Na Emir Hadikadunic
Katika kipindi cha mwaka mmoja uliopita, Israeli imekuwa ikiendesha vita vya kikatili dhidi ya Wapalestina, kwa kisingizio cha kulenga Hamas, Hezbollah na vikundi vingine kwa kudondosha mabomu sawa na mabomu sita ya nyuklia huko Gaza.
Katika wiki za hivi karibuni, Israeli pia imewamaliza viongozi wakubwa wa kijeshi na kisiasa wa Hezbollah. Hata hivyo, kinachoshangaza zaidi ni kwamba, hada sasa Hamas na Hezbollah hayajashindwa.
Vita vya kikatili, visivyo na usawa na kuongezeka kwa wahusika wengi katika Mashariki ya Kati viko mbali na kumalizika, na kuifanya kuwa ngumu kutabiri matokeo yake.
Hata hivyo, tukitazama nyuma, mafanikio ya muda mfupi ya kijeshi ya Israeli yanaambatana na kushindwa kwa kimkakati.
Wacha tuanze na kudhoofika kwa mafunzo ya kijeshi ya Israeli.
Vita visivyo na mwisho
Serikali ya Israeli yenyewe imedhoofisha kanuni kuu ya mafundisho yake ya kijeshi-vita vya muda mfupi na vyenye athari kubwa.
Mwaka mmoja katika mzozo huo, Israeli inakijkuta imekwama, ikikabiliana na vita vya pande nyingi ambavyo havionyeshi dalili za kupungua. Jeshi limechoka, na askari wengi wa akiba wanasitasita kuitikia wito wa awamu nyingine ya mapigano katika mzozo huu unaoonekana kutokuwa na mwisho.
Operesheni za kijeshi zimeleta ushindi wa muda mfupi, ikiwa ni pamoja na kuwaua viongozi wa kijeshi wa Hezbollah, kudhoofisha Hamas huko Gaza na kupata udhibiti wa kivuko cha Rafah kati ya eneo hilo na Misri.
Lakini hazijaleta mafanikio ya kimkakati ya muda mrefu. Katika suala la kijeshi, Israeli imeshindwa kurejesha uwezo wake wa kuzuia mashambulizi.
Serikali ya Waziri Mkuu Benjamin Netanyahu haijafikia malengo yake yoyote ya vita, ikiwa ni pamoja na kuimaliza Hamas; kuwaachilia mateka wote; kushindwa kurejea kwa wakaazi waliokimbia makazi yao kwa mashambulizi ya mara kwa mara kaskazini mwa Israeli.
Hamas bado inadhibiti sehemu kubwa ya Gaza, huku vikosi vya Israeli vikiendelea kurejea kufanya mashambulizi zaidi ya kijeshi katika maeneo kama vile Jabalia na Khan Younis, maeneo ambayo hapo awali yalichukuliwa kuwa "yamekombolewa" kutoka kwa Hamas. Zaidi ya mateka 100 wa Israeli wamesalia mateka.
Nchini Lebanon, Hezbollah, badala ya kurudi kaskazini mwa Mto Litani kama Israeli inavyotarajia na inavyodai, kila siku inalenga malengo ya kijeshi ya Israeli kwa ndege zisizo na rubani na makombora.
Wakazi wapatao 70,000 wa kaskazini mwa Israeli wamesalia kuwa wakimbizi. Kimsingi, si Hamas wala Hezbollah ambayo imelazimishwa kujisalimisha, na mzozo unaendelea bila utatuzi wa wazi.
Zaidi ya hayo, matumizi ya kijeshi ya Israeli katika 2024 yatakuwa juu mara mbili ya mwaka uliopita. Sehemu kubwa ya ongezeko hili ni kutokana na mfumo wa ulinzi wa "Iron Dome", silaha na mishahara ya askari wa akiba.
Wazo la "uchumi wa roketi" linazidi kuzingatiwa pia, kwani makombora ya kuzuia ya Israeli ni ghali zaidi kuliko makombora wanayoyazuia.
Kwa Iran, uwiano wa gharama ni angalau tatu hadi moja kwa upande wake, kulingana na vyanzo vya Israeli. Uzito wa kifedha kwa Israeli ni mbaya zaidi wakati wa kuzizuia ndege zisizo na rubani zisizokuwa bei ghali na roketi zilizorushwa na Hezbollah, Hamas au Houthis huko Yemen.
Katika historia yake yote ya vita, Israeli haijawahi kutegemea zaidi msaada wa kijeshi kutoka kwa washirika wake, hasa Marekani. Hii ni kwa sababu mashambulizi ya Israeli na nguvu nyingi za kutekeleza uharibifu zinategemea ugavi wa kawaida wa Marekani.
Kushuka kwa uchumi
Mbali na kudhaifika kwa mafundisho yake ya kijeshi, mwaka uliopita uchumi wa Israeli umezidi kuwa mbaya.
Katika robo ya mwisho ya 2023, hasa katika wiki zilizofuata kuanza kwa vita dhidi ya Gaza, pato la taifa la Israeli (GDP) lilipungua kwa asilimia 20.7 (kwa mwaka).
Kupungua huku kwa kasi kulisababishwa kimsingi na kupungua kwa matumizi ya kibinafsi kwa asilimia 27, kushuka kwa mauzo ya nje, na kupungua kwa kasi kwa uwekezaji wa kigeni na wa ndani.
Wakati huo huo, ujenzi na ujenzi umesimama kwa kasi, wakati sekta ya utalii imekabiliwa na kushuka kwa kiasi kikubwa kwa wageni na mapato.
Kulingana na kampuni ya uchunguzi wa biashara ya CofaceBDI, takriban kampuni 60,000 za Israeli zitafunga mwaka huu.
Zaidi ya hayo, ukadiriaji wa mikopo wa Israeli umeshushwa mara nyingi, huku punguzo la hivi punde likitoka kwa 'Moody', ambalo lilishusha ukadiriaji kwa viwango viwili, kutoka "A2" hadi "Baa1," kwa mtazamo hasi kutokana na kuongezeka kwa migogoro na Hezbollah.
Na gharama za vita kwa kipindi cha 2023-2025 sasa zinakadiriwa kuwa dola bilioni 55.6, kulingana na Benki ya Israeli.
Kutengwa kidiplomasia
Changamoto ya tatu ya kimkakati ya Israeli ni kutengwa kwake kidiplomasia katika jukwaa la kimataifa.
Tangu Oktoba 7 mwaka jana, angalau nchi tisa - Uturuki, Jordan, Bahrain, Colombia, Honduras, Chile, Afrika Kusini, Chad na Belize - zimekata au kupunguza uhusiano wao wa kidiplomasia na Israeli.
Zaidi ya hayo, nchi tisa zaidi, zikiwemo Uhispania, Norway, Ireland, na Slovenia, zimetambua rasmi taifa la Palestina.
Juhudi za "kurekebisha" uhusiano na nchi za Kiarabu katika eneo hilo - katikati ya mkakati wa kidiplomasia wa Israeli katika Mashariki ya Kati katika miaka michache iliyopita - sasa zimewekwa kando, huenda ikawa zimewekwa kando milele.
Mwanamfalme wa Saudi Arabia Mohammed bin Salman, kwa mfano, alisema mwezi uliopita kwamba nchi yake haitaanzisha uhusiano wa kidiplomasia na Israeli bila ya kuwa na taifa huru la Palestina.
Mabadiliko haya yanawakilisha pigo kubwa kwa sera ya kigeni ya Israeli, ambayo kijadi imezingatia kuanzisha uhusiano wa kidiplomasia na mataifa ya kikanda.
Wakati huo huo, uungaji mkono wa kimataifa kwa Palestina unaongezeka, kama inavyothibitishwa na maazimio ya Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa tangu Oktoba 7 mwaka jana.
Mwezi Mei, nchi wanachama 143 zilipiga kura kuimarisha haki za Palestina katika Umoja wa Mataifa, wakati nchi tisa pekee—ikiwa ni pamoja na Micronesia, Palau, Nauru, na Papua New Guinea—zilizopiga kura dhidi yake (zikiegemea upanda wa Israeli).
Tofauti hii inaonyesha msimamo wa kidiplomasia wa Israeli katika jukwaa la kimataifa.
Sifa ya Israeli inashuka
Kuongezeka kwa vita vya Waziri Mkuu wa Israeli Benjamin Netanyahu kumeharibu sana sura ya nchi yake. Kushuka huku kwa hadhi una uwezekano wa kuwa katika kiwango cha chini kabisa katika historia ya miaka 76 ya nchi hiyo.
Pili, mahakama kuu ya Umoja wa Mataifa, Mahakama ya Kimataifa ya Haki, imeona kuwa ni sawa kwamba hatua za Israeli zinaweza kuwa mauaji ya halaiki. Utaratibu huu unaendelea kujitokeza.
Israeli pia inakabiliwa na hasara kubwa huku maoni ya umma yakiwa dhidi yake, hata katika nchi ambazo ni washirika wake wenye nguvu.
Kura ya maoni ya YouGov na The Economist iliyofanywa kuanzia Januari 21 hadi 23, 2024, inaonyesha kuwa nusu ya wapiga kura wa Rais Joe Biden wa Marekani katika uchaguzi wa 2020 wa Marekani wanaamini kuwa Israeli "inafanya mauaji ya halaiki dhidi ya raia wa Palestina."
Utafiti huu, uliojumuisha raia 1,664 wa Marekani, unaonyesha mabadiliko makubwa katika mtazamo wa umma kuhusu vitendo vya kikatili vya Israeli.
Kutafuta njia ya kutoroka
Jambo la mwisho na muhimu ni kwamba idadi ya Waisraeli wanaoondoka nchini iliongezeka kwa asilimia 285 kufuatia Oktoba 7.
Zaidi ya hayo, karibu robo ya Waisraeli wamepata uzito wa kuondoka nchini katika mwaka uliopita kutokana na kuongezeka kwa vita vya pande nyingi, kulingana na Kantar Insights na mtangazaji wa umma Kan.
Kwa kushangaza, Israeli inakuwa moja ya mataifa hatari zaidi kwa idadi kubwa ya watu - kinyume na maono ambayo waanzilishi wa Israeli walikuwa nayo wakati wa kuunda serikali.
Changamoto zote za kijeshi, kiuchumi, kidiplomasia, kijamii na kisheria za Israeli huenda zikaongezeka katika vita vinavyoendelea na visivyoisha vinavyoongozwa na Netanyahu. Hivi mara nyingi ndivyo mambo huenda wakati uhai wa kisiasa wa mtu mmoja unatangulizwa mbele ya kila kitu kingine.
Dkt. Emir Hadžikadunić kwa sasa ni profesa msaidizi katika Shule ya Sayansi na Teknolojia ya Chuo Kikuu cha Sarajevo, Bosnia na Herzegovina. Dkt. Hadžikadunić amewahi kuwa balozi wa Bosnia nchini Iran na Malaysia awali na amechapisha vitabu viwili, pamoja na makala nyingi kwa vyombo vya habari na majarida ya kitaaluma.
Kanusho: Maoni yaliyotolewa na mwandishi hayawakilishi lazima maoni, mitazamo na sera za uhariri za TRT Afrika.
