Waziri wa Fedha wa Kenya Profesa Njuguna Ndung'u aliwasilisha taarifa ya bajeti ya 2024/25 katika Bunge la Kitaifa, 13 Juni 2024.
Bajeti hiyo iliiangazia maeneo ya kipaumbele kwa serikali kufikia Ajenda ya serikali ya Rais William Ruto ya kufanya Mabadiliko ya Kiuchumi ya Chini kwenda (BETA).
Bajeti ya mwaka huu ilihusisha ongezeko la jumla ya matumizi ya serikali hadi zaidi ya dola bilioni 30.2 (Ksh.3.9 trilioni) kutoka zaidi ya dola bilioni 27.9 (Ksh.3.6 trilioni) katika mwaka wa kifedha wa 2023/24.
Kati ya zaidi ya dola bilioni 30.2, Waziri Ndungu aliorodhesha maeneo makuu matano: Kilimo, Biashara Ndogo, Biashara Ndogo na za Kati (MSME), Nyumba na Makazi, Huduma ya Afya na Barabara kuu ya Dijiti na tasnia ya ubunifu.
Sekta ya Kilimo
zaidi ya dola milioni 424 (Ksh.54.6 bilioni) zilipendekezwa kuwekezwa katika sekta ya kilimo, kwa nia ya kuongeza tija kwa wakulima.
Katika fedha hizi zaidi ya dola milioni 77.6 (Ksh.10 bilioni) zilitengewa mpango wa ruzuku ya mbolea, zaidi ya dola 77,6 milioni (Ksh.647 milioni) kwa mradi wa umwagiliaji mdogo na kuongeza thamani ya mazao, dola 19.4 milioni (Ksh.2.5 bilioni) kwa ajili ya kukabiliana na nzige wa dharura.
Zaidi ya dola milioni 18.6 (Ksh.2.4 bilioni) imependekezwa kwa ajili ya kuwawezesha vijana na wanawake katika kilimo.
Mradi wa usalama wa chakula na mazao mseto ulipokea zaidi ya dola milioni 4.9 (Ksh.642 milioni) huku usimamizi wa rasilimali za mifugo ukipokea zaidi ya dola milioni 95.9 (Ksh.12.3 bilioni).
Serikali ilitenga zaidi ya dola milioni1.4 (Ksh.182 milioni) kwa Hazina ya Kitaifa ya Dharura ya Ukame.
sekta ya elimu
Sekta ya elimu inaonekana kufaidika zaidi katika bajeti ya mwaka wa fedha wa 2024/25, huku ikipendekezwa kupokea dola bilioni 5 (Ksh 656.6 bilioni). Hili ni ongezeko likilinganishwa na takriban dola bilioni 4.8 (Ksh 628.6 bilioni) zilizotengwa katika mwaka wa fedha wa 2023/24.
Katika fedha hizi Tume ya Ajira ya Walimu (TSC) itapokea sehemu kubwa zaidi ya bajeti, ya jumla ya zaidi ya dola bilioni 2.7 (Ksh 358.2 bilioni).
- Mpango wa Elimu Bila Malipo wa Elimu ya Msingi na Sekondari umetengewa Ksh dola milioni 555 (71.5 bilioni), huku mpango wa 'Shule za Sekondari za Junior' ukipokea dola milioni 223 (Ksh 30 bilioni.)
- Mpango wa lishe shuleni utapokea dola milioni 23 (Ksh 3 bilioni), chini kutoka dola milioni 38.8 (Ksh 5 bilioni) mwaka jana.
- Dola milioni 38.8 (Ksh 5 bilioni) zimependekezwa kwa msamaha wa ada ya mitihani. Kulingana na CS Ndung'u, dola milioni 46.6 milioni (Ksh 6 bilioni) zitatengwa kwa ajili ya kuendeleza miundombinu katika shule za msingi na upili.
- Zaidi ya hayo, ushirikiano wa ICT shuleni unatazamiwa kupokea dola milioni 1.1 (Ksh 150 milioni), na utafiti, sayansi, teknolojia, na uvumbuzi unatarajiwa kupokea Ksh 700 milioni.
- Dola milioni 558 (Ksh. bilioni 71.9) zimetengwa kwa ajili ya elimu ya chuo kikuu, huku dola milioni 487 (Ksh.62.8 bilioni) zikienda kwa Bodi ya Mikopo ya Elimu ya Juu (HELB) na ufadhili mwingine wa masomo.
Sekta ya makazi
Mradi wa Nyumba za "Affordable Housing" umekuwa mojawapo ya miradi ya Rais William Ruto na pia imekuwa swala la mjadala mkubwa huku seriklai ikitaka kuongeza ushuru kwa wananchi kuigharimia.
Jumla ya Ksh.92.1 bilioni zilitengewa kwa mpango wa nyumba, ambapo dola milioni 502 (Ksh.67.4 bilioni) zitaenda kwa miundombinu ya Makazi ya bei nafuu na ya Kijamii
Dola milionmo 87.7 (Ksh.11.3 bilioni) kwa mradi wa uboreshaji wa Makazi yasiyo rasmi ya Kenya, na dola milioni 8.5 (Ksh.1.1 bilioni) kwa ujenzi wa masoko.
Sekta ya afya
Sekta ya Huduma ya Afya kwa Wote (UHC), imependekezwa kupokea dola milioni 986 (Ksh.127 bilioni) kwa sekta hiyo. Baadhi ya shughuli hizo zitahusisha utoaji wa huduma ya afya ya uzazi bila malipo , bima ya matibabu kwa wazee na walemavu , hazina ya afya ya msingi , hazina ya dharura, magonjwa sugu na mahututi, na programu za chanjo na chanjo.
