Na Sylvia Chebet
Mojawapo ya hali halisi ya kutisha ya maisha katika Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (DRC) kama mwanamke au msichana aliyekimbia makazi yake ni tishio ambalo mara nyingi halijatambulika la unyanyasaji wa kijinsia.
Wakati ghasia zinazofanywa na wapiganaji zikiendelea kukumba eneo la mashariki mwa nchi hiyo lenye matatizo, mamilioni ya Wakongomani wamekimbilia katika kambi za muda huko Goma na Kivu, na kugundua kwamba hakuna mahali pa kujificha.
"Maelfu wanaishi katika makazi yaliyofunikwa kwa karatasi za plastiki. Miundo hii haina milango inayofaa, ambayo ina maana kwamba wanawake na watoto wanaoishi peke yao daima wako katika hatari ya kuvamiwa. Kiwango cha ukosefu wa usalama kinasikitisha," Christopher Mambula, mkuu wa programu katika Médecins Sans Frontières. (MSF) nchini DRC, inaiambia TRT Afrika.
MSF imechapisha data mpya inayoonyesha kwamba timu zake, pamoja na wizara ya Afya ya DRC, ziliwatibu zaidi ya waathiriwa wawili na manusura wa unyanyasaji wa kingono kila saa nchini kote mwaka 2023.
Ripoti hiyo, iliyopewa jina la "Tunaomba msaada", inatokana na data kutoka kwa miradi 17 iliyoanzishwa na shirika la kibinadamu na Wizara ya Afya katika majimbo matano ya Congo - Kivu Kaskazini, Kivu Kusini, Ituri, Maniema na Kasai ya Kati.
MSF inasema idadi ya mwaka - 25,166 - ni ya juu zaidi kuwahi kurekodi. Katika miaka mitatu iliyopita, timu za MSF zilitibu wastani wa waathiriwa 10,000 na waathirika wa unyanyasaji wa kijinsia nchini humo.
Kulingana na ripoti ya hivi punde zaidi, asilimia 91 ya wale waliofanyiwa ukatili wa kijinsia walitibiwa kwenye kambi karibu na Goma, mji mkuu wa Kivu Kaskazini.
Mapigano kati ya kikosi cha M23, jeshi la Congo na washirika wao yamekuwa yakiendelea katika jimbo hilo tangu mwishoni mwa 2021, na kulazimisha mamia ya maelfu ya watu kukimbia makazi yao na kutengwa na jamii zao.
Kwa hivyo, kambi za uhamishaji zilikua katika mwaka wa 2023, na kuzidisha hali ya usalama.
Wakati MSF ilirekodi ongezeko kubwa la walioandikishwa mnamo 2023, hali hiyo iliongezeka katika miezi michache ya kwanza ya mwaka.
Katika Kivu Kaskazini pekee, 69% ya jumla ya waathiriwa waliotibiwa mwaka 2023 katika majimbo matano yenye matatizo walikuwa kati ya Januari na Mei.
“Kutokana na shuhuda za wagonjwa, theluthi mbili kati yao walishambuliwa kwa mtutu wa bunduki,” anasema Mambula.
"Mashambulizi haya yalifanyika katika maeneo ya kambi wakati wanawake na wasichana - ambao ni asilimia 98 ya waathiriwa waliotibiwa na MSF nchini DRC mwaka 2023 - walitoka kuokota kuni au maji au kufanya kazi mashambani."
Upungufu wa rasilimali
Wakati uwepo mkubwa wa watu wenye silaha ndani na karibu na maeneo ya watu waliokimbia makazi yao unaelezea mlipuko huu wa unyanyasaji wa kijinsia, MSF inabainisha kuwa kutotosheleza kwa mwitikio wa kibinadamu na hali duni ya maisha katika kambi kunachochea tatizo.
Uhaba wa chakula, maji na shughuli za kuzalisha mapato huongeza hatari ya wanawake na wasichana kulazimishwa kufanya kazi katika milima na mashamba jirani, na kuhatarisha kushambuliwa na watu wenye silaha.
Mmoja kati ya waathiriwa 10 waliotibiwa na MSF mwaka jana walikuwa watoto wadogo.
Shirika hilo linaeleza kuwa ukosefu wa vyoo ni sababu nyingine.
"Kwenye karatasi, inaonekana kuna programu nyingi za kuzuia na kukabiliana na mahitaji ya waathirika wa unyanyasaji wa kijinsia," Mambula anaiambia TRT Afrika.
"Lakini katika maeneo ya kambi, timu zetu zinatatizika kila siku kuwaelekeza waathiriwa wanaohitaji msaada. Programu chache zinazotekelezwa ni za muda mfupi na hazina rasilimali nyingi."
Wito wa kuchukua hatua
Ripoti ya MSF inasema kuwa unyanyasaji wa kingono ni dharura kuu ya kimatibabu na kibinadamu nchini DRC ambayo inahitaji majibu ya pamoja.
Kulingana na mahitaji yaliyoonyeshwa na wahasiriwa, ripoti inaorodhesha baadhi ya hatua 20 za haraka zinazopaswa kuchukuliwa na wahusika katika mzozo huo, ikiwa ni pamoja na mamlaka ya Kongo - kitaifa, kijimbo, na mitaa - pamoja na wafadhili wa kimataifa na mashirika ya kibinadamu.
MSF inawataka wale wanaohusika katika mzozo kuhakikisha kuheshimiwa kwa sheria ya kimataifa ya kibinadamu, ikiwa ni pamoja na kupiga marufuku kabisa vitendo vya unyanyasaji wa kijinsia.
"Ulinzi wa watu waliopatikana katika mapigano lazima iwe kipaumbele," ripoti hiyo inasema.
Shirika la misaada ya kibinadamu linatoa wito wa kuboreshwa kwa hali ya maisha katika makambi ya wakimbizi wa ndani.
MSF inatoa wito kwa uwekezaji maalum katika huduma bora za matibabu, kijamii, kisheria na kisaikolojia kwa wahasiriwa wa unyanyasaji wa kijinsia.
Hii inahitaji ufadhili wa muda mrefu ili kuboresha mafunzo ya matibabu, usambazaji wa vifaa kwa vituo vya utunzaji, usaidizi wa kisheria, na makazi maalum kwa walionusurika.
Ufadhili pia unahitajika kwa shughuli za kuongeza uelewa ili kuzuia unyanyapaa au kutengwa kwa waathiriwa, ambayo wakati mwingine huwazuia kutafuta msaada.
