Kwa mara ya kwanza katika utawala wake wa muda mrefu tangu uhuru, chama tawala cha Zimbabwe ZANU-PF kinaelekea kwenye uchaguzi bila ilani mpya - ahadi za uchaguzi.
Badala yake, inakejeli mambo yaliyofikiwa katika kipindi cha miaka mitano iliyopita chini ya Rais Emmerson Mnangagwa, 80, ambaye anawania muhula wa pili na wa mwisho. Serikali inataja maendeleo ya miundombinu ikiwa ni pamoja na barabara na kukuza kilimo kwa mabwawa yaliyojengwa kwa ajili ya umwagiliaji.
Mpinzani wake mkuu ni karibu nusu ya umri wake, kiongozi wa upinzani Nelson Chamisa mwenye umri wa miaka 45, mhubiri na kiongozi wa zamani wa wanafunzi, akigombea chini ya bendera ya chama kipya cha Citizens Coalition for Change (CCC). Wawili hao walikabiliana katika uchaguzi uliopita wa 2018.
Nelson Chamisa anaahidi uchumi bora na sekta ya afya iliyoboreshwa, ambayo imesababisha kuhama kwa madaktari kwenda kutafuta ajira bora nje ya nchi.
Jumla ya wagombea urais 11 wameidhinishwa kuwania urais na tume ya uchaguzi inasema kuna wapiga kura milioni 6.6 waliojiandikisha.
Ni lazima mgombea apate zaidi ya 50% ya kura zote zilizopigwa ili kutangazwa mshindi wa uchaguzi wa urais.
Ikiwa hakuna mgombea anayeweza kufanikisha hili katika duru ya kwanza, duru ya pili ya upigaji kura itafanywa ndani ya wiki mbili wagombea wawili wa juu watawania.
Japo wengi wanafuatilia zaidi uchaguzi wa rais, wapiga kura pia watachagua wawakilishi wa bunge na manispaa za mitaa.
Baadhi ya wachambuzi wana mtazamo hafifu wa kinyang'anyiro makali yoyote kutoka upinzani katika kuwania urais. Wanasema chama tawala cha Zanu-PF kimedumisha hali yake ya kutoshindwa licha ya kukumbwa na misukosuko ya hivi majuzi ya umaarufu hasa katika maeneo ya mijini.
Chama hicho kinaongozwa na kizazi cha wazee waliochukua silaha kupigania ukombozi wa nchi na tangu uhuru wamejikita katika maisha ya umma.
"Ni marudio ya yale yale ya zamani. hakun akilichobadilika. Kijamii, kiuchumi na kisiasa. Upinzani hauwezi kuiangusha ZANU-PF kwa sasa,” Alexander Rusero, mchambuzi wa kisiasa anayeishi Zimbabwe, aliiambia TRT Afrika.
Nini cha mno ?
Kwa ukosefu mkubwa wa ajira, sarafu inayopungua kwa kasi na gharama ya juu ya bidhaa, hali ya uchumi ni jambo la msingi kwa wapiga kura.
Utafiti uliotolewa mwezi Juni na kikundi cha utafiti cha Afrobarometer ulionyesha kuwa ni raia wawili tu kati ya 10 ambao wana matumaini kuwa mambo yataimarika hivi karibuni.
Waliohojiwa walielezea bishara ya matokeo mabaya kuhusu uwezo wa serikali wa kuweka bei kuwa shwari, kubuni nafasi za kazi, kuboresha hali ya maisha na kudhibiti uchumi.
“Wachache sana wanatazamia kwamba hali ya kiuchumi itaimarika, na wengi wametaja hali zao za maisha kuwa mbaya. Wananchi wanaipa serikali alama duni katika usimamizi wa uchumi na kutengeneza ajira,” ilisema.
Utafiti huo uliongeza kuwa ahadi ya Mnangagwa ya kuanzisha mageuzi ya kuielekeza nchi katika kufufua uchumi imethibitika kuwa ngumu.
"Sio haki kusema Mnangagwa hajafanya chochote. Tumeona mabadiliko katika ngazi ya ndani na kimataifa,” Rusero aliona.
Zimbabwe ina akiba kubwa zaidi barani Afrika ya lithiamu, kemikali inayotumika katika betri zinazoweza kuchajiwa tena za magari ya umeme. Inatumai kukidhi 20% ya mahitaji ya kimataifa ya kemikali wakati itatumia akiba kikamilifu.
Lakini kuna wasiwasi kwamba usafirishaji wa lithiamu inaweza kuwa fursa nyingine itakayopotea bure kwani nchi hiyo tayari inauza nje platinamu na almasi bila ya manufaa yoyote kuonekana kwa wananchi.
Uchaguzi huru na wa haki
Kampeni hizo zimekuwa na mbwembwe za kutafuta msisimko na ridhaa za watu mashuhuri. Gwiji wa ndondi nchini Marekani Floyd Mayweather aliruka kwa ndege binafsi kuidhinisha kuchaguliwa tena kwa rais. Pia alihudhuria mkutano wa kampeni wa ZANU-PF.
Hata hivyo, nyuma ya uzuri huo, wanaharakati wa haki na wanasiasa wa upinzani wanasema vitisho vya kisiasa na vurugu vilikuwa vinaongezeka.
Mfuasi wa chama cha upinzani cha CCC aliuawa mapema mwezi huu wakati wa makabiliano makali na wanaodaiwa kuwa wafuasi wa chama tawala. ZANU-PF imejitenga na matukio hayo.
Polisi wamekuwa wakizuia na kuvunja mikutano ya kampeni za upinzani. Katika kisa kimoja, walitaja miongoni mwa sababu nyingine, kutopatikana kwa vyoo kwenye maeneo ya kampeni.
Upinzani mkuu haujafaulu kutafuta ufikiaji na ukaguzi wa rejista ya wapiga kura. Ilifuatia malalamiko ya hitilafu ambazo zilishuhudia idadi kubwa ya wapiga kura katika ngome za upinzani wakihamishwa kutoka maeneo yao ya jadi ya kupiga kura.
Tume ya Uchaguzi ya Zimbabwe imetupilia mbali madai hayo na kusema itatoa uchaguzi huru na wa haki.
"Hatujafikia huko kama Zimbabwe ambako kura yenyewe ni silaha ya mabadiliko," Rusero anatoa maoni yake.
Zimbabwe ina historia ya vurugu za kisiasa. Hata hivyo, mamlaka inasema wamejitayarisha kwa uchaguzi wa amani.
‘’Polisi wa Zimbabwe wameweka hatua za kuhakikisha kuwa uchaguzi unafanyika katika mazingira mazuri ambayo yatawezesha uchaguzi huru, wa haki, wa amani na wa kuaminika,’’ Kamishna Jenerali wa Polisi wa Zimbabwe Tandabantu Godwin Matanga alisema.
