Na Abdulwasiu Hassan
Rabiatu Jibrilla anamtazama mwanawe mwenye umri wa miaka miwili kwa hadhari na kuona kile ambacho kila mama anaogopa.
"Anaonekana kunyauka, kana kwamba hakuna damu katika mwili wake," analaumu, akisubiri zamu yake katika kituo cha afya cha msingi kinachosimamiwa na Kamati ya Kimataifa ya Msalaba Mwekundu (ICRC) huko Mubi katika Jimbo la Adamawa kaskazini mashariki mwa Nigeria.
Mtoto alikuwa na afya njema alipozaliwa. "Nilimwachisha kunyonya alipokuwa na umri wa mwaka mmoja na miezi tisa, baada ya hapo alianza kupungua uzito," Rabiatu anasimulia TRT Afrika.
Utambuzi wa kimatibabu haukuja kwa mshangao. Mtoto mchanga wa Rabiatu aliyedhoofika sana alikuwa mwathirika wa utapiamlo sugu, tatizo ambalo linazidi kuwa la kawaida kaskazini mwa Nigeria.
"Katika mwaka uliopita, zahanati katika eneo hili zimeripoti ongezeko la 24% la idadi ya watoto wanaokabiliwa na utapiamlo, ikilinganishwa na mwaka uliopita," inasema ripoti ya Msalaba Mwekundu.
Shirika hilo lenye makao yake makuu mjini Geneva linaashiria kuongezeka kwa utapiamlo kama dalili ya jinsi ilivyo vigumu kwa familia katika eneo la Ziwa Chad kuweka chakula mezani.
Ongezeko kubwa
Makadirio ya mashirika ya kibinadamu yanaonyesha kuwa takriban watu milioni 1.6 katika eneo la Ziwa Chad watapata uhaba wa chakula katika miezi ijayo, huku athari za migogoro na mabadiliko ya hali ya hewa zikiendelea kuuma zaidi.
"Katika robo ya pili ya mwaka, ICRC ilisajili ongezeko la 48% la utapiamlo mkali na matatizo ya kimatibabu miongoni mwa watoto chini ya miaka mitano katika vituo vya afya inavyosaidia, ikilinganishwa na kipindi kama hicho mwaka 2023," ripoti hiyo inasema.
Aliyu Dawobe, mtaalamu wa mawasiliano wa ICRC, anadokeza kuwa ishara hizo zinaonyesha changamoto kubwa zaidi za utapiamlo mbeleni.
"Kliniki kote Mubi huko Adamawa, Maiduguri huko Borno, na Damaturu huko Yobe zimeripoti kuongezeka kwa visa vya utapiamlo vinavyotokana na kupungua kwa usalama wa chakula. Hali ya kaskazini mashariki mwa Nigeria inatisha," anaiambia TRT Afrika.
Kivuli cha vurugu
Uasi uliodumu kwa zaidi ya muongo mmoja katika eneo hilo unaohusisha kundi lenye silaha la Boko Haram umesababisha uhaba wa chakula uliopo.
Kulingana na Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya Kuratibu Masuala ya Kibinadamu (OCHA), takriban watu milioni mbili waliokimbia makazi yao kutokana na mzozo huo hawawezi kurejea makwao licha ya utulivu wa ghasia.
Mafuriko ya hivi majuzi yaliyoharibu Maiduguri, Mubi na sehemu za Jimbo la Yobe yaliongeza mateso katika eneo hilo.
"Wakulima walikuwa na matumaini ya kuvuna mazao yao ndani ya wiki chache wakati mafuriko yalipotokea, na kuangamiza kila kitu. Hii imefanya jamii ambayo tayari imeharibiwa kuathirika zaidi," anasema Dawobe.
ICRC imetambua utegemezi mkubwa wa eneo hilo katika kilimo cha kujikimu kama sababu nyingine ya uhaba wa chakula. "Mwanzo wa msimu wa uvunaji uliambatana na mafuriko makubwa baada ya msimu wa ukame, ambao matokeo yake yamekuwa mabaya," inasema.
Dawobe anahofia kwamba miezi michache ijayo itaona uhaba wa chakula ukiongezeka isipokuwa uingiliaji kati upo katika kiwango kikubwa.
"Inaonekana hakuna kutoroka kwa idadi ya watu walioathirika kutokana na athari za pamoja za mafuriko, mabadiliko ya hali ya hewa, na migogoro," anasema.
Vita vya kibinadamu
Mnamo mwezi wa Aprili, Dawobe alichapisha kwenye ukurasa wake wa X kiungo cha "hadithi ya mama muuguzi kutoka kaskazini mashariki mwa Nigeria, aliyefukuzwa mara kadhaa".
Fatsuma na familia yake walikuwa wametembea kwa siku tano kutoka Baga katika Jimbo la Borno kufika Maiduguri baada ya ghasia kukumba mji huo kwenye mipaka ya Ziwa Chad miaka kadhaa iliyopita.
Akamfunga mgongoni mtoto wake wa miezi saba na kumbeba mtoto wake wa miaka mitatu mikononi mwake, hakuwa na la kufanya ila kuanza safari hiyo ngumu.
Kwa msaada wa wazazi wake, Fatsuma alihamia mji wa Geidam, takriban kilomita 300 kaskazini-magharibi mwa Maiduguri. Geidam, pia, alishambuliwa miaka mitatu baadaye, na familia ya Fatsuma ilihamishwa tena. Wakati huu, alihamia Gashua, karibu kilomita 100 magharibi mwa Geidam.
Jitihada za Fatsuma kuanzisha nyumba, kurejesha riziki yake, na kulisha watoto wake zinaonyesha hali ngumu ya sehemu kubwa ya wakazi wa kaskazini mashariki mwa Nigeria.
Waangalizi wanasema juhudi shirikishi zinahitajika ili kukamata hali hiyo kabla haijatoka mkononi.
"Ili kukabiliana na hali hii, tunahitaji mikono yote juu ya sitaha," Dawobe anaiambia TRT Afrika. Serikali lazima ihakikishe kwamba raia wanalindwa na wanaweza kupata ardhi kwa ajili ya kilimo. Hata katika hali ya migogoro, watoto na wanawake lazima waheshimiwe."
Kwa wale kama Rabiatu, maisha hutegemea matumaini kwamba jinamizi hilo litaisha hivi karibuni na wao na watoto wao wanaweza kuishi maisha yenye afya bila woga au njaa.
