Ubunifu. Ujasiri. Ujasiriamali. Hizi ni maneno ambayo hupewa waombaji kazi mara nyingi sana hivi kwamba yanapoteza umuhimu wake kupitia kurudia mara kwa mara.
Ni jambo linalofahamika ulimwenguni kwa sababu nzuri: katika zama ya teknolojia, bila shaka hizi ni sifa ambazo makampuni mengi yanafikiri zitawasaidia kusonga mbele.
Lakini kuna tatizo moja tu: mifumo ya elimu ya umma karibu kote duniani imeundwa kuzuia sifa hizi za kipekee, zisizotabirika na zisizoweza kuzuilika ambazo mara nyingi huongozwa kwa mapinduzi makubwa katika sayansi.
TRT Afrika imesisitiza majina ambayo hayapewi sana sifa ya wabunifu wakuu walioanzisha uvumbuzi wa kisayansi kama Erasto Mpemba ambaye alifariki mwezi wa Mei.
Anajulikana kwa sababu ya Mpemba Effect, ambayo inaamini kuwa maji ya moto huganda haraka kuliko maji baridi. Maelfu ya watu wamefanya utafiti kuhusu sayansi hii na makala ya TRT Afrika ilionesha ufahamu mzuri katika ulimwengu wa sayansi.
Kuna mambo mawili yaliyonivutia: Erasto Mpemba alifanya ugunduzi wake akiwa na umri mdogo wa miaka 13 na ilichukua maisha yake yote kwa ugunduzi wake kuendelea kuibua maswali katika jamii ya kisayansi.
Talanta isiyojulikana
Baadhi wanahisi kwamba umethibitishwa, wengine wanahisi kwamba umepingwa, lakini hatima ya mvulana mdogo ambaye kutokukata tamaa kwake kuliongoza kwenye ugunduzi unaowezekana na uhusiano wa elimu na yote haya, inasikika kuwa ya kuvutia zaidi.
Erasto Mpemba hatimaye hakugeuka kuwa mwanasayansi. Katika miaka yake ya baadaye, nilikuwa na furaha ya kuzungumza naye kidogo kwa madhumuni ya kazi.
Wakati huo alikuwa amestaafu na alikuwa amekubali maisha rahisi aliyokuwa akiishi, licha ya jina lake kuwa maarufu katika jamii ya kisayansi kimataifa.
Kama mvulana katika miaka ya 1960, ilibidi awe na kiasi kikubwa cha nguvu ya akili kuendelea kusisitiza kwamba kile alichokifanya na kile alichokigundua hakikuwa kosa.
Yote haya yanakabiliwa na mfumo wa elimu ambao haukuwa rafiki kwa wanaojifunza kwa kujitegemea na wanaovuruga utaratibu.
Ninasema kuwa hii ni jambo linalotokea ulimwenguni ili kuondoa jibu rahisi la umaskini wa Tanzania kama sababu pekee ya wote kama Erasto Mpemba ambao wanazaliwa na kuishi na kufa bila vipaji vyao kutumiwa na kutambuliwa kikamilifu kwa huduma ya binadamu.
Lakini hakuna shaka kuwa kuna nchi ambazo mifumo yao ya elimu inaonekana kuwa na ufumbuzi wa kuwapa wanafunzi bora, kuwaruhusu kuonyesha ubunifu, ujasiri na ujasiriamali unaotarajiwa.
Taasisi za ajabu
Maoni ya mwalimu maarufu, Dk. Ken Robinson, yanaweza kuletwa hapa kuhusiana na uhusiano kati ya mahitaji ya serikali ya kutoa nguvu kazi ya raia inayoweza kutegemewa na ukandamizaji wa hamu asili ya kujifunza na tofauti ya watu binafsi. Ni jambo nadra kuweza kujitenga na kelele zote na kufikia ukweli wa msingi sana kuhusu ubinadamu kwa ujumla.
Wakati tunazungumzia uwezo usio na kikomo wa teknolojia, baadhi yetu tukifikiri kuwa itafanya tofauti ile tunayotamani kwa lengo la kumaliza umaskini na njaa pamoja na kuboresha afya na ustawi, ni wangapi wetu tunawaza ni nini kinachohitajika ili kufanikisha hilo? Vyuo vikuu vya kipekee, walimu bora, wanafunzi salama ni mifano.
Hata hivyo, tukirejea kwa Mpemba ambaye akiwa na umri mdogo wa miaka 13 na bila msaada wowote kutoka kwa mfumo wa elimu ulio karibu naye, alifanya ugunduzi na kushikilia imani zake.
Wapo wangapi Erasto Mpemba huko nje? Je, mtoto wako ni mmoja wao? Labda ndiyo. Ikiwa ni hivyo, labda tunapaswa kuzingatia kusikiliza hekima ya watoto na wasiofuata mkumbo mara kwa mara. Kwa jina la Mpemba, hiyo ndiyo shukrani na msukumo bora ninayoweza kutoa.
Mwandishi, Elsie Eyakuze, ni mshauri huru wa vyombo vya habari na mbunifu wa blogu anayeishi Dar es Salaam, Tanzania.
Taarifa: Maoni yaliyotolewa na mwandishi hayawakilishi lazima maoni, mtazamo na sera za uhariri za TRT Afrika.
