Coletta Wanjohi
TRT Afrika, Istanbul, Turkiye
Mnamo Machi 2024, Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa linatazamiwa kufanya mkutano utakaojadili ripoti ya Katibu Mkuu kuhusu "juhudi za Umoja wa Mataifa kusaidia Sudan katika njia yake ya kuelekea amani na utulivu."
Vita katika taifa hilo la pembe ya Afrika vilivyoanza tarehe 15 Aprili 2024 ni kati ya Jeshi la Sudan (SAF), linaloongozwa na Jenerali Abdel Fattah al-Burhan, kiongozi wa kijeshi wa Sudan na mwenyekiti wa Baraza la Utawala la Mpito, na vikosi vya Rapid Support Forces, kikundi cha wanamgambo kinachoongozwa na Jenerali Mohamed Hamdan Dagalo.
"Umoja wa Mataifa hadi sasa haujaingilia kati, mzozo wa Sudan," Ali Elsadig Ali Hussien, Naibu Waziri wa Mambo ya Nje wa Sudan ameiambia TRT Afrika.
"Hivi karibuni Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa aliteua mjumbe maalum, kwa hiyo sasa anajaribu kuzungumza na wadau wote na mamlaka ya kikanda na majirani zetu wa Sudan ili kuunda kitu. …juhudi hizi lazima zionekane katika siku za usoni,” anaongeza.
Mnamo Novemba 2023 Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa Antonio Guterres alimteua Ramtane Lamamra wa Algeria kuwa Mjumbe wake Binafsi kwa Sudan.
Baraza linaweza pia kuamua kuongeza muda wa Jopo la Wataalamu wa Kamati ya Vikwazo ya Sudan, ambayo muda wake unaisha tarehe 12 Machi.
Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa litatafuta njia za kuunga mkono juhudi za kufikia usitishaji vita nchini Sudan, jinsi ya kuhakikisha utoaji wa misaada ya kibinadamu unaendelea na bila vikwazo.
Serikali ya Sudan inasema kwamba kurejea katika hali ya kawaida kumetiwa saini katika makubaliano ambayo yalitiwa saini kati ya pande zinazozozana mwezi mmoja tu baada ya mapigano kuzuka nchini humo.
"Tulifikia makubaliano ambayo yanaweza kuwa msingi mzuri sana kutoka kwa vita ambavyo ni Mei 2023" Ali Elsadig Ali Hussien, Naibu Waziri wa Mambo ya Nje wa Sudan ameiambia TRT Afrika.
Mnamo Mei 2023 wawakilishi wa Wanajeshi wa Sudan na Vikosi vya Rapid Support Forces walitia saini makubaliano ya Kusitisha vita kwa muda na mipango ya kutoa misaada ya Kibinadamu huko Jeddah, Saudi Arabia.
Makubaliano ya Jeddah yalisimamiwa na Ufalme wa Saudi Arabia na Marekani.
"Jambo kuu katika makubaliano haya ni kwamba wanamgambo wanapaswa kuondoka kwenye majengo ya serikali na nyumba za watu ili watu warudi kwenye nyumba zao na maisha yarudi kawaida. Walitia saini hii miongoni mwa vipengele vingine vingi vya kuleta amani lakini hawakutimiza... kwa hivyo hatuendi popote,” Hussien anaongeza.
Bunduki bado hazijanyamaza
Wakati mzozo huo unakaribia mwaka wake wa pili, sauti za milio ya bunduki bado zinasikika huku Umoja wa Mataifa ukiripoti kwamba "RSF imepiga hatua kubwa, kuchukua udhibiti wa maeneo mengi ya Darfur na Kordofan magharibi na maeneo makubwa ya Khartoum na Omdurman."
Kukithiri kwa mzozo wa kibinadamu unaosababishwa na mzozo huo umeufanya Umoja wa Mataifa kuuita "mgogoro mkubwa zaidi wa ndani wa wakimbizi ulimwenguni."
Inasema karibu watu milioni 25 - nusu ya wakazi wa Sudan wanahitaji msaada. Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya Kuratibu Masuala ya Kibinadamu, UNOCHA inasema kati ya watu hao takriban milioni 10.7 wamekimbia makazi yao kutokana na mzozo huo, huku milioni 9 wakiwa wakimbizi wa ndani nchini humo.
Ripoti kutoka Mradi wa Data wa Mahali na Tukio la Migogoro ya Kivita, ACLEd, Shirika linalokusanya data zinazohusiana na migogoro zinaonyesha kuwa zaidi ya watu 13,000 wameuawa katika mapigano hayo.
Mashirika ya kibinadamu yanaibua wasiwasi juu ya kutopatikana kwa misaada inayohitajika kwa baadhi ya maeneo ya nchi kwa sababu ya mapigano.
"Tatizo ni kwamba jumuiya ya kimataifa haitoi misaada ya kutosha kwa watu, wanazungumza sana lakini wanatoa kidogo," Hussien anaiambia TRT Afrika.
Takriban watu milioni 1.7 kutoka Sudan wametafuta hifadhi katika nchi jirani, zikiwemo Jamhuri ya Afrika ya Kati, Chad, Misri, Ethiopia, Libya na Sudan Kusini.
"Watu wanapaswa kwenda kuzungumza na wanamgambo kwa sababu kwa upande wa serikali ya Sudan tunafanya kila tuwezalo kuwezesha utoaji wa misaada ya kibinadamu. Licha ya kwamba tuko vitani, uchumi umedorora, lakini bado tunasaidia hata wakimbizi ndani ya nchi na hata wakimbizi, kwa mfano kule Chad, tulinunua chakula kwenye soko la ndani la Chad na kuwapa wakimbizi wa Sudan huko,” anaiambia TRT Afrika.
Juhudi za upatanishi
Juhudi zilizofuata baada ya makubaliano ya Jeddah ya Mei 2023 zilishindwa kupata usitishaji vita nchini Sudan. Mnamo Januari 2024, Mwenyekiti wa Tume ya Umoja wa Afrika Moussa Faki Mahatat aliteua Jopo la Ngazi ya Juu la AU kuhusu Sudan.
Jopo hilo la wanachama watatu limekutana na Jenerali Burhan ambaye aliripotiwa kueleza "Sudan ina imani na suluhu zinazowezekana za Umoja wa Afrika, lakini tu ikiwa taifa litapata uanachama wake kamili na shirika hilo kulichukulia hivyo."
Sudan imesalia kusimamishwa kutoka Umoja wa Afrika tangu tarehe 6 Juni 2019. Jamhuri ya Sudan katika shughuli zote za AU "hadi kuanzishwa kwa Mamlaka ya Mpito inayoongozwa kiraia, kama njia pekee ya kuruhusu Sudan kujiondoa katika mgogoro wake wa sasa."
Baraza la Amani na Usalama la Umoja wa Afrika lilifanya uamuzi huu kwa kile ilichokitaja kama "ukosefu wa maendeleo kuelekea kuanzishwa kwa Mamlaka ya Mpito inayoongozwa na kiraia tangu mkutano wake wa kwanza kufuatia mapinduzi ya tarehe 11 Aprili 2019 nchini Sudan."
Juhudi za bara za upatanishi katika mzozo wa hivi majuzi zilikabiliwa na vikwazo vikubwa huku Sudan Kusini ikijiondoa kutoka kwa Mamlaka ya Maendeleo ya Kiserikali, IGAD. Umoja wa Afrika ulikuwa umeeleza uungaji mkono wake kwa kambi 8 wanachama inayojumuisha Sudan kuongoza juhudi za upatanishi.
Mnamo Januari 2024, Sudan ilisimamisha uanachama wake kutoka kambi ya kikanda, baada ya IGAD kumualika mkuu wa RSF Mohamed Hamdan kwenye mkutano wake wa kilele. Sudan iliishutumu IGAD kwa "kukiuka uhuru wa Sudan" na kuweka "mfano wa hatari".
Lakini chombo hicho cha bara kinaendelea na juhudi zake za kuileta Sudan kwenye meza ya amani. Umoja wa Afrika umesisitiza kuwa Wasudan pekee ndio wanaweza kutatua mzozo katika nchi yao na wanachohitaji ni kuungwa mkono kufanya hivyo kwa uingiliaji mdogo wa nje.
Bado tumejitolea kudumisha amani, vita havitafanikisha lolote,” Hussien, NaibuWaziri wa Mambo ya Nje wa Sudan ameiambia TRT Afrika,” vita yoyote duniani huishia kwenye meza ya mazungumzo."
