Na Mazhun Idris
Madai ya Waziri Mkuu wa Malaysia Anwar Ibrahim kwamba "mtazamo wa kuchagua na kutokuelewana kwa jamii moja" unaweza kuwa umedhoofisha uwezekano wa kusitishwa kwa mapigano huko Gaza ni zaidi ya mijadala isiyokoma.
Kauli ya Waziri Mkuu huyo iliyotolewa Machi 11 inalenga uungwaji mkono wa Ujerumani kwa Israel inaonekana kuvuma zaidi tangu ilipotolewa katika mkutano na waandishi wa habari mjini Berlin, huku Kansela Olaf Scholz akiwa amesimama kando yake.
Wakati ulimwengu ukiadhimisha siku ya kimataifa ya kutokomeza ubaguzi wa rangi Machi 21, maneno ya Waziri Mkuu wa Malaysia yanaweza kuwa ukweli mchungu wenye kutoa tafakaru kuu kwa dunia iliyogawanyika.
Siku hii imekuwa ikiadhimishwa na Umoja wa Mataifa toka Baraza kuu lake kupitisha azimio hilo, Oktoba 26, 1966.
Ni kwa namna gani mataifa yamezungumzia suala hili kwa miongo hii mitano?
"Katika ulimwengu wa kisasa, ubaguzi wa rangi unaonekana kwa njia nyingi za hila, kama vile sera zinazopunguza fursa," Abubakar Muhammad, mhitimu kutoka Chuo Kikuu cha Wisconsin-Madison nchini Marekani, anaiambia TRT Afrika.
"Pia unadhihirika katika upendeleo wa watu uliofichika katika maeneo ya mamlaka. Vipeperushi vya mara kwa mara hutumika kuona ndege nzuri na safi zilizotengwa kwa ajili ya Ulaya tu, huku Afrika ikiambulia zile zilizopitwa na wakati."
Mauaji ya Sharpeville ya Machi 21, 1960, yalichochea vurugu katika historia ya ubaguzi wa rangi nchini Afrika Kusini.
Tukio lilitokea katika sehemu inayokaliwa na watu weusi wa nchi hiyo inayotawaliwa na wazungu wachache, huku wahanga wakiwa ni kundi la watu waliokuwa katika maandamano ya amani kabla ya kupigwa risasi na polisi.
Maandamano hayo yaliandaliwa kama hatua ya kupinga sheria kandamizi ambazo zililazimisha watu wasio wazungu kubeba vitambulisho vya kipekee.
Serikali ya kibaguzi ilitumia pasi hizo kuwawekea vikwazo watu weusi wa Afrika Kusini sehemu ambazo wangeweza kufanya kazi, kuishi na kusafiri.
Kwa kukiuka mfumo wa pasi, kundi linaloitwa Pan African Congress lilipanga kuandamana hadi kituo cha polisi cha eneo hilo bila pasi zao, na kuomba kukamatwa kama sehemu ya kitendo cha uasi wa raia.
Siku hii ya Kutokomeza Ubaguzi kimataifa ilianzishwa na Umoja wa Mataifa kama ukumbusho wa tukio hilo baya nchini Afrika Kusini, lililotokea zaidi ya miongo sita iliyopita na kuzua taharuki kubwa.
Japo dunia imeendelea kusogea, hali ya mambo ya nyuma inaendelea kuwatesa vijana weusi, wenye dhamiri kila mahali, kama Muhammad, ambaye utafiti wake umejikita katika uhamaji na uhamiaji".
"Ubaguzi wa rangi unaweza ukawa umemalizika lakini sera na misingi yake bado imekita mizizi. Utaigundua katika mipangilio ya makazi na kazi. Pia, kuna masuala kama ya mitaji ya kijamii, pesa,, nguvu na elimu," anaelezea.
Kulingana na Abubakar Muhammad, ulimwengu unahitaji kukiri kwamba "ubaguzi wa rangi hubadilika kulingana na wakati".
"Unaweza usijioneshe kama tulivyosoma katika vitabu vya historia kuhusu mabadiliko wakati wa vuguvugu za watu weusi wa Marekani, au wakati wa utumwa na ukoloni," anaiambia TRT Afrika.
Maana ya Ubaguzi
Katika kuadhimisha kumbukumbu ya Mauaji ya Sharpeville, Umoja wa Mataifa unalenga kuelekeza nguvu kwenye mapambano ya walimwengu ya kukomesha aina zote za ubaguzi wa rangi duniani kote na kuhamasisha upinzani na uthabiti katika vita dhidi ya ubaguzi.
Wakati huohuo, Mkataba wa Kimataifa wa Kutokomeza Aina Zote za Ubaguzi wa Rangi ulikuwa ni azimio la Umoja wa Mataifa lililopitishwa Desemba 21, 1965 na kuanza kutumika Januari 4, 1969.
Ibara ya kwanza katika Mkataba wa Umoja wa Mataifa inafafanua ubaguzi wa rangi kama "hali ya yoyote ya kutengwa, kizuizi au upendeleo kulingana na rangi, rangi, asili, au asili ya kitaifa au kabila."
"Iwe katika treni, mabasi, watu hutafuta wale waliofanana nao na kwenda kuketi nao," anasema.
Kulingana na mtafiti huyo, rangi ya mtu ni kigezo cha ubaguzi, kwani watu huwa na hulka ya kuwa karibu na aina ya watu wao au wale wanaoonekana karibu nao.
Kitu kinachofahamika kwa waafrika walio ughaibuni ni pale wanapoitisha utumishi wa umma, na mpokeaji anasema hawasikii. Wakati mwingine, mhojiwa hutambua lafudhi na kutoa mwito wa hukumu dhidi ya kutoa huduma wanayopaswa kufanya.
Siasa za pasipoti
Kuna tabaka za mahusiano ya rangi, nzuri au mbaya. Aina nyingine mashuhuri ya ubaguzi wa rangi hutokea katika muktadha wa safari za kimataifa au jinsi wasafiri wa mataifa mbalimbali wanavyoonyeshwa wasifu na kutendewa.
Dhana ya "nguvu katika hati za kusafiria", inayoashiria urahisi wa uhamaji katika mipaka ya kimataifa, kimsingi inategemea siasa. Mfumo huu wa ubaguzi wa viza unahusishwa kwa karibu na usambazaji wa idadi ya watu wa nchi ulimwenguni kote.
Katika viwanja vya ndege, abiria wa rangi tofauti husimamishwa mara kwa mara kwa ukaguzi.
Msingi wa mkataba wa Umoja wa Mataifa ni kwamba "binadamu wote ni sawa mbele ya sheria na wana haki ya kulindwa sawa na sheria dhidi ya ubaguzi wowote na uchochezi wa ubaguzi".
Kwa nadharia, ubaguzi wa rangi hutokea kwa wakati halisi. Baadhi ya upendeleo hutokea nyuma ya milango iliyofungwa, kama vile katika vyumba vya mikutano au katika mfumo wa uteuzi wa waamuzi , ambapo mtu anaweza kukosa nafasi ya kujua kinachoendelea.
Haki ya rangi
Kulingana na Muhammad, dhuluma ya rangi inaweza kuhukumiwa kwa jinsi jamii inavyofanya kazi. Hasa, jinsi mfumo wa haki unavyofanya kazi katika viwango vya kitaifa na kimataifa unapaswa kutoegemea upande wowote wa rangi.
Mfumo wa kimataifa wa siasa, uchumi, kazi, hali ya hewa, na kadhalika, haupaswi kamwe kuwa na uongozi wa rangi. Walakini, kuna ushahidi mkubwa wa upendeleo wa rangi katika jinsi migogoro inavyotatuliwa katika maeneo tofauti ya ulimwengu.
"Migogoro inayoendelea Haiti, Sudan, Ukraine, na Mashariki ya Kati, ambapo mamia ya watu hufa kila siku, ina uhusiano mkubwa na ubaguzi wa rangi hata kama watu hawatopenda kulinganisha uhusiano huu," Muhammad anasema.
Utaratibu wa sasa wa uchumi wa kimataifa unakuza mpangilio unaowezesha mataifa yanayotawaliwa na jamii fulani kushika nyadhifa za juu. Kinyume chake, jamii nyingine zinabaki chini .
Wakati Siku ya Kimataifa ya Kutokomeza Ubaguzi wa Rangi inalenga kukuza usawa, haki za binadamu na uhuru wa kimsingi - bila kujali rangi ya ngozi ya watu - hakuna njia mbadala ya kutembea hatua ya ziada kufikia hili.
