Na Dayo Yussuf
Vyama vya wafanyikazi na wafanyikazi nchini Tanzania vimepata afueni baada ya serikali kukubali mapendekezo ya nyongeza ya likizo kwa akina mama walio na watoto njiti.
Habari hizo zimekuja japo kuchelewa muda mrefu kutoka kwa tangazo la makamu wa rais wa nchi hiyo Phillip Mpango ambaye aliangazia mzigo wa ziada unaowakumba wazazi hao ambao alisema hauwezi kupuuzwa.
‘’Mama akijifungua mtoto njiti au watoto wasiofikia umri, uangalizi maalum unaohitajika hautachukuliwa kuwa sehemu ya likizo ya uzazi,’’ alisema Dk Philip Mpango.
Huku kukiwa na shangwe na vifijo kutoka kwa wazazi waliofarijika, Dk Mzpango alikariri tena sehemu hiyo ya taarifa yake kwa maelfu ya watu waliohudhuria Maadhimisho ya Siku ya Wafanyakazi ya Mei 1 mwaka huu katika mji mkuu Daresalaam.
‘’Tumekuwa tukipigana kwa muda mrefu sana kwa hili,’’ anasema Dorris Mollel, mwanaharakati wa masaibu ya watoto wanaozaliwa kabla ya wakati ambao yeye mwenyewe alizaliwa kabla ya kukomaa. ‘’Tuna furaha sasa kwamba tumetoka katika hatua ya uanaharakati na mpira uko katika mahakama ya serikali kupitisha sheria hii, kwa ajili ya watoto wanaozaliwa kabla ya wakati na wazazi wao,’’ aliambia TRT Afrika.
Iwapo mtoto amezaliwa njiti, huwekwa chini ya uangalizi maalum katika chumba cha wagonjwa mahututi chini ya uangalizi kamili wa madaktari na wakati mwingine wataalamu hadi watakaporidhika anakuwa na nguvu ya kutosha ama kwenda nyumbani au kuruhusiwa kwenda wodi ya kawaida.
Hii inaweza kuchukua wiki au wakati mwingine miezi, na sehemu nyingi za kazi hazitoi muda huu wa ziada katika likizo ya Uzazi.
Kwa mujibu wa Makamu wa Rais Mpango, muda uliopendekezwa wa nyongeza utamaliza mateso ya kimawazo ya wazazi wanapowatunza watoto wao.
‘’Likizo ya uzazi itaanza mara tu mtoto atakaporuhusiwa kutoka hospitalini baada ya kukamilika kwa uangalizi maalum, akisubiri kuthibitishwa na madaktari,’’ alisisitiza Makamu wa Rais.
Doris anasema sheria zilizopo za uzazi hazizingatii watoto wanaozaliwa kabla ya wakati na hivyo wazazi walilazimika kuhudumia kutokana na njia zao wenyewe ikiwa ni pamoja na wakati mwingine kulazimishwa kuchagua kati ya kazi zao na kulea watoto wao.
''Inasikitisha kwa kuwa hata katika ufafanuzi wa mtoto aliyezaliwa, sheria haimtambui mtoto aliyezaliwa kabla ya wakati kuwa mtoto mchanga, na hapo ndipo mabadiliko yanatakiwa kuanza ili mama sasa afikiriwe kwa maslahi maalum kama hiyo,'' Anaiambia TRT Afrika.
Kufahamu juu ya mtoto njiti
Kulingana na ufafanuzi wa kisayansi, mtoto anayezaliwa kabla ya wakati, pia anajulikana kama mtoto njiti, ni yule anayezaliwa kabla ya kukamilisha wiki 37 za ujauzito.
Lakini pia huorodheshwa kama wanaozaliwa chini ya umri wakati wa kuzaliwa kwa sababu huwa wanakua tofauti.
Muda wa karibu zaidi wa muhula, kati ya wiki 34 hadi 36 huitwa Late Preterm na huenda usiwe katika hatari ya kupata matatizo baada ya kuzaliwa.
Wale waliozaliwa kati ya wiki 25 hadi 34 huchukuliwa kuwa dhaifu kidogo na huitwa ama moderately preterm or very preterm..
Lakini watoto walio katika hatari kubwa zaidi ni wale waliozaliwa chini ya wiki 25 na wanachukuliwa kuwa kabla ya muda.
Mimba ya kawaida ya muda kamili hudumu kama wiki 40. Watoto wanaozaliwa kabla ya wakati mara nyingi wana viungo ambavyo havijakua na wanaweza kukabiliana na changamoto za kiafya zinazohitaji uangalizi maalum wa matibabu.
‘’Huna mpango wa kuzaa kabla ya wakati. Mtoto huyu anakuja kwa bahati mbaya. Kwa hivyo fikiria kwa wanawake kama hao, likizo ya kawaida ya uzazi ya miezi mitatu hutumiwa wakati bado wako hospitalini. Wengine wangekaa hospitalini kwa miezi 3, 4 au hata 6,’’ analalamika Doris. ‘’Mama ambaye amejifungua kawaida anaweza kwenda nyumbani siku inayofuata, na anapata likizo yake ya uzazi ya miezi mitatu. Si sawa kuwalinganisha,’’ anaendelea kuiambia TRT Afrika.
Changamoto kubwa kwa watoto waliozaliwa kabla ya wakati, ni matatizo ambayo huja baadaye.
Miongoni mwa athari zinazojulikana zaidi ni :
- Matatizo ya kupumua – Kutokana na mapafu kutokomaa.
- Matatizo ya kula - Kwa sababu ya kushindwa kunyonya na kumeza chakula au kutoumbika vyema mfumo wa kusaga chakul atumboni.
- Udhibiti wa Halijoto - ugumu wa kudumisha joto la mwili.
- Maambukizi - Mifumo dhaifu ya kinga huwafanya wawe rahisi kupata maradhi.
- Matatizo ya mfumo wa neva – uwezekano wa kucheleweshwa kwa ukuaji au kupooza kwa utando wa ubongo.
Vyama vya wafanyakazi vinasema mpango mpya wa likizo ya uzazi ukishatekelezwa, mbali na kuruhusu malezi yafaayo kwa watoto wao, utasaidia sana kulinda ajira ya wazazi.
‘’Watoto wanaozaliwa wakiwa na muhula kamili kwa kawaida huwekwa katika kilo 2.5 na zaidi. Watoto wanaozaliwa kabla ya wakati kwa kawaida huzaliwa wakiwa na kilo 1.5 au hata chini ya hapo. Hivyo mama anatakiwa kumrudisha mtoto hospitalini au kulazwa na mtoto hadi apate uzito kamili wa angalau kilo 2.5. Wakati mwingine wazazi hawa hulazimika kuchukua likizo bila malipo au hata kufukuzwa kazini,’’ Doris anasema.
Kulingana na Shirika la Afya Duniani WHO, kati ya watoto 10 wanaozaliwa, 1 ni njiti na kila sekunde 40, mtoto 1 kati ya hao hufa.
Ripoti hiyo inajumuisha makadirio yaliyosasishwa kutoka WHO na UNICEF, iliyotayarishwa na Shule ya London ya Usafi na Madawa ya Kitropiki, kuhusu kuenea kwa watoto wanaozaliwa kabla ya wakati.
Kwa ujumla, inagundua kuwa viwango vya kuzaliwa kabla ya wakati havijabadilika katika eneo lolote la dunia katika muongo mmoja uliopita, na watoto milioni 152 walio katika hatari walizaliwa kabla ya wakati kutoka 2010 hadi 2020.
Kuzaliwa kabla ya wakati sasa ndio sababu kuu ya vifo vya watoto, ikichukua zaidi ya kifo cha mtoto 1 kati ya 5 ambacho hutokea kabla ya umri wa miaka mitano.
Mswada unaopendekezwa sasa unasubiri kusomwa bungeni na kuidhinishwa ili kutekelezwa, lakini baada ya rais kueleza kuuunga mkono, unatarajiwa kuharakishwa na kutiwa saini kuwa sheria.
Mabadiliko mengine yaliyopendekezwa katika muswada huo ni kufanya kazi nusu siku kwa wazazi walio na watoto njiti kwa muda wa miezi sita baada ya kukamilika kwa likizo yao ya uzazi, na kuongezewa likizo ya Uzazi kwa kina baba kufikia kati ya siku 7 hadi 14 kutoka siku 3 za sasa zinazotolewa nchini Tanzania.
