Na Firmain Eric Mbadinga
Moja ya majeraha yanayozidi kukua katika historia ya ghasia za ndani ya Chad ni migogoro kati ya wakulima na wafugaji kuhusu mifugo wakati mwingine kuachiliwa huru kwenye mashamba na kuharibu mazao.
Kile ambacho kilipaswa kuwa ni ugomvi wa kijiji unaohitaji upatanishi wa ndani umeongezeka na kuwa moto wa msitu wa kutoaminiana kati ya jamii za wakulima na wafugaji katika majimbo yote, mara nyingi na kusababisha mapigano ya umwagaji damu na kupoteza maisha.
Katika kutafuta suluhu la amani na shirikishi la mzozo huu, serikali ya Chad na mashirika mbalimbali yasiyo ya kiserikali yamelazimika kuanzisha miradi na programu nyingi za misaada, uwezeshaji na uhamasishaji nchini.
Mojawapo ya miradi hii ni "Ujumuishaji wa amani na usalama kati ya jamii za wakulima na wafugaji katika majimbo ya Salamat, Sila na Ouaddaï", iliyozinduliwa mnamo Novemba 2021 na kukamilika katika miezi mingine mitano, kulingana na ratiba ya awali.
Julai 13 mwaka huu, mradi ulianza awamu ya mafunzo kwa kuzingatia "dhana ya mfuko wa ujasiri". Mradi wa jumla unahusisha kuanzisha miradi kama hizo 90 za kusaidia shughuli za ufugaji na kilimo katika kaya 2,700, wakiwemo wanaume 1,890 na wanawake 810.
Walengwa wa miradi hiyo wanapata mafunzo, na miradi yao ya mifugo na kilimo inafadhiliwa na kufuatiliwa ili kuongeza nafasi zao za kufaulu kiuchumi.
Mbinu hiyo tayari imethibitisha thamani yake katika Jamhuri ya Afrika ya Kati, nchi ambayo pia ilijaribiwa na migogoro ya kijamii mwaka 2013-2014.
Kwa upande wa Chad, serikali inatekeleza mradi huu kwa msaada wa kiufundi na kifedha wa NGOs kama vile Mfuko wa Umoja wa Mataifa wa Chakula na Mfuko wa Umoja wa Mataifa wa Kujenga Amani.
Mivutano ya mara kwa mara
Migogoro baina ya jamii katika baadhi ya majimbo ya Chad inaendelea kuathiri sana binadamu. Katika ripoti iliyochapishwa Julai 2021, Umoja wa Mataifa ulisema mapigano hayo yamesababisha vifo vya watu 309 na majeruhi 182, na kusababisha zaidi ya watu 6,500 kuyahama makazi yao katika mwaka huo pekee.
Mnamo 2022, angalau kesi 36 za vurugu za kijamii ziliripotiwa nchini humo. Upande wa kusini unachangia asilimia 56 ya migogoro ya kijamii, huku sehemu kubwa (90%) ikihusiana na usimamizi wa maliasili, hasa kati ya wakulima na wafugaji.
Migogoro hii kwa kiasi kikubwa inahusishwa na ukweli kwamba wafugaji wanatafuta malisho mapya ili kuhakikisha maisha ya mifugo yao.
Utafiti ulioidhinishwa na Umoja wa Mataifa uliofanywa na Ofisi ya Kuratibu Masuala ya Kibinadamu (OCHA) unaonyesha kuwa sehemu ya kusini ya Chad, yenye hali ya hewa tulivu na uoto mwingi zaidi, kwa muda mrefu imekuwa ikiwavutia wafugaji kutoka maeneo ya jangwa la Sahel kaskazini, na inasalia kuwa eneo lisilo kalika kwa binadamu.
Waziri wa Uchumi na Mipango ya Maendeleo wa Chad, Dk Issa Doubragne, na mratibu mkazi wa Umoja wa Mataifa, Violette Kakyomya, walizindua mradi wenye mada - "Uimarishaji wa amani na usalama kati ya jamii za wakulima na wafugaji katika majimbo ya Salamat, Sila na Ouaddaï" - kushughulikia baadhi ya masuala ya msingi ya migogoro inayoendelea.
"Kwa niaba ya serikali, tumedhamiria kufanya kazi na mfumo wa Umoja wa Mataifa ili kukuza kuishi pamoja kwa amani kati ya jamii na kutatua tatizo hili la migogoro baina ya jamii," Dk Doubragne alisema wakati wa uzinduzi wa mradi huo, unaojumuisha malengo ya kijamii na kiuchumi.
Mgogoro huo ''unaletea familia zeti misiba , unagawanya jamii zetu na kudhoofisha juhudi za serikali kuwaleta watoto wote wa Chad pamoja kula katika meza moja na kuishi kwa amani," alilaumu.
Ili kuweka mradi huu katika vitendo, washirika wote - FAO, UNDP, WFP, IOM na serikali ya Chad - wamekusanya pesa zisizopungua dola milioni 3.5.
Malengo ya mradi yanahusu maeneo saba mahususi, mojawapo likiwa ni "kuimarisha uthabiti wa jamii ili kuhakikisha uwiano wa kijamii kwa kuunganisha mkabala unaozingatia haki za binadamu".
Madhumuni madogo yanahusu kozi ya mafunzo iliyozinduliwa Julai 13 mwaka huu ili kuwapa wadau nyenzo wanazohitaji ili kupanga shughuli zao za ufugaji na kilimo kwa ufanisi zaidi.
Umoja wa Mataifa unaelezea hii kama "kigezo muhimu cha kuunganisha uhusiano wa kijamii kati ya wakulima na wafugaji".
Upatikanaji sawa wa maliasili na sheria iliyoboreshwa ni miongoni mwa malengo mengine ya mradi. Hii inahusisha kusasisha sheria ya ufugaji nchini Chad, ambayo ilianza mwaka 1959.
Jibu chanya
Abdelrahim Oumar Agadi Atim wa jumuiya ya kiraia ya Chad anakaribisha "hatua yoyote ambayo inachangia kuleta amani kati ya watu".
"Masuala ya usalama na maendeleo ya kiuchumi katika nchi yangu ni muhimu sana kwangu kwamba nilichagua 'Changamoto za Utulivu wa Kisiasa Barani Afrika: Kesi ya Chad' kama mada ya tasnifu yangu," Rais huyo wa Chad mwenye makazi yake Marekani aliiambia TRT Afrika.
Atim inahimiza kuimarishwa kwa ushirikiano wa kiuchumi wa kimataifa ili kufafanua masuluhisho ya kiakili, endelevu, ya polepole kwa matatizo ya kawaida na ya asili ambayo yamedhoofisha uimarishaji wa amani nchini Chad tangu uhuru wake.
"Katika mtazamo wake wa kwanza, mpango wa Umoja wa Mataifa ulionyesha matokeo yanayoonekana kupitia kuanzishwa kwa mfumo wa tahadhari katika kanda ya mashariki, warsha za mafunzo kwa walinzi, na ufafanuzi wa njia zisizo salama kwa binadamu ," alisema Atim, ambaye pia ni mratibu wa kitaifa wa Mpango wa Chad wa Amerika Kaskazini.
Dk Edmiaune Zouga, mwalimu na mtaalamu wa maadili, utawala na utatuzi wa migogoro, anauona mradi huo kama sehemu ya utafutaji mkubwa wa "njia za kuzuia na kutatua migogoro, ambazo zimesalia kuwa njia ya kuhakikisha usalama na amani ya kweli, kama inavyohakikishwa na haki za binadamu".
Kuendelea kwa mradi huo ni chanzo cha matumaini kwa wakazi wa eneo hilo pamoja na mashirika ya kiraia, kulingana na Asma Gassim Lamy, rais mwanzilishi wa NGO, Lamy-Fortains Association (jina la zamani la mji mkuu wa Chad N'Djamena).
"Tulipokua, watoto hatukuwahi kusikia kuhusu aina hii ya migogoro. Kila mtu anapaswa kujifunza kuishi na mwenzake, na kuheshimu uhuru wa mwenzake," aliiambia TRT Afrika.
"mafanikio ya mradi wa serikali na Umoja wa Mataifa ni ya kupongezwa. Ninawapongeza wote wanaoshiriki katika nyanja ya kijamii na kisiasa nchini Chad kufikia amani ya kudumu na ya vitendo kati ya wakulima na wafugaji," alisema.
