Punde tu baada ya matetemeko mawili mabaya ya ardhi kupiga Uturuki na Syria, na kuua zaidi ya watu 55,000 na kuharibu maelfu ya nyumba, watu wanaoishi nje ya Uturuki walianza kukusanya na kupeleka misaada kwa walioadhirika.
Mojawapo ya nchi za kwanza ambapo vifaa vya msaada vilitumwa ilikuwa Ujerumani, nyumbani kwa zaidi ya watu milioni tatu wenye mizizi ya Kituruki.
Lakini pia ilikuwa nchini Ujerumani ambapo hofu ya kuishi kama mwanachama wa Mtu anayeishi ughaibuni ya Kituruki ilionekana wazi wakati washukiwa wa uchomaji moto walichoma moto bidhaa zilizotolewa huko Rhine Kaskazini-Westfalia huko Ujerumani Magharibi.
Kwa hiyo ni kutokana na hali hii ambapo Uturuki inaelekea katika uchaguzi wa kitaifa mwezi Mei ili kuamua kiongozi na chama cha kisiasa kitakachoongoza nchi hiyo ya Mediterania yenye watu milioni 84 kwa muda wa miaka mitano ijayo.
Kura ya mtu anayeishi ughaibuni ni kubwa kiasi gani?
Karibu Waturuki milioni 6.5 wanaishi katika nchi zingine. Miongoni mwao, milioni 3.28 wanastahili kupiga kura katika uchaguzi ujao wa urais na ubunge.
Ikilinganishwa na wapiga kura milioni 60.9 waliojiandikisha ndani ya Uturuki, kura za mtu anayeishi ughaibuni zinaweza kuonekana kuwa ndogo. Lakini katika kinyang'anyiro kikali ambapo kila kura inahesabiwa, muhuri wao wa kuidhinisha unaweza kuwa na matokeo madhubuti, kama inavyoonekana katika uchaguzi wa 2018.
"Kura za mtu anayeishi ughaibuni hazileti tofauti kubwa katika matokeo ya uchaguzi, lakini bado, kura za wageni zinaeleza mengi kuhusu waturuki wanaoishi nje wanafikiri kuhusu siasa za Uturuki na mustakabali wa nchi yao," anasema Sinem Cengiz, mchambuzi wa masuala ya kisiasa mwenye makao yake Qatar. ambaye anaangazia maswala ya Uturuki.
"Kura za mtu anayeishi ughaibuni hazileti tofauti kubwa katika matokeo ya uchaguzi, lakini bado, kura za wageni zinaeleza mengi kuhusu waturuki wanaoishi nje wanafikiri kuhusu siasa za Uturuki na mustakabali wa nchi yao," anasema Sinem Cengiz, mchambuzi wa masuala ya kisiasa mwenye makao yake Qatar ambaye anaangazia maswala ya Uturuki.
Upigaji kura wa mtu anayeishi ughaibuni utaanza Aprili 27 hadi Mei 9, kulingana na Bodi Kuu ya Uchaguzi ya Uturuki. Nchini Uturuki, uchaguzi utafanyika Mei 14.
Wakazi wengi wa Kituruki wanaishi Ulaya Magharibi, ambapo wafanyakazi wa Kituruki walikaa miaka ya 1960 kama sehemu ya mpango wa ujenzi wa baada ya Vita vya Kidunia vya pili. Wanaunda kundi moja kubwa zaidi la wahamiaji Waislamu katika Ulaya Magharibi.
Waturuki waliotoka nje walipiga kura zao katika uchaguzi wa kitaifa kwa mara ya kwanza wakati wa uchaguzi wa urais wa Agosti 2014.
Kulingana na sheria, kila mwananchi zaidi ya umri wa miaka 18 na aliyeorodheshwa kwenye orodha ya wapiga kura inayodumishwa katika ofisi za usajili wa idadi ya watu au balozi za kidiplomasia anastahili kupiga kura.
Ikiwa na zaidi ya wapiga kura milioni 1.4 waliojiandikisha kutoka nje ya nchi, Ujerumani inaongoza katika orodha ya nchi ambapo siasa za Uturuki zitakuwa moto, ikifuatwa na Ufaransa, Uholanzi na Ubelgiji.
Je, upigaji kura wa mtu anayeishi ughaibuni umekuwaje?
Ushiriki wa mtu anayeishi ughaibuni umeongezeka polepole kwa miaka kwani mamlaka imeongeza vibanda zaidi ambapo watu kutoka nje wanaweza kupiga kura.
"Kabla ya 2014, Waturuki walio nje ya nchi ambao walitaka kushiriki katika uchaguzi walilazimika kuja Uturuki kupiga kura. Hata hivyo, taratibu za upigaji kura Ng’ambo zilianza kuwa rahisi mwaka 2014 kwani Waturuki waliokuwa wakiishi nje ya nchi waliweza kupiga kura katika balozi za nchi palipokuwa makazi yao,” anasema Cengiz.
Mwenendo unaoongezeka pia umeendana na hatua ya Ankara inayozidi kupanuka katika masuala ya kigeni, kama vile jukumu la Rais Recep Tayyip Erdogan katika kufungua ukanda wa mauzo ya nafaka ya Ukraine katikati ya mzozo na Urusi.
Mnamo 2014, ni kura nusu milioni pekee zilizopigwa na wapiga kura milioni 2.8 waliojiandikisha katika uchaguzi wa urais. Hiyo ilitokana hasa na masuala ya vifaa, kwani vibanda vya kupigia kura vilianzishwa katika vituo vya mijini, na wapiga kura wa mara ya kwanza walichanganyikiwa kuhusu mchakato huo.
Hata hivyo, Erdogan alishinda kwa asilimia 62.5 ya kura kutoka nje ya nchi.
Idadi ya waliojitokeza iliongezeka katika uchaguzi wa wabunge uliofanyika mwaka uliofuata huku vituo vingi vya kupigia kura vikiongezwa, na muda wa upigaji kura uliongezeka. Zaidi ya kura milioni moja zilipigwa.
Chama cha Erdogan cha Haki na Maendeleo (AK) kiliibuka tena kileleni.
Katika kura ya maoni ya katiba ya 2017 iliyolenga kurahisisha utendakazi wa urais, idadi ya waliojitokeza kutoka nje ilifikia wapiga kura milioni 1.4.
Katika uchaguzi wa rais na bunge wa 2018, ambao Chama cha AK kilishinda tena kwa usaidizi wa washirika wake, ushiriki wa nje uliongezeka hadi zaidi ya milioni tatu.
Nini kitawafanya wanadiaspora wapige kura?
Utafiti uliofanywa kwa pamoja na watafiti wawili, Sebnem Koser Akcapar na Damla Bayraktar Aksel unaonesha kwamba mtu anayeishi ughaibuni alipata umuhimu upya mapema miaka ya 2000 wakati Chama cha AK kilipogundua umuhimu wao katika kuonyesha nguvu ya Uturuki nje ya nchi.
Ilikuwa pia wakati ambapo Ankara iliongeza juhudi za kujiunga na Umoja wa Ulaya.
Uturuki imeongeza kwa kiasi kikubwa uwepo wake wa kidiplomasia kimataifa katika miongo miwili iliyopita, na kuongeza idadi ya misheni za kigeni hadi 236 mnamo 2017 kutoka 163 mnamo 2002.
Ukosefu wa uwakilishi ambao wanasiasa wenye asili ya Kituruki wanapata barani Ulaya labda ni sababu ambayo imesukuma mtu anayeishi ughaibuni kuwa na sauti zaidi katika uchaguzi wa Uturuki.
Kwa mfano, katika miaka ya 1990, kulikuwa na wanasiasa wengi wa Uholanzi wa Suriname kuliko Waholanzi-Waturuki nchini Uholanzi, ingawa Waturuki walikuwa na idadi kubwa zaidi ya watu. Suriname, taifa dogo la Amerika Kusini, lina jumla ya watu zaidi ya nusu milioni. Wapiga kura wa Kituruki waliosajiliwa nchini Uholanzi ni zaidi ya 260,000.
Turkophobia ilionekana haswa wakati wa Brexit wakati wanasiasa wa mrengo wa kulia walieneza uwongo kuhusu kundi la wahamiaji wa Kituruki wanaojaribu kufikia Uingereza.
"Tafiti zinaonyesha kuwa Waturuki ambao wanakabiliwa na ubaguzi kwa kiwango cha juu zaidi katika nchi wanazoishi wana uwezekano mkubwa wa kuchochewa na mijadala ya watu wengi na ya kitaifa inayotoka katika nchi zao. Hata hivyo, sio Waturuki wote barani Ulaya wanaona sawa; pia inategemea mazingira ya kijamii na kisiasa ya kila jimbo la Ulaya,” anasema Cengiz.
