Na Firmain Eric Mbadinga
Katika mandhari asili na yakupendeza, linapatikana ua lenye umbo la moyo; maarufu kama moyo uvujao damu. Hii ni sitiari ya sifa ya mwanadamu isiyothaminiwa sana.
Japokuwa, kihalisia mtu hautoi damu, shuhuda mbali mbali zikiwemo za picha mjongeo zinathibitisha uwepo baadhi ya jamii ya miti yenye kutoa maji maji mekundu mithili ya damu.
Katika bara la Amerika ya Kusini, majimaji haya hufananishwa na damu wakati kwa Afrika, kuna imani kuwa In regions like South America, this liquid is often mistaken for blood, while in Africa, imani maarufu huhusisha jambo hilo na mizimu au majini wa msituni wanaoishi kwenye miti.
Mnamo Oktoba 2017, mtaalamu wa mimea wa Ufaransa aliangazia namna Tepezcohuite, au "mti wa kilima kinachovuja damu", ulivyokuwa unaheshimiwa na Wamaya kutoka kusini mwa Mexico hadi Guatemala kwa karne nyingi.
Picha mjongeo zilizowekwa mitandaoni zinathibitisha uwepo wa miti yenye kuvuja damu, hali inayosababishwa na asili ya kioevu chekundu ndani ya miti hiyo.
Mizizi ya Kimila
Kwa upande wake, sayansi inatupilia mbali hoja kwamba kinachotoka kwenye miti hiyo ni damu ya kweli. Hata hivyo, watu wengine wanaielezea miti hii kama miti mitakatifu ambayo asili yake haipaswi kuharibiwa.
Dr Djibril Diop, mwanamazingira na mhadhiri kutoka Chuo Kikuu cha Cheikh Anta Diop mjini Dakar, Senegal anasisitiza kuwa hakuna mti unaotoa damu, labda iwe na nguvu za zisizo za kawaida kutokana na kioevu nyekundu wanachotoa.
Anasisitiza kwamba kimiminika hiki ni latex au utomvu, ambayo ina jukumu muhimu katika uhai wa mti.
Latex ni substance asilia inayotolewa na mti kwa ajili ya ulinzi wake wa kikaboni, wakati utomvu, mara nyingi ukiwa mweupe, unapita kati ya mti na gome, ukiisambazia mti maji, chumvi za madini, au sukari.
Dr Diop anatoa mfano wa tukio ambapo mmea wa mwarobaini (Azadirachta indica) katika eneo la Bandafassi ulitoa kiasi kikubwa cha utomvu kutokana na shambulio la kuvu.
"Wakazi wa eneo hilo walitafsiri hili kama shambulio la kimiujiza kwa mmea, bila kujua kwamba asili ya mmea, muundo wa udongo, na asili ya kibiolojia ya washambuliaji inaweza kuathiri rangi ya utomvu au latex," anaeleza kwa TRT Afrika.
Mwanamazingira huyo pia anabainisha kwamba hakuna mti una seli za damu na hivyo, kwa mantiki, hauwezi kutarajiwa kutoa damu.
Anatoa mfano wa mti wa Socotra dragon (Dracaena cinnabari) kuonyesha mifano ya latex au utomvu wenye rangi nyekundu ambayo inaweza kuchanganyikiwa na damu.
Mti huu, ambao unaweza kukua hadi urefu wa mita 20, unatoa kiasili utomvu mwekundu ambao hata baadhi ya makala ya kisayansi yameuelezea "kama mti unao toa damu".
Utomvu mwekundu una sukari, maji na virutubisho, na hutumika katika tamaduni fulani kama rangi. Rangi nyekundu mara nyingi inahusishwa na kiwango cha kuchubuka kwa mti. "Miti ya utomvu ina kiwango cha kuchubuka kati ya asilimia 10 hadi 20, wakati Dracaena cinnabari ina kiwango cha kuchubuka cha takriban asilimia 70 hadi 77," anasema Dr Diop.
Thamani ya Dawa
Mbali na matumizi yao katika kudarizi vitambaa, baadhi ya miti hii inayotoa "damu" imekubaliwa kuwa na mali ya dawa na wataalam wa mimea kama Dr Diop na wazee wa jadi kama Romaric Moussounde Moussounda.
Moussounda, ambaye ana uelewa wa utofauti wa misitu ya Gabon, anaamini spishi nyingi, iwe ni Pterocarpus angolensis inayopatikana Afrika au miti inayotoa "damu" kutoka Abitibi huko Québec, zinastahili kuzingatiwa kimiujiza na kiroho.
"Miti hii ni viumbe vitakatifu ambavyo havipaswi kukatwa chini ya hali yoyote," Moussounda anaiambia TRT Afrika.
"Kimiminika kinachoweza kutoka kwenye miti hii si damu kutoka mtazamo wa kimwili, lakini kina umuhimu ule ule na jukumu la kiroho kama damu."
Moussounda, ambaye anachanganya mila na usasa kama mtaalam aliyethibitishwa wa kufufua moyo na mapafu na huduma nyingine za matibabu ya dharura, ananukuu mwandishi wa Senegal Birago Diop, ambaye, mnamo 1960, aliandika kuhusu "uasili" wa miti fulani.
"Miti hii mitakatifu hutumika hasa kwa ajili ya sherehe na matibabu. Wote wana mwangwi wa kikosmiki, kiroho na wanadamu," anasema Moussounda.
Wakati wataalamu wa mimea wanapata maelezo ya Kikartesia katika muundo wa miti inayotoa "damu", wazee wa jadi barani Afrika au Amerika Kusini, kama Wamaya nchini Mexico au Wahindi wa asili nchini Brazil, wanasisitiza kwamba inapaswa kuchukuliwa kama avatari na viumbe vitakatifu vya kimaajabu na kiroho.
Licha ya tofauti hizi za mtazamo, kuna makubaliano kwamba kulinda spishi hizi za miti, iwe mitakatifu au la, ni muhimu kwa usawa wa sayari. Katika sauti ya pamoja ya uhifadhi kuna mkutano wa mila na usasa ambao watu kama Moussounda wanauwakilisha.
