Na Sylvia Chebet
Hakuna shujaa akosaye vita. Ndani ya mbuga za savannah zinazopatikana Afrika, ushujaa wa Simba kwenye matatizo hauwezi kukamilika bila simulizi ya Simba wa Kike.
Eunice Peneti, mwenye miaka 30, anaongoza kikundi cha askari wahifadhi wa kike ndani ya hifadhi ya taifa ya Amboseli National Park, sehemu ya ikolojia kubwa karibu inayopakana na Mlima Kilimanjaro.
Mara kwa mara, Peneti na wenzake hukagua maeneo ya hifadhi hiyo, wakilenga kumlinda mfalme wa nyika dhidi ya hatari mbalimbali, kama vile ujangili na kupewa sumu.
Matokeo ya kazi yao yanadhihirishwa na kasi ya kukua kwa idadi ya Simba kwa asilimia 25 kati ya 2010 na 2021. huku takwimu kutoka Shirika la Uhifadhi la Kenya(KWS) ikisema kuwa idadi ya Simba nchini humo ilifikia 2,589, mwaka 2021.
Matokeo mazuri ya juhudi hii ya uhifadhi yanapingana na mienendo ya kimataifa, ingawa hakuna hata moja ambayo imekuwa rahisi.
Hakuna ajuaye haya kama Peneti huku akitumia muda mwingi wa maisha yake kumlinda mnyama huyu.
Kauli mbiu yao ni "usiache lindo lako katika muda wowote ule".
"Uwepo wetu ndani ya hifadhi huogopesha wale wenye nia mbaya dhidi ya wanyama hawa wa kipekee. Kwa kushirikiana na jamii za karibu, tunahakikisha kuwa Simba hawa wanaishi katika mazingira tulivu," Peneti anaimbia TRT Afrika.
Mtifuano nyikani
Hakuna kinachowaridhisha Peneti na wenzake kama kuwaona Simba wakiendelea kuishi kwa utulivu katika nyasi za savannah.
Katika siku za kawaida, Peneti hukutana na taswira za makundi ya Simba wakiwa wamejipumzisha na watoto wao, wakifurahia mila ya wanyama waliowawinda. Taswira kama hizi humfurahisha sana.
"Kuna simba wengi wakiwa na watoto wao, hii ni ishara kuwa idadi yao imeongozeka," anasema.
Kikosi cha doria kinapoondoka, simba-jike anasimama mrefu juu ya kichuguu kirefu, manyoya yake ya dhahabu yaking'aa kwenye mwanga wa jua, macho yake ya kaharabu yakitazama upeo wa macho. Ndivyo inavyopaswa kuwa.
Wakati jitihada za Kenya zikizaa matunda, hali si nzuri sana kwani Simba wameingia kwenye orodha ya wanyama walio hatarini.
Kulingana na tafiti ya Taasisi ya Kimataifa ya Uhifadhi wa Asili, idadi ya Simba imepungua kwa asilimia 43 Afrika, kati ya mwaka 1993 na 2014.
Shirika la Uhifadhi wa Mazingira duniani(WWF) linakadiria kuwa dunia imebaki na Simba kati ya 20,000 na 25,000 tu, kutoka 200,000 miaka 100 iliyopita.
"Kuna nchi chache sana kwa sasa ambazo utawakuta Simba," Edith Kabesiime, mwanaharakati wa uhifadhi kutoka Taasisi ya kulinda amani ya WAP, anaiambia TRT Afrika. "Imeilazimu Rwanda kuingiza Simba kutoka nchi zingine."
Hata hivyo, David Mascall, mtaalamu wa uhifadhi wa Simba, anaonya kuwa idadi inaweza kushuka zaidi kama kutakosekana jitihada za makusudi kuwalinda wanyama hao. "Vizazi vijavyo huenda visimuone simba isipokuwa kama picha kwenye kitabu."
'Siri ya ufanisi ya Kenya'
Yussuf Wato, mtaalamu wa muikolojia na meneja wa tafiti na ubunifu kutoka WWF Kenya, anasema mikakati thabiti ya uhifadhi ndio imepelekea kuongezeka kwa idadi ya wanyama hao.
"Mashirika ya uhifadhi yametekeleza mipango mbalimbali ya kuzuia mizozo kati ya binadamu na wanyamapori kama vile ujenzi wa maboma maalumu, taa maalumu na uhifadhi shirikishi wa jamii ," anaelezea.
Maboma hayo ni kama ngome maalumu za kulinda mifugo dhidi ya simba wakati wa usiku, huku taa zikitumika kuzuia Simba hao kukaribia makazi ya watu.
Utafiti uliochapishwa katika jarida la Frontiers in Conservation Science unasema kuwa maboma hayo yana uwezo wa kupunguza uvamizi wa wanyama wakali kwa asilimia 80. Utafiti mwingine uliochapishwa katika jarida la Oryx umebaini kuwa taa hizo maalumu zinapunguza mashambulizi dhidi ya mifugo kwa asilimia 70.
Pia kumekuwa na ongezeko la idadi ya hifadhi zinazoongozwa na jamii, ambazo ni maeneo ya hifadhi yanayosimamiwa na jumuiya za wenyeji.
Mfano mmoja wa mpango uliofanikiwa wa uhifadhi wa jamii ni Jumuiya ya Wahifadhi Wanyamapori ya Maasai Mara, mtandao wa zaidi ya jumuiya za uhifadhi 150.
Kwa mujibu wa Kabesiime, jumuiya za uhifadhi ndio siri ya mafanikio haya.
Kuchukua hatua
Wataalamu wamekuwa wakizionya nchi kuwa kumlinda mfalme wa msituni sio chaguo.
"Simba ni wanyama wanaowinda wanyama wengine, na hukaa kwenye minyororo wa chakula. Hii ina maana kwamba wanachukua nafasi muhimu katika mfumo mzima wa ikolojia, kiasi kwamba chochote kinachoharibu mfumo wa ikolojia kitayumbisha Simba," anasema Kabisiime.
Anatoa mfano wa Uganda, ambapo machafuko ya kisiasa katika miaka ya 70 na 80 yalisababisha kupungua kwa idadi kubwa ya wanyamapori kutokana na kudorora kwa sheria na utaratibu.
Kuna Simba takriban 400 waliosalia nchini Uganda kwa sasa.
Shirika la Uhifadhi la Uganda limelenga kuanzisha vituo maalumu vya kuzalisha Simba katika baadhi ya hifadhi, hata hivyo, WAP inaonya kuwa kuwa suala kukwama kama ilivyotokea Afrika Kusini.
"Hii ni njia isiyowezekana ya kujaribu kutatua tatizo hili ," anasema Kabisiime.
Anahoji jinsi ya kufundisha simba kuwa wawindaji wazuri kwenye boma. Jambo la kushangaza zaidi kwake ni jinsi watoto kutoka kwa kiburi cha simba wanaopanda miti wa Ishasha, kivutio kikubwa katika Mbuga ya Malkia Elizabeth nchini Uganda, wanaweza kufunzwa kufanya hivyo.
Kuzoea kulisha kwa mkono pia kunaweza kuwafanya simba kuwinda tu walengwa rahisi kama vile mifugo, na hivyo kuzidisha migogoro kati ya binadamu na wanyamapori.
