Na Kelvin Ayebaefie Emmanuel
Wiki iliyopita, Rais wa Nigeria Bola Tinubu, ambaye pia ni mwenyekiti wa ECOWAS, alituma wajumbe kwenda Niamey, wakiongozwa na mkuu wa zamani wa Nigeria Abdulsalami Abubakar na Sultani wa sasa wa Sokoto Muhammad Sa'ad Abubakar ambaye utawala wake ulikuwa ukisimamia Jamhuri ya Niger kabla ya kuja kwa wakoloni wa Ulaya.
Dhamira ilikuwa kuwashawishi viongozi wa mapinduzi ya Niger kuachia madaraka. Walakini, jitihada hizo za kidiplomasia hazikutoa matokeo yaliyotarajiwa.
ECOWAS ilikuwa imeweka vikwazo vya kuifungia Niger katika mfumo wa malipo ya kifedha na utatuzi unaotumiwa na nchi wanachama wake. Hasa zaidi, kambi ya kikanda ilitishia kutumia nguvu ikiwa Niger itashindwa kurejesha utaratibu wa kikatiba kufikia Jumapili Agosti 7.
Baadhi ya wachambuzi wamesema hakuna athari za kuruhusu biashara kama kawaida iendeshwe nchini Niger, baada ya yote, mapinduzi yametokea Guinea, Mali, Burkina Faso, Chad na Sudan, hakuna kilichotokea.
Siasa za kijiografia
Walakini, wanachoshindwa kuelewa au kuona, ni mkono usioonekana nyuma ya pazia unaoeleweka kuibua hisia za Kupinga Ufaransa na Magharibi huko Francophone Afrika Magharibi kwa miaka kufuatia kushindwa kwa uongozi na uzembe kamili ambao Wamarekani na Wafaransa wamesimamia uchumi wa kijiografia na kisiasa katika kanda.
Ufaransa inanufaika na 15% ya uranium inayozalishwa nchini Niger kwa ajili ya kurutubisha Isotopu zake kupitia mchakato unaoitwa fission kuzalisha 68% ya jumla ya pato lake kwa gigawati 3.6 na euro bilioni tatu inazopata kuuza nje umeme kwa Umoja wa Ulaya, EU, kila mwaka.
Niger kama nchi ya 27 kwa mauzo ya nje ya dhahabu kwa tani elfu 34.5 kulingana na Baraza la Dhahabu la Dunia, inasafirisha madini hayo ya thamani hadi Ufaransa.
Takriban asilimia 50 ya akiba ya kigeni ya Niger pamoja na nchi nyingine za Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara zimewekwa kwenye Hazina ya Ufaransa, jambo ambalo kwa miongo kadhaa limechangia viwango vya juu vya umaskini miongoni mwa wakazi wapatao milioni 26 wa Niger wenye kipato cha kila mtu cha dola $1,330 na kiwango cha mfumuko wa bei cha 29%.
Vita vya wakala
Kinachojitokeza wazi ni kwamba Afrika Magharibi inazidi kuwa uwanja wa vita vya uwakilishi wa kisiasa na kiuchumi kati ya Urusi na China kwa upande mmoja na Ufaransa na Marekani kwa upande mwingine.
Nchi kadhaa za eneo la Kaskazini zikiwemo Burkina Faso, Chad, Mali, Niger, na pia Nigeria zimekuwa zikikumbwa na makundi ya waasi yenye mafungamano na kile kinachoitwa Daesh na al-Qaeda.
Ufaransa imetuma maelfu ya wanajeshi kwa miaka mingi kupigana pamoja na wanamgambo wa kikanda na kitaifa dhidi ya vikundi hivyo na kambi yao ya mwisho sasa iko Niger baada ya mtawala huyo wa zamani wa kikoloni kugombana na watawala wa Mali na Burkina Faso.
Hata hivyo, kumekuwa na shutuma kwamba wanajeshi wa Ufaransa hawakuwa na nia ya dhati katika vita dhidi ya makundi yenye silaha katika eneo hilo huku baadhi ya wenyeji wakisema wanahisi Wafaransa badala yake wanachochea ghasia hizo.
Ufaransa daima imekuwa ikishikilia kuwa juhudi zake ni kukomesha kuenea kwa wanamgambo kama sehemu ya kampeni ya kimataifa ya kupambana na ugaidi. Kwa upande mwingine, pia kuna kujipenyeza kwa kundi la Wagner la Urusi katika Afrika Magharibi na Kati.
Hii imechochea ushindani kati ya Urusi na Magharibi katika eneo hilo. Mapinduzi ya Niger yameleta ushindani huu mbele huku Ufaransa ikionekana kuchanganyikiwa kutokana na maelfu ya raia wa Niger waliojitokeza barabarani kuunga mkono mapinduzi hayo, wakiilaani Ufaransa na kuimba kauli mbiu zinazoiunga mkono Urusi.
Wakati Urusi kwa namna fulani imelaani mapinduzi hayo, ilieleza wazi kwamba matumizi ya nguvu kuyabadili halikuwa chaguo zuri. Hata hivyo, Ufaransa imeunga mkono hatua za jumuiya ya kikanda za ECOWAS. Hatua hizi ni pamoja na ‘’uwezekano wa matumizi ya nguvu’’ iwapo mamlaka ya kijeshi itashindwa kurejesha utaratibu wa kikatiba.
Hili linaeleweka kwa Ufaransa kwa sababu Rais aliyeondolewa madarakani Mohamed Bazoum alikuwa akisalia kuwa kiongozi katika nchi ya Niger akiwa na uhusiano mzuri na Ufaransa huku Mali na Burkina Faso zikipinga Ufaransa kufuatia utekaji wa kijeshi katika nchi hizo mbili.
Kipengele kingine cha kiuchumi katika hali ya machafuko ni mradi mkubwa wa bomba la gesi iliyopangwa. Bomba la Gesi la Trans-Sahara linatarajiwa kusafirisha gesi Nigeria hadi Algeria, na kisha kuunganisha bomba la Trans Mediterranean hadi Italia barani Ulaya.
Bomba hilo linaloenea kwa maelfu ya kilomita, linalenga kuunganisha uzalishaji wa gesi wa Nigeria na mahitaji ya gesi ya Umoja wa Ulaya, hatua ambayo Moscow isingependa kuzingatia ni kiasi gani inapoteza kutokana na vikwazo vilivyowekwa kwenye mkondo wa pili wa Nord na Ulaya kutokana na Urusi vita na Ukraine.
Kwa hali ya sasa nchini Niger, mradi huu wa bomba una uwezekano mkubwa wa kuwa mada nyingine ya ushindani kati ya Urusi na Ulaya Magharibi. Ushindani kati ya mataifa yenye nguvu duniani una athari mbaya kwa eneo hilo.
Kuchochea ukosefu wa usalama
Katika tukio la kuongezeka kwa ushindani wa kijeshi kati ya mataifa yenye nguvu duniani katika bara la Afrika, ukosefu wa usalama katika eneo hilo unaweza kuwa mbaya zaidi kama makundi yenye silaha yanaweza kuendelea kueneza shughuli zao.
Kwa kuzingatia kwamba madola makubwa ya dunia yanajali hasa maslahi yao binafsi, si lazima yawe na maslahi ya Afrika Magharibi, ni muhimu kwa nchi za Afrika Magharibi kuwa na vitendo zaidi na kufanya kazi kwa maslahi ya eneo hilo. Hali bado ni tete nchini Niger huku ECOWAS ikitishia utawala wa kijeshi kwa nguvu baada ya kuiwekea vikwazo.
Chombo cha kikanda kinasisitiza kurejea kwa utaratibu wa kikatiba. Ingawa ni muhimu kusisitiza kukuza demokrasia, kuna haja pia ya kuwa waangalifu ili kutoruhusu nguvu za nje kufanya hali kuwa ngumu zaidi. Lazima kuwe na mazungumzo ya haraka na ushirikiano wa kikanda na maslahi ya kanda kama kipaumbele cha juu.
Mwandishi Kelvin Ayebaefie Emmanuel ni Mchumi anayeishi Abuja, Nigeria.
Kanusho: Maoni yaliyotolewa na mwandishi si lazima yaakisi maoni, maoni na sera za uhariri za TRT Afrika.
