Na Maryam Bugaje
Mwanafunzi wa chuo kikuu wa Naijeria, Amina (sio jina lake halisi), anajua madhara ya kutojikubali rangi ya ngozi - au, kibaya zaidi, kulazimishwa kuwa na mtazamo kama huo.
"Nilikuwa nikitaniwa kila mara kwa kuwa nina ngozi nyeusi zaidi ya dada na binamu zangu, ambao wote walikuwa na ngozi nyeupe," Amina mwenye umri wa miaka 26 anaiambia TRT Afrika.
Mawazo hasi dhidi ya rangi ya ngozi yake hata ndani ya familia yake yalimpelekea Amina kuanza kujichukia, na hali ilizidi kuwa mbaya zaidi baada ya kuanza chuo kikuu.
Haikuchukua muda mrefu kabla ya kuangukia katika kile daktari wa magonjwa ya ngozi jijini Lagos Dk Basirat Akanbi anakitaja kama "janga" -- kuchubua ngozi.
"Marafiki zangu wengi walikuwa na ngozi nyeupe ya asili au walitumia bidhaa za kung'arisha ngozi. Ilionekana kama wale wenye ngozi nyeupe walivutia na kupendwa. Kwa hivyo, nilianza kutumia bidhaa hizi," anasimulia Amina jinsi alivyodumbukia kwenye shimo la vipodozi.
Bidhaa za kuchubua ngozi alizotumia hapo awali zilitoa matokeo fulani kwenye uso wake, huku zikileta athari zisizotarajiwa.
"Zilisababisha kubadilika rangi hasa kwenye vifundo vyangu, nilipojaribu kuacha nilipata vipele. Hii ilinirudisha nyuma katika kutumia bidhaa hizi hadi nilipoacha mwaka mmoja uliopita," anasema Amina.
Watu wengi, hasa wanaume, mara nyingi huona ngozi nyeupe kama ya kuvutia zaidi. Mtazamo huu unasukuma baadhi ya watu kutafuta manufaa yanatokanayo na kuwa na ngozi nyeupe, hivyo kuanza kutumia krimu na sabuni zinazochubua, kutakatisha au kung'arisha ngozi zao.
Kitisho cha maisha
Neno "colorism", lililoundwa katika insha ya 1982 na mwandishi wa riwaya wa Amerika Alice Walker, linamaanisha chuki au ubaguzi unaowakumba watu wenye ngozi nyeusi, kwa kawaida kati ya watu wa kabila au rangi moja.
"Wakati wa ziara yetu ya mwisho huko Makoko, eneo la makazi duni jijini Lagos, karibu asilimia 90 ya watu tuliokutana nao walikuwa wakitumia mafuta ya kung'arisha ngozi. Jambo la kusikitisha zaidi ni matukio ya wazazi, hasa akina mama, kuwapaka watoto wao krimu, wakiwemo watoto wachanga. ," anasema Dk Akanbi.
Kitendo kilichozoeleka ni kuchanganya bidhaa yenye steroidi, ambayo mara nyingi hujulikana kama mkorogo wenye viambato vitatu, na mafuta ya shea butter na kisha kuipaka kwenye ngozi ya watoto.
“Wazazi hao walidai walikuwa wakilainisha ngozi kwa mafuta shea butter, lakini baada ya uchunguzi zaidi, walikiri kuchanganya na cream yenye steroidi pia,” anasema Dk Akanbi.
Bidhaa za kung'arisha ngozi mara nyingi huwa na viambato hatari vinavyoweza kuwa na athari mbaya, hata kusababisha hatari za kutishia maisha zinapotumiwa kwa muda mrefu bila uangalizi wa matibabu.
Viungo vitatu mahususi vinavyopatikana katika bidhaa hizi hatari za kung'arisha ngozi vimeenea kote ulimwenguni na vimewekewa usimamizi mkali katika nchi nyingi.
Kuharibu ngozi
Hata hivyo, licha ya kanuni hizi, bado zinapatikana kwa urahisi, ikiwemo katika nchi nyingi za Afrika, na matumizi ya mabaya au matumizi ya muda mrefu ya viungo hivyo yanaweza kudhuru afya ya mtu. Kemikali ya steroids, ndio inaongoza kwa hatari zaidi.
"Matumizi ya muda mrefu ya kemikali ya steroids yanaweza kusababisha ngozi kuwa nyembamba, ambayo hujidhihirisha kama mishipa inayoonekana ya bluu/kijani, kuzeeka mapema, alama za kunyoosha, rangi isiyo sawa, na kupungua kwa kinga ya ngozi," anaonya Dk Akanbi.
Hydroquinone, kemikali nyingine, imeainishwa na taasisi ya Udhibiti ya Marekani (FDA) kuwa inaweza kusababisha kansa.
Kulingana na Dk Akanbi, inaweza pia kusababisha rangi isiyo sawa, rangi ya kucha za chungwa au kahawia, na hali inayojulikana kama ochronosis ya nje, ambayo mara nyingi hukosewa kuwa kuchomwa na jua usoni na giza kwenye vifundo.
Zaidi ya hayo, matumizi ya muda mrefu ya kemikali ya hidrokwinoni yanaweza kuchangia ugonjwa wa figo na au ini kulingana na wataalam.
Mercury, kemikali ya tatu muhimu cha bidhaa hizo, inachangia kuzuia uzalishaji wa melanini, na kusababisha rangi nyeupe ya ngozi. Hata hivyo, uwepo wake katika bidhaa za vipodozi unaweza kuwa na madhara na unapaswa kushughulikiwa kwa tahadhari.
Watoto ambao hawajazaliwa
Kwa mujibu wa Shirika la Afya Duniani (WHO), zebaki isiyo ya kikaboni iliyopo katika krimu na sabuni nyingi za kung'arisha ngozi inaweza kuwa na madhara mengi kiafya, ikiwa ni pamoja na uharibifu wa figo, upele, kubadilika rangi ya ngozi, makovu, kupunguza kinga dhidi ya maambukizo ya bakteria na fangasi, wasiwasi, unyogovu, saikolojia, na ugonjwa wa neva za fahamu.
''Bidhaa za kung'arisha ngozi sio tu kuwa hatari kwa mtumiaji - watoto wanaweza kuambukizwa kupitia maziwa ya mama, na mizunguko ya chakula inaweza kuchafuliwa wakati vipodozi vinaposombwa na maji machafu,'' linasema Shirika la Afya Duniani (WHO).
Bidhaa hizi zinapotupwa, zebaki hutolewa kwenye maji machafu, ambapo huingia kwenye mazingira na kupitia mchakato unaoitwa methylation.
Zebaki hii iliyobadilishwa inaweza hatimaye kuingia kwenye mzunguko wa chakula, hasa katika samaki, ambapo inapatikana katika hali ya sumu kali inayojulikana kama methylmercury.
Wanawake wajawazito wanaotumia samaki yenye methylmercury wanaweza kuihamisha kwa watoto wao ambao hawajazaliwa, na kusababisha matatizo ya ukuaji.
Ili kushughulikia suala hili, mkataba wa kimataifa unaojulikana kama Mkataba wa Minamata umeweka kikomo cha 1mg/1kg (1ppm) kwa zebaki katika bidhaa za kung'arisha ngozi.
Vikwazo vikali
Lakini utafiti uliofanywa na Kikundi cha Kufanya Kazi cha Zero Mercury na Taasisi ya Utafiti wa Bioanuwai mnamo 2018 ulijaribu zaidi ya bidhaa 300 kutoka nchi 22, na kugundua kuwa karibu 10% ya mafuta ya kung'arisha ngozi yalizidi kikomo hiki.
Baadhi ya bidhaa hata zilikuwa na kiasi cha mara 100 ya kiasi kilichoidhinishwa. Ili kukabiliana na kuenea kwa matumizi ya bidhaa hizi hatari, Dkt Akanbi anasema mipango na kanuni zaidi za uhamasishaji zinahitajika ikiwa ni pamoja na kulazimisha kampuni zinazozalisha vitu vya kung'arisha ngozi kuwajibika.
"Sheria zitungwe kuwa ni kinyume cha sheria kulainisha ngozi ya vichanga na watoto. Wazalishaji wa vipodozi wanapaswa kulipa kodi kubwa, ambayo inaweza kutumika kutoa huduma zaidi za afya. Dawa zenye mchanganyiko wa kemilali tatu zinapaswa kudhibitiwa na hazipaswi kufanya hivyo kupatikana kwa muda mrefu kama dawa za dukani," anapendekeza.
Kwa mwanafunzi Mnigeria, Amina, utambuzi wake juu ya hatari za kujaribu kuonekana kama mtu ambaye sio unaweza kumepusha na hatari mbaya zaidi kuliko kudhihakiwa, lakini mabinti wengi kama yeye wanaweza kukosa kitu pekee watakachohitaji: ngozi yenye afya
