Kikundi cha kigaidi cha Fetullah Gulen (FETO), kilichosuka jaribio la mapinduzi ya mwaka 2016, kimekuwa mwiba kwenye sera ya Mambo ya Nje ya Uturuki.
Fetullah Gulen, ambaye alianzisha kikundi hicho mwanzoni mwa miaka ya 70, alifariki dunia siku ya Jumapili nchini Marekani, ambapo alikuwa amekimbilia kwa miaka mingi.
Licha ya maombi ya mara kwa mara ya Ankara, na ushahidi wa shughuli haramu za Gulen, bado Washington iligoma kumrejesha Gulen, hatua ambayo ilitia dosari uhusiano kati ya washirika hao wa NATO.
Kikundi cha FETO kinaendelea kuwa tishio kwa jumuiya ya kimataifa hasa katika nchi ambazo kikundi hicho kinaendesha shule na kampuni zingine
Kikundi hicho cha Gulen kimejiwekea himaya kubwa katika taasisi za elimu, taasisi binafsi, benki, vyombo vya habari na asasi za kiraia nje na ndani ya Uturuki. Upanuzi huo ndio ulikuwa chanzo cha kujipenyeza kupitia jeshi la Uturuki, mashirika ya kiintelijensia na mahakama.
Toka kushindwa kwa jaribio la kupindua nchi la mwaka 2016, ambalo liliua zaidi ya watu 250 na kujeruhi maelfu wengine, serikali ya Uturuki imeondoa wafuasi wa FETO kutoka taasisi za kiserikali. Ankara pia imetoa onyo kali kwa washirika wengine kujisalimisha mapema.
Jaribio lilishindwa
Usiku wa Julai 15, 2026, vifaru vilikanyaga madaraja ya Istanbul na ndege za kivita zikishambulia raia wasio na hatia.
Uchunguzi wa awali ulibainisha kuwa FETO ilihusika na jaribio hilo ambalo lililenga kuipindua serikali iliyochaguliwa kidemokrasia.
Waliopanga maandamano hayo walichagua maeneo ya kimkakati ya Istanbul na Ankara, kama vile madaraja, huku ndege vita zikizusha sintofahamu na wasiwasi kwa raia.
Hata giza lilivyoanza kuingia, watu muhimu akiwemo Rais wa Uturuki Recep Tayyip Erdogan, alitoa wito kwa raia kukabiliana na jaribio hilo.
Hatimaye, jaribio hilo lilizuiwa huku likisababisha vifo vya raia 253 na zaidi ya majeruhi 2,700.
Baadaye, mamlaka ya Marekani ilipuuzia maombi ya Uturuki ya kumrudisha Gulen, ambaye alifariki akiwa na umri wa miaka 82. FETO imetumia Marekani kama msingi wa shughuli zake, na kutoka ambako inaendesha mamia ya shule za kukodisha na Mashirika yasiyo ya Kiserikali.
Mtandao wa FETO ulimwenguni
FETO ina uwepo mkubwa kimataifa, ikiwa ni pamoja na shule za kibinafsi -- takriban shule 150 za kukodisha nchini Marekani -- na hospitali, ambazo hutumika kama njia ya kujipatia mapato kwa kikundi hicho cha uhalifu.
Shule zinazohusishwa na FETO nchini Marekani zinatumika kuchangisha fedha za walipa kodi wa Marekani, zikiajiri wafuasi wa Fetullah Gulen, huku mapato ya walimu yakienda kwa kikundi hicho cha kigaidi.
Shule za FETO nchini Marekani zimekabiliwa na changamoto za kisheria kuhusu usimamizi mbaya wa fedha, matumizi mabaya ya fedha za umma, na kutumia vibaya mchakato wa uhamiaji.
Kwa miaka mingi, mtandao wa kigaidi umetapeli mabilioni ya dola katika pesa za walipa kodi wa Amerika.
Kikundi hicho kimekuwa kikiendesha shughuli zake katika nchi kadhaa za Jumuiya ya Ulaya, ikiwemo Ujerumani. Kikundi hicho pia kina uwepo katika nchi za Balkani, Asia ya kati na baadhi ya nchi za Afrika.
Baadhi ya shughuli za shirika hilo zimeweka wazi nia yake ya uhalifu.
FETO inalilaghai Jeshi la Marekani
Katika uchunguzi wa mwaka 2020, iliwekwa wazi kuwa mfuasi wa FETO nchini Marekani aliyekuwa anahusishwa na njama ya kuilaghai fedha nyingi Pentagon.
Muuza magari mwenye asili ya Kituruki na Marekani, Hurriyet Arslan, anayedaiwa kuwa na ukaribu na FETO katika eneo la New Jersey, alikiri makosa yake katika mahakama moja nchini Marekani, kwa kosa la kupanga njama za kuiba mamilioni ya dola za kimarekani kutoka idara ya ulinzi wa nchi hiyo.
Wakili wa Marekani Craig Carpenito alisema Arslan, mkazi wa Willingboro na mzaliwa wa Uturuki, ambaye alipata uraia wa Marekani mwaka 2011, alikula njama na raia wa Uturuki mwaka 2018 ili kuiba pesa za kandarasi ya Wizara ya Ulinzi yenye thamani ya zaidi ya dola milioni 23 kwa ajili ya mafuta ya anga yatatolewa na kampuni huko Korea Kusini.
Matumizi ya shule kama nyenzo ya kuajiri wafuasi
FETO imetumia shule kuwaajiri na kuwafunza vijana huku ikijenga ukaribu na Gulen.
Nchini Uturuki, FETO inalenga familia maskini kueneza ajenda yake, lakini katika nchi nyingine, imelenga familia zenye ushawishi kupeleka watoto wao shuleni.
Inakadiriwa kuwa takriban taasisi 1,000 za elimu zinamilikiwa na kusimamiwa na FETO duniani kote. Wanafunzi walipumbazwa katika shule hizi na mabweni wanafuatiliwa kwa ukaribu sana na shirika hilo, siku zote za maisha yao.
Kundi hili la kigaidi linajulikana kwa kushawishi wafuasi wake na kufanya maamuzi muhimu kuhusu maisha yao ya kibinafsi na ya kitaaluma.
Kama vile haitoshi, kesi ya mwaka 2021 inayohusu unyanyasaji wa kijinsia kwa watoto katika shule inayohusishwa na FETO huko Orlando, Marekani, inapaswa kukemewa na kila mtu. Mkuu wa Shule ya Sayansi ya Orlando alikamatwa kwa kutoripoti unyanyasaji wa kijinsia kwa polisi na kujaribu kunyamazisha suala hilo.
Kikundi hatari: Mtandao wa siri
Kundi hilo linatumia mbinu za siri kudumisha nidhamu, mawasiliano, na kutokujulikana, maafisa wa Uturuki wanasema.
Wanachama wa FETO huahidi uaminifu kamili kwa Gulen na kutumia programu zilizosimbwa kwa njia fiche kama vile ByLock na Tango ili kuratibu shughuli. Programu kama hizo zilitumika wakati wa jaribio la mapinduzi lililoshindwa la 2016 nchini Uturuki.
Pia hutumia sarafu za dola moja na nambari maalum za mfululizo kama alama za cheo na kuwasiliana kupitia majina ya misimbo.
Ujumbe wa siri wa FETO mara nyingi hufichwa katika hotuba za hadhara za Gulen, kuwezesha shirika kufanya kazi chini ya kivuli cha shughuli za kidini.
Usiri huu huwawia vigumu mashirika ya kijasusi kufuatilia matendo yao, ikionesha ushawishi hatari wa kundi hilo, haswa ndani ya taasisi za serikali. Uturuki imetoa wito kwa jumuiya ya kimataifa kutambua hatari za kiusalama zinazoletwa na FETO.
Wafuasi wa FETO walio mafichoni
Kesi nyingi za jinai dhidi ya FETO ndani ya Uturuki, ambazo zimeendeshwa na Anakara, zimezidi kukidhoofisha kikundi hicho.
Mamlaka za Uturuki zimefanikiwa kuwakamata maelfu ya wanachama wa FETO, japokuwa mamia yao waliikimbia Uturuki na kuelekea Marekani na nchi zingine za Ulaya.
Juhudi zilizoratibiwa na zinazoendelea na misheni za kigeni za Uturuki zilisaidia kufichua lengo halisi la FETO na asili yake ya kiibada kwa maafisa wa nchi zingine.
Takriban watu 136 kutoka nchi 31 wamerejeshwa Uturuki au kufukuzwa kutoka nchi zinazowakaribisha kwa ombi la Ankara.
Kulingana na maafisa wa Uturuki, baadhi ya asilimia 16 ya wanachama waliotoroka wa FETO wanaaminika kuwa wanaishi Marekani, huku asilimia 23 ikiwa nchini Ujerumani.
Mauaji ya balozi wa Urusi
Balozi wa zamani wa Urusi nchini Uturuki, Andrey Karlov aliuawa kwa kupigwa risasi na afisa wa polisi aliyekuwa nje ya kazi Mevlut Mert Altintas mjini Ankara mnamo Desemba 19, 2016.
Gulen, ambaye aliishi katika jimbo la Pennsylvania la Marekani baada ya kuondoka Uturuki na pasipoti bandia mwaka 1999, alihusishwa na mauaji hayo.
Mamlaka ya Uturuki ilisisitiza kuwa mauaji hayo ni kitendo cha uchochezi kinacholenga kuhujumu uhusiano kati ya Uturuki na Urusi.
Baadaye, tukio hilo pia baadaye lilihusishwa na njama ya FETO ya kuanzisha vita kati ya Uturuki na Urusi.
