishna wa mazingira na rasilimali za maji wa Jimbo la Lagos, Tokunbo Wahab, alisema uamuzi huo ulichochewa na "janga" la mifuko ya plastiki ya matumizi moja inayosababisha uharibifu mkubwa kwa mazingira.
Marufuku ya kwanza ya aina yake ya mifuko ya plastiki ya matumizi moja nchini Nigeria imezua majibu tofauti tofauti.
"Marufuku ya mifuko ya plastiki ya matumizi moja na stirofomu huko Lagos inaendana na jitihada za kimataifa za kupambana na uchafuzi wa plastiki na kukuza uendelevu wa mazingira," anasema Alex Akhigbe, mwanzilishi wa kikundi cha kampeni ya mazingira, African Cleanup Initiative, akizungumza na TRT Afrika.
"Inaashiria azma ya kushughulikia wasiwasi wa mazingira na inahimiza kupitishwa kwa njia mbadala rafiki kwa mazingira. Ni maendeleo yanayokaribishwa," anasema.
Lakini si kila mtu anakubaliana na Alex kuhusu marufuku hiyo. Wakati wengine wanaamini marufuku hiyo ilichelewa muda mrefu, wengine hawana uhakika kama mamlaka ilifanya jambo sahihi kwa kutekeleza marufuku hiyo kabla ya kuhakikisha upatikanaji wa njia mbadala rafiki kwa mazingira.
Mlima wa Taka
Kile ambacho hakijapingwa ni hali ya mambo katika eneo la pwani linalotumika kama kitovu cha biashara cha uchumi mkubwa zaidi barani Afrika. Jimbo la Lagos lina mita za mraba 3,577 zinazokaliwa na watu takriban milioni 21.
Idadi ya watu inaendelea kukua huku watu wengi zaidi wakitafuta sehemu ya fursa zinazotolewa na kitovu cha biashara kinachostawi.
Ingawa Lagos ina maeneo ya kutupa taka kama Olusosun (ekari 100) na Epe (hekta 80), hiyo si ya kutosha.
Kutokana na ongezeko la haraka la idadi ya watu, jimbo linahitaji nafasi zaidi za makazi, jambo ambalo linaleta changamoto nyingine kwa uwezo wake wa kuunda maeneo mapya ya kutupa taka za plastiki za matumizi moja na vitu visivyooza vilivyotengenezwa kwa stirofomu.
Lagos ina mipango ya kusaidia kuchakata baadhi ya plastiki hizi, lakini sehemu kubwa ya taka bado inabaki kwenye maeneo ya kutupa taka. Vifungashio vya stirofomu, ambavyo ni sehemu kubwa ya ufungaji wa chakula, havichakatwi.
Changamoto za Utekelezaji
Mamlaka ya Usimamizi wa Taka Lagos (LAWMA) imewahimiza wakazi kupitisha njia mbadala zinazoweza kutumika tena badala ya plastiki zilizopigwa marufuku ili kupambana na mabadiliko ya tabianchi, mafuriko na magonjwa yanayohusiana na taka za plastiki.
LAWMA ilisema kikosi cha utekelezaji wa sheria za mazingira kinachoitwa KAI kitasaidia katika kutekeleza marufuku hiyo. Baadhi ya migahawa ndani ya jimbo hilo tayari imeanza kutekeleza mahitaji mapya.
Chicken Republic, mnyororo wa migahawa ya haraka Lagos, umetangaza kwamba vituo vyake katika jiji vitaanza mpito kutoka kwa matumizi ya vifungashio vya stirofomu. "Tunawahimiza raia wetu kote jimboni kuleta vyombo vyao vya chakula vinavyoweza kutumika tena," anasema kampuni hiyo.
Wadau wanaamini kuna haja ya uelewa wa kina kuhusu athari hasi za mazingira za plastiki za matumizi moja na stirofomu, wakisisitiza faida ya kufuata marufuku hiyo.
Alex anapendekeza kuwa mamlaka inapaswa "kukuza na kusaidia maendeleo na matumizi ya njia mbadala rafiki kwa mazingira kwa plastiki za matumizi moja na stirofomu, kuzifanya ziwe rahisi na nafuu kwa biashara na watumiaji".
Mtihani wa Ufanisi
Licha ya matumaini ya jumla kuhusu marufuku hiyo, wataalam wanaamini bado kuna njia ya kwenda kwa serikali ya jimbo katika utekelezaji wake pamoja na kuimarisha programu ya kuchakata.
"Ufanisi wa utekelezaji wa marufuku unategemea mambo mbalimbali, kama vile kiwango cha uelewa wa umma, juhudi zitakazowekwa katika utekelezaji, na upatikanaji wa bidhaa mbadala," Alex anaiambia TRT Afrika.
"Serikali inapaswa kufanya kazi kubwa ya kuhamasisha umma na kushirikiana nao ili watu wengi zaidi wajue kuhusu marufuku hiyo na kuchangia sehemu yao," anaongeza.
Kipengele kingine ambacho mamlaka inahitaji kuzingatia ni kuhamasisha zaidi kuchakata taka za plastiki kwa njia inayotegemea motisha. Changamoto nyingine ni kuondoa taka zinazoziba mifereji ya maji na miili ya maji huko Lagos.
"Mifereji yote tuliyosafisha wakati wa zoezi la usafi wa hivi karibuni ilijaa stirofomu. Kwa hivyo, kutekeleza marufuku ya mifuko ya plastiki ya matumizi moja na vifungashio vya stirofomu inapaswa kuwa zoezi lenye mbinu nyingi," anasema Alex.
