Wakati Kihebrania, neno Hasbara lina maana ya 'maelezo', katika ulimwengu wa Kisayuni lina maanisha mahusiano ya umma au propaganda. Wizara ya Hasbara ilianzishwa mwaka 1974 wakati ambapo Shimon Peres, aliyekuwa Waziri Mkuu na Rais wa Israel akiwa madarakani.
Japo ilivunjwa mwaka 1975, Hasbara imeendelea kuwa sera muhimu kwa Israel, hasa wakati taifa hilo likijihusisha na migogoro mikubwa, kama ule wa kuvamia Lebanon mwaka 1982, na mapinduzi mawili ya mwaka 1987 na 2000.
Hata hivyo, wizara hiyo ilibadilishwa na kuwa Wizara ya Mambo ya Nje, hasa baada ya uvamizi dhidi ya Gaza mwaka 2009, katika operesheni iliyofahamika kama "Operation Cast Lead. Wizara hii bado ina ushawishi mkubwa duniani kwa sababu ina uhusiano na vuguvugu la Usayuni katika nchi zaidi ya 30.
Propaganda baada ya propaganda
Mageuzi na maboresho ya Hasbara yamekuwa gumzo kwa vyombo na mashirika mengi yenye mirengo ya Kisayuni, pamoja na wizara zake mbili za zamani. Hii inajumuisha makundi ya Serikali, vikundi vya ushawishi vikiwemo vile vya Kisayuni.
Moja ya mambo muhimu katika maendeleo ya mkakati wa kimataifa wa hasbara jukwaa la kimataifa la kupanda kuenea kwa chuki dhidi ya Wayahudi, mtandao ulioanzishwa mwaka 2000, na kufanya mikutano ya mara kwa mara ndani ya Israel na sehemu zingine.
Katika hoja yake iliyoitoa kwenye mkutano wa 2009, kikundi kinachofahamika kama “Delegitimization of Israel: ‘Boycotts, Divestment and Sanctions’”, kilisisitiza kuwa vita dhidi ya BDS lazima iwe ya pande zote.
Mkakati huo ulihusisha ‘uratibu wa ndani’ kupitia ‘chumba cha kivita’. Chumba hiki ndio lilikuwa eneo maalumu la uratibu lililowahi kufanyiwa majaribio na Chuo Kikuu cha Reichman mjini Herzliya, ambacho ndio chuo pekee cha binafsi nchini humo.
Wazo la kuanzishwa kwa chumba hiki lilitokana na matokeo ya vita vya 2006 dhidi ya Lebanon, na lilifanywa kwa vitendo kama sehemu ya Operesheni ya Cast Lead ya Disemba 2008, kupitia ushirikiano wa chuo cha Reichman, Wizara ya Mambo ya Nje na kikundi cha ushawishi kiitwacho ‘StandWithUs’, kilichokuwa kinapata fedha kutoka serikali ya Israel.
Hata hivyo, uratibu huu pamoja na serikali ungefichwa na mikakati ya chini kwa chini, ili kuipa hasbara taswira ya kuwa huru bila kuwa na utegemezi wowote kutoka serikalini, kitu ambacho si cha kweli.
“Lazima tutambue umuhimu wa harakati za kimitandao katika mapambano dhidi ya BDS,” kilisema kikundi hicho. Vita hivyo vinapaswa kuwa vya mlalo na sio vya kihairakia, yaani viwe vya chini kwa chini, vyenye kuwezesha wanafunzi wa vyuo kikuu kutumia ujuzi na uzoefu wao wa vyombo vya habari katika kufanikisha hili.”
Kikundi hicho kilisisitiza mapigano hayo yawe ya kisasa zaidi, yakisadifu taifa la Israel. Moja ya mbinu zitakazotumika kwenye mapigano hayo ni matumizi ya jinsia ya kike katika mitandao ya kijamii. Yote haya yalitekelezwa chini ya maelekezo ya ofisi ya balozi mpya wa Israel, mjini New York.
Picha za Wanajeshi Wanawake
Moja ya hatua za mwanzo kabisa ilikuwa ni kusambaa kwa picha za wanawake ndani ya jeshi la Israel, mwaka 2007 ambayo ilionesha wanawake 4 wa kike kwenye kurasa za mbele la jarida la kiume. Balozi mdogo wa Israel mjini New York alishawishi matumizi ya Makala hiyo ambayo ilifadhiliwa nan a taasisi ya ushirikiano kati ya Israel na Marekani na ile ya Israel21C. Taasisi zote hizi ndizo zilizokuwa nyuma ya vuguvugu la Kisayuni, nchini Marekani na kwingine.
Sehemu ya makala hiyo ilisomeka hivi: Ni warembo sana, wana uwezo wa kutenganisha silaha ya Uzi ndani ya sekunde chache tu. Je, wanawake kutoka jeshi la Israel si warembo na wenye kuvutia?” Wanne kati ya wanajeshi hao walitambulika kwa majina yao ya kwanza tu.
Yarden alisema “kufanya mazoezi ya kulenga shabaha ndio kitu ninachokipendelea.” Aliongeza, “Napenda kutumia M-16… na huwa sikosei wakati wa kulenga shabaha.” Yarden akajiunga na jeshi la kikachero la Israel.
Nivit akasema “Kazi yangu itabakia kuwa siri kuu…siwezi kuizungumzia, zaidi ya kusema kuwa nilijifunza na lugha ya Kiarabu!”
Gal, mshiriki wa tatu kwenye makala hiyo anasema: “Nilikuwa nafundisha mazoezi ya viungo…wanajeshi walinipenda kwa kuwa niliwanya wawe imara wakati wote.” Gal huwa anafahamika kama mrembo wa zamani kutoka Israel, na kimsingi, ndiye Gal Gadot, nyota wa filamu na mtu maarufu kwneye itikadi za Kisayuni.
Inaaminika kuwa Israel ilifurahishwa sana na hatua hii, kiasi cha Wizara ya Mambo ya Nje ya nchi ikaandaa tamasha la kusherehekea uchapwaji wa jarida hilo, na kuonekana kwa Gal Gadot.
Muda mfupi baadae, safari ya kikazi ya Gadot ilibadilika na akawa anapata mikataba na kampuni kubwa kama vile Gucci, Revlon, na Reebok. Mwaka 2016, Gadot alishiriki kama mwanamke wa ajabu katika filamu yenye jina hilo hilo. “Nimesikitishwa sana kuona mtu niliyempenda na kumfuata toka utotoni mwangu anaingia kwenye kampeni za mauaji ya Wapaestina,” ameandika mmoja wa wafuatiliaji wa mambo.
Aliyewahi kuwa mshauri wa mambo ya habari katika ofisi ya balozi mdogo wa Israel mjini New York, David Dorfman alinukuliwa na BBC akisema: "Wanaume wa rika hilo hawana tena hisia na Israel, wao ndio tatizo kwa sasa, kwa hiyo tulikuja na wazo ambalo lingewavutia.”
“Israel imedhamiria kujiona kama moja ya nchi za magharibi zenye kumbi za starehe za usiku na bahari za kuvutia, kuliko kuwa nchi iliyojaa wakereketwa wa kidini ambayo imekuwa katika hali ya hatari ya kudumu tangu kuundwa kwake,” liliripoti gazeti la Guardian.
Mfano mwingine ni wa 2016, kupitia mradi wa picha wa VICE ambao ni wazi kuwa uliidhinishwa na IDF, na ulikuwa na picha nyingi zilizopigwa na mwanajeshi wa zamani wa Israel, wenye kuonesha udhalimu wa mwanamke mwanajeshi
Mkakati kupitia Mitandao ya kijamii
Kampeni nyingine ya hasbara ilihusisha mitandao ya kijamii kupitia IDF, mwaka 2007 ambayo ilianzishwa na MySpace na Facebook. The Guardian ilihusisha sera hiyo na David Saranga, wakati huo akiwa Balozi wa Vyombo vya Habari na Masuala ya Umma katika ubalozi mdogo wa Israel huko New York. Kwa sasa Saranga ni mkuu wa Digital katika Wizara ya Mambo ya Nje ya Israeli huko Tel Aviv.
Kipengele kilichofuata kiliangazia Youtube kutoka 2008, "walipoanza kutuma picha za mashambulio ya anga kwenye chaneli yao rasmi." Baadaye, IDF iliungana na mitandao mingine ya kijamii ikiwa ni pamoja na Flickr, Instagram na TikTok.
IDF ilizindua akaunti ya Flickr mwaka wa 2010. Miongoni mwa picha zilizotawala albamu hiyo ni wanawake wa IDF ambayo ilitengenezwa mwaka 2018, na inaangazia wafanyakazi wa vikosi vya wanawake waliovalia sare pekee.
Ukurasa wa Instagram wa IDF inaonekana ilizinduliwa mwaka wa 2012. Leo ina takriban wafuasi milioni 1.3. Mnamo mwaka wa 2016 iliripotiwa kuwa "Akaunti ya Instagram ambapo askari warembo wa Israeli wanaonyesha picha zao za kupendeza imevutia makumi ya maelfu ya wafuasi."
Ukurasa huo ulioitwa "Hot Israel Army Girls" ulisambazwa kwenye magazeti ya udaku ya Uingereza pamoja na picha nyingi za wanawake warembo. Kwa sasa, ukurasa huo haufanyi kazi, lakini tangu wakati huo IDF ilijiunga na Twitter kupitia akaunti ya @IDFSpokespercon mnamo Oktoba 2018.
Ukurasa wa TikTok wa IDF ulizinduliwa mwaka 2020. Kufikia 2021, ulikuwa "umepata wafuasi zaidi ya 90,000." Leo ina takriban wafuasi 373,300.
Mnamo 2021, jarida la Rolling Stone lilitenga matumizi ya IDF ya TikTok kuchapisha kile kilichoitwa "mitego " - iliyofafanuliwa kama "kitendo, taswira, au taarifa iliyoundwa ili kuvutia kingono."
Kama Alainna Liloia aliandika mwaka huo huo: "Propaganda za Israel kwenye mitandao ya kijamii zinasisitiza uzuri wa askari wa kike ili kuhamisha mawazo kutoka kwa uhalifu wa kikatili ambao Israeli inafanya dhidi ya Wapalestina."
Wizara ya mambo ya kimkakati
Jukumu la kupinga BDS sasa likahamia mikononi mwa Wizara ya Mambo ya Nje mwaka 2015. Mkurugenzi wa Wizara hiyo, ambaye pia ni kachero wa zamani, aliweka wazi kuwa suala hilo litabaki "kama kificho." Kipindi hicho, Gilad Erdan, mshirika wa karibu wa Waziri Mkuu Benjamin Netanyahu, alikuwa ndiye waziri wa ulinzi wa umma na masuala ya kimkakati.
Mnamo mwaka wa 2017, Erdan alielezea kwa nini Wizara ya Mambo ya Kimkakati ilitumia mashirika ya mbele: "Vitendo vingi vya wizara sio vya wizara, lakini kupitia vyombo kote ulimwenguni ambavyo hazitaki kufichua uhusiano wao na serikali."
Hata hivyo, kipengele muhimu cha mkakati huo kilihusishwa hadharani na Wizara hiyo, kupitia juhudi za Erdan katika kutangaza programu, ya Act.il, iliyohimiza watumiaji kuchapisha "ujumbe unaohitajika" kwenye mitandao ya kijamii. Ripoti ya ndani iliyovuja ilidai kuwa programu hiyo ilikuwa na "wajitoleaji wa mtandaoni" 15,000 kutoka nchi 73. Pia kulikuwa na tovuti ya kampeni inayohusishwa 4IL. Erdan mwenyewe alizindua programu kwenye karamu iliyofanyika ghorofa moja huko New York mnamo 2017. Kitendo hicho kilisifiwa sana na kikundi cha mapinduzi, hasa baada wa Erdan mwenyewe kuvaa kama DJ kwenye shughuli hiyo.
Waziri huyo alipata fursa ya kupiga picha na warembo kadhaa akiwemo, Yityish “Titi” Aynaw. Picha hizo za aibu bado zipo kwenye baadhi ya mitandao, ikiwemo Youtube.
Pengine, moja ya maelezo yanaweza kupatikana katika pendekezo kwamba Hasbara anapaswa kuwa "kiboko." Hata hivyo baada ya Intifada na machapisho mengine kufichua shughuli za Act.IL, kundi hilo "lilichukua hatua za kuficha uhusiano wake na serikali ya Israel - huku likidai kuwa 'mpango wa wanafunzi' wa chinichini."
Moja ya tovuti za wizara ambayo ilianzishwa mwaka wa 2017 - iliyopewa jina la 4IL - ilikuza programu ya Act.IL. Mwanzoni, ukurasa wa nyumbani wa tovuti ulionyesha nembo ndogo ya huduma juu. Lakini basi, ilihamia chini, ambapo, kama Intifada ya Kielektroniki iliripoti "ni rahisi kukosa." Baada ya hapo, kutajwa kote kwa programu ya Act.IL kuliondolewa kwenye tovuti.
Moja ya malengo mahsusi ilikuwa ni kukuza fikra kuhusu Israel. Mwongozo wa hivi karibuni wa vikundi vyenye kuiunga mkono Israel vimesisitiza kuepuka kuingizwa kwenye mijadala kuhusu mgogoro huo na badala yake kushiriki picha zinazohusu "mateka" au za IDF. Muongozo huo unaonesha wazi haja ya IDF kuwa na "ubinadamu.”
Taswira zenye pande
Israel ina amini kwamba picha au taswira huibua hisia fulani ndani yetu. Zaweza kuwa mbaya au nzuri.
Kwa mfano, taswira ya jua linalozama kutoka baharini inaweza kutupa utulivu wa nafsi. Kwa upande mwingine, taswira ya ajali ya gari inaweza kuibua huzuni na woga zinazotokana na kuwaonea huruma waathirika wa ajali husikia.
Namna pekee ya kuepuka athari za kutazama picha fulani, ni kuacha kuangalia picha hizo kabisa.
Mwanafalsafa wa Ufaransa, Roland Barthes anagusia jambo hilo anaposema, “Picha huibua vurugu, si kwa sababu huonesha vurugu ndnai yake, lakini kwa sababu huongeza nguvu kwenye macho.”
Kwa hivyo, picha huchukua sehemu kubwa ya uwanja wetu wa uzoefu wakati tunapoziona. Kulingana na kile kinachoonyeshwa kwenye picha, tunaweza kupata hisia mbalimbali kwa nguvu zaidi au kidogo. Lakini hata tunapojiepusha na picha hizo, bado tunahisi kitu, mabaki fulani ya kukutana kwetu nayo ya asili ambayo itachukua muda kufifia na pengine kutowahi kabisa.
Picha huchukua sehemu kubwa ya uwanja wetu wa uzoefu wakati tunapoziona. Kulingana na kile kinachoonyeshwa kwenye picha, tunaweza kupata hisia mbalimbali kwa nguvu zaidi au kidogo. Lakini hata tunapojiepusha na picha hizo, bado tunahisi kitu, mabaki fulani ya kukutana kwetu nayo ya asili ambayo itachukua muda kufifia na pengine kutowahi kabisa.
Ukizingatia kwamba picha hufuata mrengo fulani, haishangazi kuona watu wabaya kama Israel wanazitumia kwa madhumuni machafu. Hii inaonekana pale ambapo, kupitia washawishi wa kike waliolawitiwa kingono kwenye mitandao ya kijamii wanajaribu kutafuta uungwaji mkono kwa IDF.
Hasa zaidi, hufanya hivyo kwa kufanya IDF "ya kuhitajika" kwa kuhusisha Israeli na washawishi wanaohusika. Hili, kwa sehemu kubwa, linategemea "upendeleo wa mvuto wa kimwili," ambapo watu wanaovutia wanachukuliwa kuwa "wema" au "wema."
Ikitumia upendeleo huu, Israeli inahadaa hadhira kwa kuwafikirisha watu kuwa IDF ni nzuri kwa sababu washawishi, wanaowakilisha IDF kwa macho, pia ni wazuri - kwa sababu ya uzuri wao.
Hili linaweza na linapingwa na picha ambazo kwa sasa zinatoka Gaza, mara nyingi kutoka kwa wakazi wa Gaza wenyewe, ambao - kwa njia ya picha na video - wanafichua maovu ambayo IDF inawaletea Wapalestina wasio na ulinzi.
Picha kama hizo hutuonesha ukweli kuhusu IDF - kwamba ni nguvu ya vurugu inayoharibu maisha ya mwanadamu. Picha za watu wa Gaza wakiwa hatarini pia hutuhimiza kufikiria kwa kina juu ya kile tunachokiona.
Mwandishi kutoka Marekani Susan Sontag alikuwa na mtazamo kama huo: “Picha (za kuteseka) haziwezi kuwa zaidi ya mwaliko wa kuzingatia, kutafakari, kujifunza, kuchunguza sababu za kuteseka kwa wingi zinazotolewa na mamlaka zilizodhibitiwa.” Aliongeza:
"Nani alisababisha kile kinachoonyeshwa kwenye picha? Nani anawajibika? Je, hakiepukiki? Je, kuna hali fulani ambayo tumekubali hadi sasa ambayo inapaswa kupingwa? Haya yote, kwa kuelewa kwamba hasira ya kimaadili, kama huruma, haiwezi kuamuru hatua ya kuchukua.
Ingawa Sontag yuko sahihi anaposema kuwa picha za mateso "haziwezi kuamuru hatua," wao, kama yeye mwenyewe anavyoonyesha, hutukasirisha. Hiyo, pamoja na jinsi picha kama hizo hutuita ili kuhoji kile tunachokiona, ni hatua ya kwanza muhimu ya kufanya jambo la kujenga.
Tunashuhudia haya kimataifa hivi sasa, huku idadi kubwa ya watu wakiandamana, mitaani na kwingineko, kwa mshikamano na watu wa Palestina na dhidi ya mateso ambayo wamelazimika kuvumilia mikononi mwa Israel.
Tofauti na washawishi, waandamanaji wanaashiria uhalifu na ukosefu wa haki unaofanywa na IDF, na kuitaka iache kufanya hivyo.
Huenda hilo lisiwe la kuvutia kwa jinsi washawishi walivyo, lakini linahusisha jambo fulani - kwa upande wa waandamanaji - ambalo ni la kupongezwa zaidi: ujasiri wa kukataa mamlaka, katika kesi hii, Israel.
Waandamanaji wanaweza kuwa na ujasiri zaidi wa kufanya hivyo kwa picha zinazotoka Gaza, ambazo ni ukumbusho wa nguvu kuhusu namna Israel inavyowashambulia Wapalestina wasio na hatia - hatimaye inatishia ubinadamu wetu wa pamoja.
Washawishi wa mitandaoni
Mtu mwenye ushawisho huchapisha picha za kupendeza za huduma au bidhaa zikiambatana na nukuu pia. Wakati mwingine, emoji huongezwa ili kuboresha hali ya uchangamfu, uchangamfu, sauti ya kutojali ya hii, isiyoonyesha kabisa au kupendekeza uungwaji mkono wa utakaso wa kikabila wa watu fulani.
Chukua njia hii ila ongezea vita vya kisasa katika mgawanyo wenye wanachama wa IDF kama Natalia Fadeev, labda anayetambulika zaidi kwa jina lake la mtandao wa kijamii Gun Waifu kwenye Facebook, Youtube, X (zamani Twitter) na Instagram.
Fadeev, mkoloni mlowezi kutoka Urusi ndani ya IDF sio mtu pekee. Kuna wengine, ikiwa ni pamoja na kama Orin Julie, mpiga risasi mwenye ushindani, mshawishi, mwalimu wa upigaji risasi, na mwanaharakati wa bunduki na haki za wanawake, kulingana na wasifu wake wa LinkedIn.
Utamaduni wa ushawishi wa Israel unaoingiliana na kijeshi sio dhana mpya, na kadiri picha zaidi zinazofichua ukatili wa mashambulizi ya mabomu na mashambulizi ya Israel zikitoka moja kwa moja kutoka Gaza, inaonekana kama mitandao ya kijamii sasa ni uwanja mwingine wa vita kwa IDF na wafuasi wake kushinda.
Iwe inahusishwa na kijeshi ama la, aina hii ya maudhui inakusudiwa kuwavutia wale walio nje ya mzozo wa mara moja, kulingana na Dk. Jessica Maddox, profesa msaidizi katika Idara ya Uandishi wa Habari na Vyombo vya Ubunifu katika Chuo Kikuu cha Alabama.
"Imeundwa kushawishi maoni na kupata watu upande wao kwa kuvutia hisia - iwe ni mshtuko na hofu ya kushuhudia vita, au wivu wa kutamani kwamba mshawishi wa kijeshi 'anaonekana kama mtu mzuri, mzuri'," Maddox alisema.
Wakati waandishi wa habari huko Gaza wakifichua ukweli wao wa kila siku kupitia machapisho ya ukweli, na vyombo vya habari vya ulimwengu vikiendelea kuangazia vifo katika eneo lililozingirwa, akaunti zinazounga mkono Israeli zinaonekana kufanya kazi kukabiliana na hii na TikTok na yaliyomo kwenye Instagram ambayo yanasumbua kutoka kwenye ukweli.
Imekuwa mbinu ya muda mrefu kwa nchi kutumia washawishi na mikakati ya ushawishi kushawishi maoni ya umma. Uvamizi wa Urusi kwa Ukraine ni mfano mwingine.
Maddox aliiambia TRT World, "Hii mara nyingi hufanywa kwa kuifanya nchi husika au inayochunguzwa ionekane 'sio mbaya' au 'adui.'
Aliendelea, "Nchi zinazotumia washawishi zinaweka sura ya kibinadamu kwenye migogoro, lakini ni sura ya kimkakati ya mwanadamu ambayo inafanya kazi kama aina ya nguvu laini ili sio tu kuonyesha kuwa nchi inayochunguzwa haifai, lakini kwamba wanastahili. kupenda, kuiga, na kutamanika.
"Kwa maneno mengine, nchi zinazotumia washawishi hazijaribu tu kupinga habari kama propaganda, zinaweka nchi au jeshi linalohusika kama kitu cha kutamanika. Utamaduni wa ushawishi ni juu ya kuonekana kuhitajika, na washawishi wa kijeshi na propaganda sio ubaguzi, "alisema.
Hii imeenea hadi kwa waandaa maudhui wasio wafuasi wa IDF. Waundaji wa maudhui kwenye mitandao ya kijamii katika mazingira ya wakati wa vita, hata yale ambayo hayahusiani na jeshi, hutumia "programu kama njia ya kushuhudia" ili kuonyesha kile kinachoendelea katika sehemu hiyo mahususi ya dunia.
Kwa upande wa maudhui yanayounga mkono Wasayuni, kwa mfano, hii inaweza kuwa kupitia jumbe za mshikamano na Israeli, au aina nyinginezo za machapisho ya mitandao ya kijamii ambayo yanapuuza matamshi ya mauaji ya kimbari ya serikali ya Israel.
Hata hivyo, Maddox aliongeza kuwa inafaa kukumbuka kwamba kile kinachoonyeshwa ni "upande wa kibinafsi, wa maoni ya mzozo" na "kuelewa nguvu kati ya nchi za wavamizi na nchi zilizoathiriwa ni muhimu".
"Watengeza maudhui hao wanaweza kusema dhidi ya serikali ya Israeli, lakini wengi pia wanazungumza katika utetezi wake." Nini uzito wa wa mkakati wa Israeli linapokuja suala la uwakilishi na uungwaji mkono wa mitandao ya kijamii?
Kutoka kuwafanyia mzaha Wapalestina waliowekwa kizuizini kwa kucheza nyimbo za watoto na kujifanya wamewekwa kizuizini au kufumbwa macho hadi kuwafanyia mzaha watu wa Gaza na hali zao mbaya za maisha zinazohatarisha maisha, na zaidi, propaganda yenye ufanisi zaidi dhidi ya Israel inachapishwa na Waisraeli na IDF wenyewe.
Kwa sasa, watu wengi wanazinduka kutoka kwenye taarifa potofu zinazojaribu kuwadhalilisha Wapalestina na kuhalalisha shambulio la kikatili linaloendelea la Waziri Mkuu wa Israel Benjamin Netanyahu, ambalo limesababisha vifo vya zaidi ya Wapalestina 22,000 na kujeruhi takriban 57,035.
The way it is playing out on social media, according to Maddox, is that people, particularly the younger demographic, “skew overwhelmingly in support of Palestine.”
Kama inavyowakilishwa kwenye mitandao ya kijamii, kulingana na Maddox, ndivyo kizazi cha vijana wadogo wanavyozidi "kuiunga mkono Palestine.”
"Hivyo kwamba programu ya TikTok ililazimika kutoa taarifa ikisema kwamba kanuni zao hazijapangwa kuwa dhidi ya Israeli," profesa wa teknolojia ya vyombo vya habari vya dijiti alisema, na kuongeza, "Vijana wanaunga mkono Palestina kwa kiasi kikubwa."
