Na Mazhun Idris
Vita vya Afrika vya kujikomboa kutoka kwenye mshiko wa ukoloni mamboleo viko mbali sana kumalizika, lakini 2025 bado inaweza kuimba wimbo wa maombolezo kwa ubeberu wa Ufaransa, huku nchi za Afrika Magharibi zikichukua hatua kali kujitenga na Paris.
Hakuna kitu kinachozidisha kutoridhika kwa Ufaransa katika maendeleo haya zaidi ya hali mbaya ya kidiplomasia ya Rais Emmanuel Macron wakati akijibu mataifa ya Sahelian kumpa kisogo mkoloni huyo wa zamani.
"Tunangojea shukrani kwa kuwazuia Waislam katika Sahel," Macron aliripotiwa kutangaza Januari 6, akigusia kwa wanajeshi wa Ufaransa ambao kwa miaka kadhaa walizingira nchi tofauti za Saheli kwa kisingizio cha kuimarisha ulinzi wa nchi hizi dhidi ya waasi.
"Hakuna hata mmoja wao ambaye angekuwa na nchi huru kama wanajeshi wa Ufaransa wasingetumwa katika eneo hili," alisema.
Matamshi ya dharau ya Macron yamezua hasira na kulaaniwa kote barani humo, huku Waziri Mkuu Ousmane Sonko wa Senegal akiikashifu Ufaransa kwa historia yake ndefu ya kile anachokiita "kuvuruga kwa nchi za Afrika".
Prof Patrick Loch Otieno Lumumba, wakili-mwanaharakati wa Kenya, anamtaja Rais Macron kama anayewakilisha "wakoloni mamboleo mbaya zaidi".
Uozo wa polepole wa ubeberu
Mgogoro katika ushirikiano wa kijeshi na kiuchumi wa Ufaransa na nchi mbalimbali za Kiafrika unashuhudiwa na kuongezeka kwa chuki dhidi ya Ufaransa na kusitishwa kwa kambi za kijeshi za mkoloni huyo wa zamani wa Ulaya katika eneo hilo.
Ustaarabu wa Macron wa kuliongezea ukanda huo salvo za kujishinda umeifanya Ufaransa kuwa mbaya zaidi.
Rais wa Ufaransa hakuishia kidogo katika eneo la Sahel ya Afrika kwa kile kinachodaiwa "kusahau" kurudisha fadhila za jeshi la Ufaransa. Aliendelea kuweka wazi ukosefu wa usalama wa Ufaransa mbele ya uchaguzi wa kimkakati wa sera ya Afrika.
Mwenendo wa nchi za Kiafrika, haswa katika Sahel, kuwakomboa wanajeshi wa Ufaransa hauonyeshi dalili ya kusimama.
Wanajeshi wa Ufaransa wamelazimika kuondoka kutoka Mali, Niger na Burkina Faso kufuatia mapinduzi ya kijeshi yaliyofuatana huko. Nchini Chad, Senegal, na sasa Ivory Coast, vikosi vya Ufaransa viko katika harakati za kujiondoa.
Nchi kadhaa za Saheli zimechagua kujenga ushirikiano chanya na mataifa mengine yenye nguvu za kimataifa ambazo ziko tayari kuzishirikisha kwa usawa, heshima na ushirikiano wa kunufaishana.
Uturuki, Urusi na Uchina tangu wakati huo zimeiinua Ufaransa katika vigingi vya kidiplomasia. Mara nyingi, washirika wapya huwezesha uwezo wa kijeshi wa Afrika dhidi ya maadui wa ndani, huku wakianzisha programu za maendeleo zinazolenga uhuru wa kiuchumi na udhibiti bora wa rasilimali.
"Mapinduzi ya Saheli ni teke la meno ambalo Ufaransa haikutarajia," Prof Lumumba anaiambia TRT Afrika, akiongeza kuwa uozo wa Ufaransa ya ubeberu ulianza chini ya Macron.
Kuona uwazi wa hila zao
Katika taarifa rasmi mnamo Januari 7, Waziri Mkuu wa Senegal Sonko alitoa hoja nzito kuhusu kwa nini madai ya Macron ya kusaidia kuhakikisha usalama na utulivu wa nchi za Kiafrika ni upotovu.
Akitoa mfano wa Libya, Sonko alisema Ufaransa haina "uwezo na uhalali" wa kuhakikisha usalama au uhuru wa Afrika.
Wakati Rais Macron akitazamia vinginevyo, Ufaransa kwa hakika iko nyuma katika Afrika Magharibi kwani jeshi lake la ukoloni mamboleo linapoteza umuhimu na nia njema.
Tangu kuziondoa kambi za kijeshi za kigeni kwenye mipaka yao, Mali na Burkina Faso zimetangaza mafanikio ya kijeshi dhidi ya magaidi ambao wametumia miaka mingi kuhujumu usalama wao.
Arikana Chihombori, balozi wa zamani wa Umoja wa Afrika nchini Marekani, anakumbuka jinsi kuwepo kwa Wafaransa katika eneo hilo kumezua matatizo zaidi kuliko kuyatatua.
"Nilikuwa Burkina Faso wakati jenerali mmoja aliniambia, 'Balozi, kwa kila askari watatu, tulikuwa na bunduki moja. Na bunduki hiyo iliazimwa. Mara kwa mara, askari walilazimika kugeuza bunduki hizo. inabidi kuandika ombi kwa Ufaransa mara tisa kati ya 10, ombi hilo lingekataliwa.
Kulingana na Chihombori, sababu iliyofanya Rais wa mpito Ibrahim Traoré kufanikiwa kuondoa ugaidi nchini Burkina Faso ni kwa sababu aliwaondoa Wafaransa. "Wafaransa walikuwa wanafadhili na kuwapa vifaa magaidi," anasema.
Katika kilele cha uwepo wa wanajeshi wa Ufaransa katika nchi kama vile Niger, mizozo mikali haikukoma kwa miaka kama wanamgambo wenye silaha na magaidi wakipinga utaifa wa nchi hizi.
Kujitenga na minyororo ya kijeshi na kiuchumi ya Ufaransa inayoendelea katika eneo la Afrika Magharibi ni dhihirisho la kasi ambayo Paris inapoteza ushawishi wa ukoloni mamboleo barani Afrika.
Uamuzi wa Ivory Coast kuweka makataa ya chini ya mwezi mmoja kwa wanajeshi wa Ufaransa kuondoka nchini kuanzia Januari 25 ni pigo kwa njia zaidi ya moja.
Wachambuzi wanaelezea hatua hiyo kama isiyotarajiwa na ustadi mkubwa wa Rais Alassane Ouattara, zaidi kwa sababu aliwahi kuungwa mkono na vikosi vya Francophone kushika hatamu baada ya mzozo wa baada ya uchaguzi.
Rais Ouattara alitumia hotuba yake ya mwisho wa mwaka kwa taifa kutangaza uamuzi wa serikali yake kuwalazimisha wanajeshi wa Ufaransa kuondoka nchini humo.
Ufaransa kwa sasa inaonekana imedhoofika sana kuweza kukabiliana na upepo wa mabadiliko ya Afrika, ingawa imekuwa ikijaribu kuvunja msingi mahali pengine katika bara hilo kwa kujipendekeza kwa nchi kama Benin, Togo, Nigeria, na hata Kenya ya mbali.
Sahel inabadilisha muungano
Ibrahima Hamidou, mshauri maalum wa mawasiliano wa Waziri Mkuu wa Niger, anahisi Rais wa Ufaransa alienda mbali sana wakati huu.
"Macron anatumia itikadi ya 'mtumwa' ya kudhalilisha utu ili kujidhihirisha kuwa sahihi licha ya kushindwa kwa ukoloni mamboleo katika Sahel. Kama angeaibika, asingeleta upuuzi aliowashambulia mabalozi wake."
Waziri wa mambo ya nje wa Chad, Abderaman Koulamallah, alienda kwenye televisheni ya taifa kusema kwamba matamshi ya Macron yanaonyesha "tabia ya dharau kwa Afrika na Waafrika".
"Viongozi wa Ufaransa lazima wajifunze kuheshimu watu wa Afrika na kutambua thamani ya kujitolea kwao."
Mpaka usiotarajiwa
Kwa mara ya kwanza tangu kuanzishwa kwa Mkutano wa Wakuu wa Afrika na Ufaransa mwaka 1973, mkusanyiko wa ushirikiano wa Marais wa Afrika unakaribia kufanyika nje ya Ufaransa au nchi yoyote ya Afrika inayozungumza lugha ya Kifaransa.
Kenya na Ufaransa zilitangaza kando ya Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa mjini New York Septemba mwaka jana kwamba wataandaa kwa pamoja mkutano wa kilele wa 2026 utakaofanyika Nairobi.
Huu ni ushahidi wa Ufaransa kutafuta msingi mbadala nje ya uwanja wake wa zamani.
Macron pia hajafanya siri yake, akianzisha mvuto wa kidiplomasia wa kumuweka Rais wa Kenya William Ruto upande wake.
