Na Sylvia Chebet
Peter Muchui alijifunza kwa ugumu uamuzi wa kukosa kumeza dawa zake kama ilivyohitajika.
Maisha yake mara yakahusisha kumeza tembe 16 kila siku kwa muda wa miezi 18 baada ya kuambukizwa ugonjwa wa kifua kikuu.
Miezi michache baada ya kupewa hati safi ya afya, uhaba wa dawa za TB ulikumba hospitali za Kenya. Anapotafakari vile hali ingekuwa sasa bila dawa za kutosha, Muchui hawezi kujizuia kuwaza jinsi alivyokuwa na bahati ya kuishi.
"Tunapozungumza sasa hivi, hakuna dawa, hebu fikiria yule mtu aliye kwa matibabu ya miezi sita ya dawa akikosa hata siku moja kumeza dawa hata siku moja. Mfumo wa mtu huyo umetengeneza moja kwa moja athari mbovu mwilini ambayo haiwezi kukumbana na TB aliyo nayo," Muchui, ambaye sasa ni balozi wa kupambana na TB. anaiambia TRT Afrika.
Shughuli zake zimemfanya kuhusika moja kwa moja na wagonjwa wa TB na madakitari katika kaunti 15 kati ya 47 nchini Kenya, na hivyo anajua ni wapi mambo yanaenda kombo.
"Nimeunda vikundi vya WhatsApp katika kila kaunti ninayotembelea. Vikundi vyote hivyo vinaripoti kitu kimoja. Hakuna dawa za TB,
Inamtia uchungu kwamba baadhi ya wagonjwa wanaopatiwa matibabu kwa sasa wanaweza kukosa kinga halisi kwa TB kutokana na matatizo ya usambazaji duni wa dawa.
"Hatuna majibu ya wazi kwa nini tuna uhaba wa dawa muhimu za TB. Najua kiatu kinabana wapi na jinsi kinavyobana. Inaniuma kwamba tunaweza kupoteza maisha kwa sababu ya hili," Muchui anasema.
Matatizo makubwa zaidi
Mwili kutosikia dawa ya matibabu husababishwa zaidi na kukatizwa kwa matibabu, tukio lisilofaa zaidi kwa wagonjwa na hii ni changamoto kubwa kwa madaktari.
Mgonjwa hupata hali inayoitwa MDR-TB wakati mwili wake hauskii athari ya matibabu ya awamu ya kwanza ya kifua kikuu na hivyo kumweka mtu katika hatari nyingine ya mwili kutotibika kifua kikuu hata akipewa awamu ya pili ya dawa
Muchui anakumbuka jinsi alivyoacha kutumia dawa mwaka wa 2017, wiki mbili baada ya kuanza matibabu. Sababu yake? "Nilijisikia vizuri," anasema, katika mtazamo wa nyuma akiogopa ujinga wa uamuzi wake.
Bila kujua, mwili wa Muchui wakati huo ulikuwa umepotea katika ulimwengu wenye changamoto wa MDR-TB.
"Hali hiyo ilinipata kwa nguvu zote. Nilikuwa nikipungua uzito (hadi kilo 45 kutoka kilo 65) kila siku. Kitanda changu kilikuwa kikijaa jasho kila asubuhi; unaweza kukamua maji kutoka kwenye kitanda changu," anasimulia.
Badala ya vidonge vitatu kwa siku ambavyo alikuwa ameagizwa awali, kipimo cha dawa cha Muchui kiliongezeka zaidi ya mara tano.
Pia alihitaji kuchomwa sindano kila siku kwa muda wa miezi sita. Mganga mmoja kutoka mtaa wake wa Kasarani viungani mwa jiji la Nairobi alifika nyumbani kwake kila siku ili kumpatia matibabu.
"Niliumwa na sindano; sikuweza hata kujua kama ni upande wa kushoto au wa kulia ambao ulikuwa umechomwa siku iliyopita. Ningelala kwa angalau saa mbili baada ya kutumia dawa," anasema Muchui.
Baada ya kukamilisha sindano miezi sita baadae, aliacha kutumia dawa ya kumeza tena kwa njia isiyoeleweka.
Ni kosa lililomrudisha kule alikoanzia.
Mhitimu huyu wa uhandisi alilazimika kufunga biashara yake ya nguo za mitumba.
"Nilikata tamaa ya maisha, wazazi wangu walinipeleka kwa wataalamu wengine na hata kwa maombi maalum, lakini afya yangu iliendelea kuzorota, mwishowe nilirudi kwenye akili yangu na kujikumbusha kuwa nina familia ya kulisha na binti wa kumlea. " anasema.
Aliporudi kliniki, daktari alisema kwamba muda wa matibabu utaongezeka maradufu kulingana na mapendekezo ya WHO wakati huo.
"Kila siku, kwa muda wa miezi 18, nilikunywa tembe 16 saa 11 asubuhi kwenye nukta. Ikiwa ningelazimika kusafiri, ningelazimika kuchukua video nikinywa tembe hizo na kumpelekea daktari wangu," Muchui anasema kuhusu kuchimba visima.
Alitangazwa kuwa hana TB mnamo Desemba 2022.
Baada ya kupambana na ugonjwa huo kwa karibu miaka mitano, akawa mpiganaji dhidi ya TB.
Changamoto za matibabu
Kuhama kutoka kwa matibabu ya kawaida ya TB hadi matibabu ya MDR-TB ni changamoto, kama Muchui angeshuhudia.
Madaktari wanasema viwango vya malipo ni vya juu zaidi kati ya wagonjwa wanaopata upinzani. Uhaba wa sasa wa dawa una Muchui wasiwasi juu ya nini sababu zilizojumuishwa zinaweza kusababisha.
"Katika muda wa miezi miwili hadi mitatu ijayo, Kenya itakuwa wapi?" Anasema.
"Na kufikiria tumekuwa tukipigania kuondoa TB ifikapo 2030."
Ripoti ya hivi punde ya Kifua Kikuu dunian, iliyotolewa na WHO mnamo Novemba 8 inaonyesha kuwa inakadiriwa kuwa watu milioni 10.6 waliambukizwa na ugonjwa huo ulimwenguni kote mnamo 2021, kutoka milioni 10.1 mnamo 2020
hii imerudisha nyuma miaka mingi ya jitihada za kupunguza ugonjwa huu.
Janga la Uviko - 19 limekuwa na athari mbaya katika upatikanaji wa utambuzi na matibabu ya TB na mzigo wa ugonjwa wa TB, kulingana na WHO.
"Mafanikio yaliyopatikana katika miaka ya hadi 2019 yamepungua, yamekwama au yamebadilika, na malengo ya kimataifa ya TB hayako kwenye mkondo," inasema ripoti hiyo.
Athari iliyo wazi zaidi imekuwa kupungua kwa idadi iliyoripotiwa ya wagonjwa wapya waliogunduliwa na TB katika 2020 na 2021, na kupendekeza kuongezeka kwa takwimu za watu wenye TB ambayo haijatambuliwa na ambayo haijatibiwa.
Mwaka 2021, makadirio ya idadi ya vifo vilivyosababishwa na TB ilikuwa zaidi ya mara mbili ya idadi iliyosababishwa na VVU/UKIMWI.
"Hivi karibuni, TB inaweza tena kuwa sababu kuu ya vifo duniani kote kutoka kwa wakala mmoja wa kuambukiza, kuchukua nafasi ya Uviko-19," ripoti ya WHO inasema.
Marekebisho yanayoendelea katika idadi ya watu waliojiandikisha kwenye matibabu yanamaanisha kuwa malengo ya kimataifa yaliyowekwa katika mkutano wa ngazi ya juu wa Umoja wa Mataifa yanazidi kutofikiwa.
