na Solomon Dersso
Mkuu wa Walinzi wa Rais, Jenerali Abdourahamane Tchiani, alitangazwa kuwa kiongozi wa nchi tarehe 28 Julai 2023 kufuatia mapinduzi hayo.
Haya ni mapinduzi ya nane kwa mafanikio kufanyika barani Afrika tangu Aprili 2020. Ukiondoa Chad na Sudan, mapinduzi yote yamejikita katika eneo la Afrika Magharibi na kuathiri Mali (mapinduzi mawili ya Agosti 2020 na Mei 2021), Burkina Faso (mapinduzi mawili Januari 2022 na Septemba 2022), Guinea (Septemba 2021) na sasa Niger.
Mapinduzi yote isipokuwa yale ya Sudan yalifanyika katika makoloni ya zamani ya Ufaransa. Kama nchi ya mwisho ya Sahelia ya kati ambayo ilikuwa chini ya utawala wa kiraia, mapinduzi ya Niger yanaanzisha ukanda wa mapinduzi katika Sahel ambayo inaanzia Guinea kwenye pwani ya Atlantiki ya Afrika Magharibi hadi Sudan kwenye pwani ya Bahari Nyekundu, iliyoangaziwa kwenye ramani hapa chini.
Licha ya kuwa ni mfululizo wa hivi punde wa mapinduzi katika ukanda wa Sahel, mapinduzi ya Niger yanaleta mabadiliko. Ina umuhimu zaidi wa kikanda na kimkakati kuliko mapinduzi yoyote ya hapo awali. Kabla ya kujadili athari za kikanda na za kimkakati za mapinduzi, ni muhimu kujaribu kupata maana ya sababu zilizofanya mapinduzi hayo kutokea.
Kwanza, muda wa mapinduzi unaonyesha kuwa yana kipengele chenye nguvu. Mapinduzi hayo yalikuwa na matokeo ya papo hapo ya kuzuia mpango ulioripotiwa wa rais aliyeondolewa kuchukua nafasi ya mkuu wa Walinzi wa Rais.
Demokrasia Nyepesi
Pili, kama maandamano ambayo yalifanyika nchini Niger mapema mwaka huu yalidhihirisha, Niger haikuepuka wimbi la hisia za chuki dhidi ya Ufaransa zilizovuma katika nchi nyingi za zamani za kikoloni za Ufaransa. Hii haikuzuia serikali ya Niamey hasa chini ya Rais aliyeondolewa madarakani Bazoum katika kuimarisha uhusiano na nchi za Magharibi, hasa Ufaransa.
Niger imekuwa kitovu kipya cha kambi ya kijeshi ya Ufaransa na operesheni yake ya kukabiliana na ugaidi katika Sahel, licha ya maoni ya wananchi wa Niger. Matokeo ya kukatiwa muunganisho kati ya utawala wa Rais Bazoum na Wanigeria ilionekana wazi kwa ukosefu wa upinzani mkubwa wa Wanigeria dhidi ya kuondolewa kwa serikali iliyochaguliwa kidemokrasia.
Tatu, mapinduzi hayo yalifichua utupu wa simulizi kuhusu demokrasia ya Niger. Ilionyesha dhahiri kwamba ukuzaji wa demokrasia ya kimataifa haukuwa na umuhimu zaidi kuliko ushirikiano wa kitamaduni na kiusalama uliozingatia kitovu cha uchaguzi na unaoendeshwa na wasomi.
Kuanguka kwa taasisi
Kuanguka kwa taasisi Kwa hivyo, kuangazia kutoweza kukidhi mahitaji ya kijamii na kiuchumi, utawala na uhuru wa kisiasa na vile vile mahitaji ya usalama ya watu wa kawaida, mapinduzi ya Niger ni msumari wa mwisho kwenye jeneza kwa kuzika udanganyifu wowote ambao mtu anaweza kuwa nao juu ya kushindwa kwa uendelezaji wa demokrasia na ushirikiano wa maendeleo na usalama katika Sahel.
Zaidi ya hayo, inawezekana kubainisha angalau athari sita za kikanda na za kimkakati za mapinduzi ya Niger, na hivyo kulifanya kuwa tukio la kihistoria.
Kwanza, kama mapinduzi yaliyomlenga rais aliyechaguliwa kwa njia ya kidemokrasia, yamezua wasiwasi unaoeleweka kwamba kama hayatabatilishwa hakuna serikali katika kanda ya Afrika Magharibi na kwingineko ambayo inaweza kuwa na kinga dhidi ya kushambuliwa na mapinduzi.
Pili, mapinduzi ya Niger yalitia shaka kubwa mustakabali wa Kundi la Nchi Tano za Sahel (G5 Shale) ambalo linatumika kama njia ya pamoja ya kikanda ya kupambana na ugaidi katika Sahel, ambayo ilidhoofishwa na kujiondoa kwa Mali.
Tatu, kwa Umoja wa Afrika na, chombo cha kikanda, ECOWAS ambao wamekuwa katika biashara ya kupiga vita mapinduzi, kutokea kwa mapinduzi huko Niger kunaweka ufanisi wa jinsi walivyoshughulikia mapinduzi mengine kwenye kipaumbele. Inaashiria kwamba kanuni za kupinga mapinduzi ya taasisi hizi za kimataifa zimeporomoka.
Pigo kwa Magharibi
Nne, katika muktadha wa ushindani wa kijiografia unaoendelea katika Sahel unaozikutanisha nchi za Magharibi dhidi ya Russia na China, mapinduzi ya Niger yanaibua wasiwasi wa kuifanya nchi ya mwisho ya Sahelian ya katikati mwa Saheli ambayo imekuwa kitovu cha ushirikiano wa nchi za Magharibi kuwa wazi zaidi kwa ushirikiano na Russia ikiwa ni pamoja na kundi maarufu la Wagner.
Tano, Niger inachukuwa umuhimu wa kimkakati kwa operesheni ya kimataifa ya kukabiliana na ugaidi katika Sahel. Hapa ndipo kambi ya Ufaransa ilihamia baada ya mzozo na Mali. Niger pia ni mwenyeji wa kituo kikuu cha ndege zisizo na rubani za Amerika barani Afrika. Kuna takriban wanajeshi 1000 wa Marekani walioko nchini humo.
Iwapo mapinduzi hayatatenguliwa, ambayo yameongezeka uwezekano, Ufaransa itapoteza msingi wake, ikikabiliana na pigo kubwa kwa mkakati wa Ufaransa wa Sahel.
Kwa Marekani pia, mapinduzi hayo yangesababisha kusitishwa kwa ushirikiano wa kijeshi na ushirikiano mwingine wa kiuchumi pia. Kwa ujumla, inaweza kusababisha hasara si kwa Ufaransa na Marekani pekee bali kwa nchi nyingine za magharibi zinazotumia Niger kama msingi wa ushirikiano wao wa kiusalama na operesheni katika Sahel.
Udhaifu
Sita, tukizungumza kimkakati wa kijiografia mapinduzi haya pia yana athari za moja kwa moja kwa usalama wa nishati barani Ulaya, haswa kwa Ufaransa. Ufaransa inapata asilimia kubwa ya madini ya uranium ambayo yanaendesha mitambo yake ya nyuklia kutoka Niger. Pamoja na serikali kuu kutangaza kusimamishwa kwa mauzo ya uranium kutoka Niger, mapinduzi yamekuwa na athari za moja kwa moja na za haraka.
Ingawa inaharakisha mikakati na mahusiano yaliyopo, mapinduzi ya Niger pia yanatumika kama fursa ya kutafakari upya mbinu za bara na kimataifa za kukuza demokrasia na ushirikiano wa kimaendeleo na usalama barani Afrika.
Kama utafiti wa Amani Afrika kuhusu ugaidi ulivyodai, mabadiliko hayo ya fikra yanahitaji uingiliaji kati wa sera unaolenga ''udhaifu pamoja na sera za utawala wa kisiasa na kijamii na kiuchumi ambazo huweka mazingira ya kuibuka na ustahimilivu wa makundi ya kigaidi'' pamoja na matukio ya mapinduzi.
Ukienda zaidi ya kuzingatia sekta ya usalama, ushirikiano wa maendeleo na usalama unapaswa kuhamasisha ''sawa, kama si zaidi, kiwango cha uingizwaji wa usaidizi wa kiufundi, rasilimali za kifedha na mafunzo ya utaalamu wa raia kinaelekezwa kwa utawala, masuala ya kiuchumi na kijamii. yanayowakabili wakazi wa eneo hilo kama sekta zinazohusiana na usalama.''
Mwandishi, Dk. Solomon Dersso, ni Kamishna wa zamani wa Tume ya Afrika ya Haki za Binadamu na Haki za Watu, chombo kikuu cha haki za binadamu cha AU. Yeye pia ni mkurugenzi mwanzilishi wa Amani Africa, taasisi huru ya utafiti wa sera ya Afrika nzima, mafunzo na ushauri.
Kanusho: Maoni yaliyotolewa na mwandishi si lazima yaakisi maoni na sera za uhariri za TRT Afrika.
