Zanzibar ni kisiwa katika Bahari ya Hindi nje ya pwani ya Tanzania. Visiwa vyake ni vya kuvutia kutoka angani na mawimbi ya bluu yanayopindapinda na mchanga wa fukwe unaong'aa.
Lakini maisha chini ni tofauti kabisa na uzuri huo, kama vile jamii nyingi zilizotawanyika katika Afrika Mashariki, inapambana na ukosefu wa uhakika wa chakula kwa idadi yake inayokua kwa haraka ya takribani wakazi 800,000.
Zaidi ya ekari 10,000 za ardhi yake ya kilimo ziliharibiwa au kuharibiwa vibaya na ukame mwaka 2006, kulingana na shirika la Umoja wa Mataifa.
Kuanzia mwaka 2020, eneo la Afrika Mashariki lilishuhudia ukame mkali na mvua chache sana ambazo ziliendelea hadi mwishoni mwa 2022. Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya Uratibu wa Masuala ya Kibinadamu (OCHA) iliripoti kwamba msimu wa mvua wa Machi hadi Mei 2022 ulikuwa wa kavu zaidi kwenye rekodi katika miaka 70 iliyopita.
Ukosefu mkali wa uhakika wa chakula
Uchambuzi wa hivi karibuni wa Umoja wa Mataifa kuhusu changamoto za usalama wa chakula Zanzibar umeonesha kuwa takribani watu 147,000 wanakabiliwa na ukosefu mkali wa uhakika wa chakula kutokana na ongezeko kubwa la bei ya chakula, vipindi virefu vya ukame, na mvua isiyo ya kawaida.
Wakulima wa ndani kama Rashid Rashid wamekuwa wakilazimika kufikiria kwa haraka. Yeye anaendesha shamba pekee la hydroponics Zanzibar, mbinu ya kulima mimea bila kutumia udongo.
"Hydroponics ni mbinu ya kulima mimea kwa kutumia suluhisho la virutubisho linalotegemea maji badala ya udongo. Tunalima mazao kama mboga za majani, mizizi, na mazao mengine kwa kutumia mbolea kutoka kwa taka za samaki ambazo zimechujwa na kuwekwa kwenye mifumo yetu ya hydroponics," aliambia TRT Afrika.
"Pamoja na hydroponics, tunarumwagilia mara kwa mara. Tunaweka pampu za maji kwenye mfumo, ambayo inarejesha maji. Maji yanakwenda kwenye shamba na kurudi kwenye tangi la akiba kwa kutumia mvuto."
Ardhi iliyokwisha
Ni teknolojia inayokuja wakati muhimu kwa kisiwa hicho, ambacho kinasumbuliwa sio tu na hali ya hewa bali pia upungufu wa rasilimali za ardhi.
"Maeneo makubwa ya ardhi ya kilimo tuliyonayo ndiyo wanayotumia watu kwa ujenzi na miradi mingine. Hii imepunguza sana ardhi inayopatikana kwa wakulima Zanzibar."
"Tulilazimika kwenda maeneo ambayo watu hawangependa kwenda kulima, na tumegeuza maeneo hayo kuwa maeneo ya kilimo," Rashid alisema.
Ilifaa kwa mkulima wa hydroponics kama Rashid, ambaye anahitaji eneo dogo sana la ardhi kufanya kazi na mfumo unaotoa mavuno makubwa.
"Ninaotesha karibu vichwa 3,000 vya lettuce kwa mwezi kwenye eneo la ardhi la mita za mraba 200. Ikiwa singefanya hydroponics, ningehitaji takribani mita za mraba 2000 za ardhi, au zaidi ya mara 10 ya ile ninayotumia sasa, ili kuzalisha mavuno sawa na haya ninayozalisha," alifafanua.
Kukutana kwa bahati
'Mwanzo wa yote haya ulikuwa mwaka 2008, nilipofanya kazi katika hoteli kama karani wa uhasibu na kuona mapengo katika usambazaji wa matunda na mboga safi, haswa kwa wamiliki wa hoteli. Lakini wakati huo, wazo halikuwa limetengenezwa vizuri hadi baada ya kumaliza shahada ya uzamili katika Chuo Kikuu cha Dundee, Scotland, ambapo nilienda kusomea usimamizi wa mafuta na gesi.''
"Ilikuwa hapo ndipo nilihudhuria kozi za bure ambazo zilinipa ufahamu katika kilimo cha hydroponics, na mara moja nilijua hii ilikuwa jibu kwa changamoto kubwa inayokabili nchi yangu," Rashid alifafanua.
Rashid alisema anaheshimika lakini ana wasiwasi kwamba wengi bado hawaoni picha kubwa ya faida za uwekezaji mkubwa katika kilimo cha hydroponics.
"Inaweza kuvunja moyo kuwa watu katika nafasi ambao wanapaswa kuona mabadiliko makubwa ambayo yangesaidia kilimo kwa njia chanya Zanzibar bado hawaoni picha kubwa na uwezo mkubwa katika kilimo cha hydroponics."
Kueneza Ujumbe
Hata hivyo, Rashid anafanya kazi kwa bidii kusambaza ujumbe wa hydroponics kwenye visiwa hivyo.
"Labda hii ni majibu yetu yenye nguvu zaidi na mwerevu kwa changamoto za mabadiliko ya hali ya hewa na mambo mengine ambayo mara kwa mara yanakabili visiwa vyetu na kuhatarisha vyanzo vya chakula kwa watu wengi," anasema.
Rashid kwa sasa anashirikiana na mashirika ya misaada ya kimataifa kama USAID kutoa mafunzo kwa vijana wa Zanzibar juu ya uwezekano wa teknolojia hii kwenye kilimo.
"Nimewafundisha vijana kama 70, kuanzia umri wa miaka 15 hadi 35, katika kilimo janja sio tu kwa mfumo wangu wa kilimo janja bali pia mifumo mingine mingi pia."
Mwaka 2022, Rashid alipewa tuzo ya 'Feed the Future Tanzania' na USAID kwa kazi yake katika kukuza teknolojia janja katika kilimo cha msingi.
"Sijahesabu kazi yangu kuwa imekamilika bado, kwani bado kuna mengi ya kufanya. Afrika lazima iendelee kutafuta njia mpya za kukabiliana na changamoto za usalama wa chakula katika bara hilo, na hydroponics inapaswa kuwa njia ya kufuata," anahitimisha.
