Na Ganna Khalil
Kutokana na kutoimbwa kwake kama mtu Mashuhuri, maarufu na mwenye kipaji wakampa jina la "msanifu wa maskini" kwa sababu ya kujitolea kwake bila kuyumbayumba katika kuunda na kujenga usanifu unaofikiwa, endelevu, na nyeti wa kitamaduni kwa makundi ya watu wasio na uwezo na waliotengwa au waweza kusema wenye kipato cha chini.
Katika moyo wa Misri, ambapo mchanga wa kale hunong'ona hadithi za mafarao na nasaba Zake, mbunifu mwenye maono aitwaye Hassan Fathy aliishi ndipo anapoishi.
Safari yake ilikuwa ya ustadi tulivu, na urithi wake ungerudi kwa wakati, kutoa masomo ambayo yangesikika katika uso wa ukuaji wa haraka wa miji barani Afrika.
Safari ya usanifu ya Fathy ilianza wakati Misri ilipopokuwa na kuibukia kufika kwenye hali ya kisasa. Baada ya miongo kadhaa ya uvamizi wa Waingereza, nchi ilijitahidi kufafanua upya utambulisho wake wa kitaifa. Fathy aligundua utambulisho huu kupitia historia ya usanifu.
Vyanzo kadhaa vya kihistoria vya Wamisri, pamoja na usanifu wa Coptic na Nubian, viliongoza miundo yake. Mbinu ya mbunifu huyu ilitokana na ujuzi wake wa usanifu kwa kutumia lugha za kihistoria na mbinu za kimapokeo za ujenzi.
Aliona faida ya kutumia vifaa vinavyotokana na nchi, kama vile matofali ya udongo, ambayo yalikuwa ya bei nafuu ambayo pia ni rafiki wa mazingira.
Kwa kujumuisha nyenzo hizi katika miundo yake, alitaka kutoa chaguzi za makazi za gharama nafuu zinazolandana na mazingira ya kitamaduni na hali ya hewa ya eneo hilo.
Kwa hivyo, aliitwa "msanifu wa maskini" kwa sababu ya kujitolea kwake bila kuyumbayumba katika kuunda na kujenga usanifu unaofikiwa, endelevu, na nyeti wa kitamaduni kwa makundi ya watu wasio na uwezo na waliotengwa.
Alifikiri kwamba usanifu unapaswa kuwawezesha watu ambao hawana kila kitu wakati njia za kufikia maeneo mazuri ya kuishi.
"Usanifu kwa maskini"
Mnamo mwaka wa 1945, Fathy alipewa kazi na serikali ya Misri kupanga kijiji kwa ajili ya wakazi wa Gourna, iliyoko kwenye ukingo wa magharibi wa Nile chini ya milima ya Theban mkabala na Luxor.
Kijiji hicho kilikaliwa na wakulima waliojipatia riziki kwa kufanya kazi zao katika Bonde la Wafalme.
Kuundwa kwa New Gourna kulisukumwa na unyakuzi wa watu wa eneo hili kwa jumuiya mpya.
Alipokuwa akikaribia mradi huo, Fathy alitamani mazingira ya mjini ambayo yangenufaisha na kuboresha maisha ya raia wake. Wakati Fathy alikuwa akitafuta kutimiza maono yake, bila kukusudia aliwatenga watumiaji wakuu wa Gourna.
Kwa mfano, katika kubuni nyumba, alisisitiza ua kama mahali pa kupumzika kwa watumiaji. Vyovyote vile, vifuniko havikutumiwa katika sehemu hiyo ya Misri, na vilipotumiwa, vilitumika zaidi kama eneo la kazi, wala si mahali pa burudani, kama Fathy alivyolenga.
Kama matokeo, watu wa Gourna walikataa kuhamia makazi mapya, na Fathy aliacha mradi huo baada ya miaka mitatu.
Licha ya kushindwa kwa mradi huo, New Gourna bado ni jaribio ambalo bado linafanyiwa utafiti hadi sasa. Iliwahimiza wasanifu ulimwenguni kote kujumuisha vifaa vya kawaida na vya kitamaduni katika miundo yao.
Alikuwa akijaribu kuhakikisha na kuwezesha ushiriki wa watu wenye kipato cha chini katika mchakato wa kubuni na ujenzi kama mada kuu ya maono yake.
Fathy mawazo aliyoweka katika miundo yake, unashikilia umuhimu katika kushughulikia matatizo ya siku hizi yanayohusiana na kulinda mazingira na kusimamia ukuaji wa miji.
Kutunza mazingira
Hebu wazia mawazo ya Fathy kama mbegu zilizopandwa muda mfupi uliopita, na sasa yanaanza kukua na kuwa miti mikubwa ya ufahamu. Mawazo haya ni kama mwongozo wa kutusaidia na changamoto ya kuboresha miji yetu huku yakibadilika haraka sana.
Afrika inakabiliwa na ukuaji wa miji kwa kasi zaidi kuliko popote pengine duniani. Ifikapo mwaka 2035, takriban nusu ya wakazi wa Afrika wataishi mijini.
Hii inamaanisha kuwa miji inahitaji kuanza kufikiria juu ya kutoa huduma zinazofaa kama vile usafiri, nishati na, muhimu zaidi, makazi.
Katika miji inayokua kwa kasi ya Afrika, mawazo ya kipekee ya usanifu wa Hassan Fathy yanang'aa kama mwongozo wa hekima na umuhimu. Imani za Fathy hazihusu tu kutunza mazingira na kuhusisha jamii.
Aliona kujenga nyumba kuwa zaidi ya ujenzi tu; ilikuwa kazi ya pamoja, ambapo wenyeji walishiriki sehemu kubwa katika kupanga na kujenga.
Kwa kuwaruhusu wakaazi wasaidie kupanga na kujenga nyumba zao, Fathy alitaka kuwafanya wajisikie kama watu wao, wakiwa na hisia dhabiti za utamaduni na uhalisi katika maeneo yao ya kuishi.
Mtazamo huu wa ushiriki wa wenyeji ulihakikisha nyumba zilikuwa rafiki kwa mazingira na kushikamana na mila na kuzipa jamii hisia ya udhibiti wa mahali walipoishi.
Jambo la kufurahisha ni kwamba, njia ya Fathy, ambayo ilikuwa ya kwanza kuhusu kuweka nyumba za mtindo wa kizamani kuwa halisi, sasa inalingana na ukuaji wa haraka wa jiji la Afrika. Dhana yake ya kuhusisha wenyeji ilipata umuhimu upya.
Kuwawezesha wananchi kuchangia katika kujenga na kusanifu makazi yao ya mijini kwa vitendo kunaweza kushughulikia changamoto nyingi kwa wakati mmoja.
Kwa kufanya hivyo, miji inaweza kuunda maeneo ya kuishi rafiki kwa mazingira na kutoa fursa za ajira, hitaji kubwa katika muktadha wa ukuaji wa haraka wa miji.
Kwa kuona hivyo, mawazo ya Fathy yanabadilika kutoka kutazama njia za zamani hadi jibu la kweli kwa changamoto za mijini za leo.
Kwa kuchanganya mawazo ya ufanisi wa gharama, uendelevu wa mazingira, uhalisi wa kitamaduni, na ushiriki wa raia, njia yake ya kubuni majengo inalingana na jinsi miji ya Afrika inavyobadilika.
Ingawa majiji yanajitahidi sana kushughulikia ukuzi wa haraka, yanaweza kutumia mafundisho ya Fathy ili kupata usawaziko kati ya hekima ya wakati uliopita na uvumbuzi wa wakati ujao, wakitengeneza hadithi inayoboresha maisha ya wakazi wake huku wakilinda mazingira.
Mwandishi, Ganna Khalil, ni mwanafunzi wa Usanifu na Mipango Miji katika Chuo Kikuu cha Qatar.
Kanusho: Maoni yaliyotolewa na mwandishi si lazima yaakisi maoni, na sera za uhariri za TRT Afrika.
