Raia wa Rwanda wanaadhimisha miaka 30 Jumapili tangu shirika la mauaji ya halaiki kusambaratisha nchi yao, huku majirani wakishambuliana katika moja ya mauaji mabaya zaidi ya karne ya 20.
Mauaji hayo, ambayo yalidumu siku 100 kabla ya waasi wa Rwandan Patriotic Front (RPF) kuchukua Kigali Julai 1994, yaligharimu maisha ya takriban watu 800,000, wengi wao ni Watutsi lakini pia Wahutu wenye msimamo wa wastani.
Taifa hilo tangu wakati huo limepata mkondo wake chini ya utawala wa Rais Paul Kagame, ambaye aliongoza RPF.
Kwa mujibu wa mila, Aprili 7 - siku ambayo wanamgambo walianzisha mauaji mwaka 1994 - itaadhimishwa kwa Kagame kuwasha mwanga wa ukumbusho kwenye Kumbukumbu ya Mauaji ya Kimbari ya Kigali, ambapo zaidi ya wahanga 250,000 wanaaminika kuzikwa.
Kushindwa kwa ulimwengu
Kagame ataweka mashada ya maua kwenye makaburi ya halaiki, akizungukwa na viongozi wa kigeni akiwemo rais wa zamani wa Marekani Bill Clinton, ambaye aliyataja mauaji ya halaiki kuwa kushindwa kubwa zaidi kwa utawala wake.
Kushindwa kwa jumuiya ya kimataifa kuingilia kati kumekuwa sababu ya aibu inayoendelea. Rais wa Ufaransa Emmanuel Macron anatarajiwa kutoa ujumbe siku ya Jumapili akisema kwamba Ufaransa na washirika wake wa Magharibi na Afrika "wangeweza kukomesha" umwagaji damu lakini hawakuwa na nia ya kufanya hivyo.
Kagame pia anatarajiwa kutoa hotuba katika uwanja wa viti 10,000 katika mji mkuu, ambapo Wanyarwanda baadaye watafanya mkesha wa kuwasha mishumaa kwa waliouawa.
Matukio ya Jumapili yanaashiria kuanza kwa wiki ya maombolezo ya kitaifa, huku Rwanda ikisimama vyema na bendera za taifa zikipeperushwa nusu mlingoti.
Mahakama za kijamii
Muziki hautaruhusiwa katika maeneo ya umma au kwenye redio, wakati matukio ya michezo na sinema zimepigwa marufuku kutoka kwa matangazo ya TV, isipokuwa kama zimeunganishwa na kile kinachoitwa "Kwibuka (Kumbukumbu) 30".
Umoja wa Mataifa na Umoja wa Afrika pia watafanya sherehe za ukumbusho.
Karel Kovanda, mwanadiplomasia wa zamani wa Czech ambaye alikuwa balozi wa kwanza wa Umoja wa Mataifa kuyataja hadharani matukio ya mwaka 1994 kuwa ni mauaji ya halaiki, karibu mwezi mmoja baada ya mauaji hayo kuanza, alisema mauaji hayo hayapaswi kusahaulika.
"Ukurasa hauwezi kugeuzwa," aliambia shirika la habari la AFP katika mahojiano mjini Kigali, akihimiza juhudi za kuhakikisha kwamba "mauaji ya halaiki hayatawahi kusahaulika".
Mauaji ya Rais wa Kihutu Juvenal Habyarimana usiku wa Aprili 6, wakati ndege yake ilipotunguliwa juu ya Kigali, yalichochea shambulio dhidi ya Watutsi kutoka kwa Wahutu wenye msimamo mkali na wanamgambo wa "Interahamwe".
Kila mwaka makaburi mapya ya halaiki yanafukuliwa kote nchini.
Mwaka 2002, Rwanda ilianzisha mahakama za kijamii ambapo waathiriwa walisikia "ungamo" kutoka kwa wale waliokuwa wakiwatesa, ingawa waangalizi wa haki walisema mfumo huo pia ulisababisha ukiukwaji wa haki.
Watuhumiwa walio mafichoni
Leo, vitambulisho vya Rwanda havitaji kama mtu ni Mhutu au Mtutsi.
Wanafunzi wa shule za upili hujifunza kuhusu mauaji ya halaiki kama sehemu ya mtaala unaodhibitiwa vilivyo.
Nchi hiyo ina kumbukumbu zaidi ya 200 za mauaji ya kimbari, nne kati ya hizo ziliongezwa kwenye orodha ya UNESCO ya Urithi wa Dunia mwaka jana.
Kulingana na Rwanda, mamia ya washukiwa wa mauaji ya halaiki wamesalia mafichoni ikiwa ni pamoja na katika mataifa jirani kama vile Jamhuri ya Kidemokrasia ya Congo na Uganda.
Ni watu 28 pekee waliorejeshwa Rwanda kutoka sehemu mbalimbali duniani kujibu mashtaka.
"Ninaziomba mataifa kila mahali kuongeza juhudi zao za kuwafikisha washukiwa wote waliosalia mbele ya sheria -- ikiwa ni pamoja na kupitia mamlaka ya ulimwengu -- na kupambana na matamshi ya chuki na uchochezi wa kufanya mauaji ya kimbari," mkuu wa haki za binadamu wa Umoja wa Mataifa Volker Turk alisema Ijumaa.
