Na Brian Okoth
Bado hakuna uhakika jinsi akili ya bandia (Artificial intelligence ) itaathiri ajira katika siku za usoni.
Kuna hofu kuwa akili ya bandia itasababisha kupunguzwa kwa kazi za wanadamu.
Kitengo cha Utabiri wa Kisayansi cha Ulaya kinafafanua akili bandia inayoonyesha tabia ya akili kwa kuchanganua mazingira yao na kuchukua hatua - kwa kiwango fulani cha uhuru kwa ajili ya kufikia malengo maalum.
Mutembei Kariuki, mwanzilishi wa kampuni ya huduma ya AI Fastagger Inc, yenye makao yake makuu Nairobi, Kenya, anasema akili bandia inalenga kufikia ufanisi, uchanganuzi wa data wa haraka, utabiri wa tabia ya soko la baadaye, na kupunguza bei gharama za uendeshaji.
"Teknolojia ya akili bandia imekuwa ikieleweka vibaya na watu wengi. Ukimwuliza mtu bila mpangilio anafikiri AI ni nini, kuna uwezekano mkubwa angekuambia ni matumizi ya roboti na mashine kufanya kazi ambayo wanadamu wanafanya kwa sasa,” Kariuki anaiambia TRT Afrika.
Kariuki akisema kuwa teknolojia hiyo inatumiwa na makampuni ya utafiti kusaidia katika kufanya maamuzi.
"Kwa maneno rahisi, akili bandia ni teknolojia ambayo inaruhusu wafanyakazi kufanya kazi zao kwa haraka na kwa ufanisi zaidi kwa kuchambua data haraka, kutabiri majibu ya soko, kusaidia katika kutambua vyanzo vinavyowezekana vya ufadhili, na kupunguza gharama ya kufanya biashara."
Mamilioni ya ajira
Katika muongo uliopita, matumizi ya akili bandia katika kufanya maamuzi yamekua kwa kasi, huku sekta kadhaa kama vile fedha, usalama wa taifa, huduma ya afya, haki ya jinai, na uchukuzi zikitumia teknolojia hii.
Tafiti mbalimbali zimekadiria ujio wa akili bandia unaweza kuchukua majukumu ya mamilioni ya wafanyakazi ifikapo mwaka 2030.
Lakini wakati huo huo,huenda ikaunda idadi kubwa ya kazi mpya zinazohitaji ujuzi wa kiufundi.
Uchunguzi wa mkutano wa kiuchumi wa ulimwenguni uliochapishwa Aprili 30, 2023, ulikadiria kuwa ajira milioni 14 zingepotea duniani kote kufikia 2027 kwasababu ya matumizi ya akili bandia.
Utafiti huo ulisema ingawa nafasi za ajira milioni 83 zitatangazwa kuwa za kizamani kwa sababu ya uwepo ya akili bandia , nafasi mpya za kazi milioni 69 zitatokea, na kusababisha upotezaji kamili wa kazi milioni 14 ifikapo 2027.
Benki ya Maendeleo ya Afrika (ADB) mwaka 2019 ilikadiria kuwa vijana wapatao milioni 100 katika bara hili hawataweza kupata ajira mpya ifikapo mwaka 2030, sababu za kiteknolojia zikitajwa kuwa kati ya vyanzo vya uhaba huo.
Kariuki anasema vijana wanaotafuta kazi katika nyakati za kisasa wanapaswa kujitahidi "kuboresha" na kukumbatia teknolojia ili kuimarisha ufahamu wao na tija, badala ya kuona teknolojia kama tishio kwa usalama wao wa kazi.
“Kompyuta ya kibinafsi ilipovumbuliwa mwaka wa 1971, kulikuwa na nafasi za kazi ambazo ziliathiriwa. Ni pamoja na taipa, messenger na makarani wa kuingiza data, miongoni mwa wengine,'' Kariuki anakumbuka.
''Hata hivyo, kulikuwa na maelfu ya kazi mpya ambazo ziliibuka kutokana na ujio wa kompyuta binafsi. Wanajumuisha wabuni wa michoro, wanasayansi wa kompyuta, waandaaji programu, wahandisi wa kompyuta, na wengine wengi."
Kuseni Dlamini, mwenyekiti wa Massmart Holdings, kampuni ya teknolojia nchini Afrika Kusini, amewataka waajiri kuwapatia wafanyakazi wao ujuzi wa hali ya juu wa kiteknolojia ili kurahisisha hali yao katika soko jipya la ajira litakalomilikiwa na teknolojia ya hali ya juu.
"Lazima tutambue baadhi ya kazi zitatatizwa. Kwa hivyo, waajiri lazima wasimamie mabadiliko kutoka kwa ujuzi au majukumu yao ya sasa hadi kazi za siku zijazo. Mafunzo mapya na uingiliaji kati wa maendeleo ya taaluma utahitajika ili kuwawezesha watu kujiweka tayari kwa mahitaji ya ajira ya siku zijazo,” anasema Dlamini.
Madabiliko ya tabianchi
Joost Muller, Meneja katika kampuni ya Hello Tractor, inayotumia akili bandia kusaidia wakulima barani Afrika, kuboresha mazao yao ya kilimo, anasema akili bandia itasaidia kukabiliana na changamoto zinazosababishwa na mabadiliko ya hali ya hewa.
Muller anasema kuwa barani Afrika, hadi asilimia 80 ya watu wanategemea sana kilimo cha kutegemea mvua. Anaongeza kuwa katika hali nyingi, wakulima hutegemea uvumbuzi na uzoefu kukuza mazao yao na kulisha mifugo.
''Wakati mabadiliko ya hali ya hewa yanaendelea bila kupunguzwa, inakuwa vigumu kutegemea mvua na uzoefu pekee. Mfumo wa onyo unaotolewa na akili bandia, unaweza kufuatilia shughuli za kilimo, kusaidia kilimo cha usahihi kwa kutumia picha za satelaiti zenye mwonekano wa juu na teknolojia ya kutambua hali ya hewa mapema, ” Muller anaiambia TRT Afrika.
Hata hivyo, kuna hofu kwamba pengo kati ya Afrika na mataifa yaliyoendelea linaweza kupanuka zaidi wakati wa enzi ya ujasusi bandia.
Ni wakati wa mabadiliko
"Ukiniuliza, ningesema akili bandia itapea Afrika fursa ya kupatana na ulimwengu wote kimaendeleo . Hata hivyo, ikiwa Afrika haitanyakua nafasi hiyo ya kujiendeleza katika sekta hii , basi ni kweli kwamba pengo la maendeleo litaongezeka zaidi,'' anasema Kariuki.
Kama vile aina nyingine za teknolojia, kuna hofu kwamba akili bandia inaweza kusababisha ukiukaji wa kazi kama vile ukiukaji wa haki miliki na usalama wa data.
Tayari, kampuni za AI nchini Merika zinakabiliwa na kesi za hatua za darasa kwa madai ya ukiukaji wa haki za watu.
Dkt. Carlos Lopes, Katibu Mtendaji wa zamani wa Tume ya Umoja wa Mataifa ya Kiuchumi kwa Afrika, anaiambia TRT Afrika, kuwa serklai barani Afrika zinapaswa kufanya kila linalowezekana ili kuhakikisha kwamba hata wakati akili bandia inasambazwa kwa kiwango kikubwa, data za watu zinalindwa.
"Leo, mashirika makubwa zaidi ulimwenguni yanafanya kazi za uchimbaji wa data. Afŕika inapaswa kuwa makini zaidi katika mazungumzo ya kimataifa kulinda takwimu ambazo nchi zake zinapaswa kuwa nazo na kujitawala,” anasema.
