Na
Jasmine El - Gamal
Kufuatia mauaji ya kiongozi wa kisiasa wa Hamas, Ismail Haniyeh, nchini Iran mapema siku ya Julai 31, Mashariki ya Kati inajiandaa tena kwa athari zake.
Kiongozi mkuu wa Iran Ayatollah Ali Khamenei ameapa "adhabu kali" dhidi ya kile anachokiita "utawala wa Kizayuni." Wakati huo huo, Marekani imesema haikujua kuhusu shambulio hilo kabla.
Kutokana na hali hio ya mvutano katika Mashariki ya Kati kufuatia mashambulizi ya Oktoba dhidi ya Israeli na vita vya baadaye vya nchi hiyo dhidi ya Gaza, mauaji ya Haniyeh yanaweza kuonekana kwa njia mbili: aidha kama hatua ya nguvu ya Waziri Mkuu wa Israeli Benjamin Netanyahu kuhakikisha anaweza kumaliza vita kwa "ushindi," akiongeza umaarufu wake nyumbani; au kama ishara ya kuongezeka kwa udhaifu na upweke wa Israeli.
Mapitio ya muktadha wa kikanda yanaonesha kuwa chaguo la pili lina uwezekano mkubwa zaidi.
Kuongezeka kwa jeshi
Haniyeh alikuwa sehemu ya timu ya majadiliano ya Hamas kuhusu kusitisha mapigano na makubaliano ya mateka. Kifo chake kina uwezo wa kuongeza msimamo wa Hamas na kuchelewesha suluhisho la mazungumzo, au hata kuyavunja kabisa.
Katika mkutano wa waandishi wa habari baada ya mauaji hayo, Netanyahu hakutaja tukio hilo lakini alisema ataendelea na vita na hatakubali shinikizo la ndani au la kimataifa kumaliza vita hivyo mapema.
Waziri mkuu pia alisema kuwa Israeli iko tayari kwa hali yoyote itakayoibuka, akidokeza kwamba hana nia ya kukubali mazungumzo ya kusitisha mapigano au kumaliza vita ambavyo hadi sasa vimesababisha vifo vya maelfu ya Wapalestina na angalau mateka 70.
Israeli sasa inakabiliwa na hatari ya kuongezeka kwa mgogoro wa kijeshi—wote Iran na Hamas wameapa kulipiza kisasi kwa kifo cha Haniyeh na huko Lebanon, kiongozi wa Hezbollah Hassan Nasrallah alisema kundi hilo litajibu kwa mauaji ya Israeli ya Julai 29 ya kamanda mkuu wa kijeshi, Fuad Shukr.
Pia, kuna uwezekano mkubwa kwamba kuwaua viongozi wa mashirika kama Hamas na Hezbollah bila kushughulikia sababu za msingi za uwepo wao na mvuto wao kutadhoofisha azimio la makundi hayo, uwezo wao na msaada wa umma.
Wito wa utulivu
Wakati huo huo, nchi nyingine zimekuwa na haraka ya kutoa wito wa utulivu, huku naibu mwakilishi wa Umoja wa Mataifa wa Japan akionya wakati wa mkutano wa dharura wa UN kufuatia mauaji ya Haniyeh na Shukr kwamba kanda hiyo inaweza kuwa "katika ukingo wa vita vya jumla."
Katika mkutano huo huo, balozi wa UN wa Uingereza alitoa wito wa kuanzishwa upya kwa mchakato wa amani, akisema kuwa "njia ya amani lazima iwe kupitia mazungumzo ya kidiplomasia" na kwamba "amani ya kudumu haitapatikana kwa mabomu na risasi."
Na naibu balozi wa Marekani kwa UN alisema Marekani "itaendelea kufanya kazi kwa bidii kuzuia vita vikubwa vya kieneo ambavyo vinaanza na kukamilisha makubaliano ya kusitisha mapigano mara moja na kuachiliwa kwa mateka walioko Gaza."
Mvutano wa sasa kati ya Israeli na Iran unakuja miezi mitatu tu baada ya nchi hizo mbili tayari kuwa zimesogeza kanda hiyo karibu na vita vya jumla.
Mnamo Aprili 1, Israeli ililenga jengo la kidiplomasia la Iran huko Syria, na kumuua kamanda mkuu wa Kikosi cha Quds cha Jeshi la Walinzi wa Mapinduzi ya Kiislamu (IRGC), ambao ulisababisha shambulio la Iran ambalo halijawahi kutokea siku tano baadaye likihusisha zaidi ya makombora na droni 300 yaliyovurumishwa kuelekea Israeli kutoka Iran, Iraq na Yemen.
Mzunguko Hatari
Licha ya pande zote kusema katika miezi 10 iliyopita kuwa hawataki kuanzisha vita vya kieneo, kila mzunguko wa shambulio-la-kulipiza-kisasia-unarudia huongeza hatari ya makosa ya kimkakati ambayo yatazua moto Mashariki ya Kati.
Ikifikia hapo, si vigumu kufikiria hali ambapo hali hiyo inazidi kudhibitiwa, na kuweka mamilioni ya watu wasio na hatia katika kanda hiyo kwenye hatari kubwa.
Mpira sasa uko katika uwanja wa Iran. Ingawa ni hakika kwamba Khamenei na washirika wa Iran katika kanda hiyo watajibu kwa njia fulani mauaji ya mara mbili ya Israeli, wanaweza kuchagua kufanya hivyo kwa namna ambayo ina mipaka na inadhibitiwa.
Jibu linapaswa kuwa la muhimu vya kutosha kwa Iran, Hamas na Hezbollah kuokoa uso huku likiwa halijafikia hatua ya kumvuta Israeli zaidi. Kama wataweza kusawazisha hayo bado ni suala la kuona.
Sasa, zaidi ya hapo awali, ni muhimu kwa vichwa baridi kushinda, na kwa nguvu za nje kufanya kazi na pande zinazohusika kurudi nyuma kutoka kwenye ukingo wa shimo na kuwaokoa watu wa kanda hiyo ambao tayari wamechoka na kusumbuliwa kutokana na mateso zaidi.
Viongozi wa Israeli lazima wakubali ukweli kwamba hakuna idadi ya mashambulio ya kijeshi yatakayofanya nchi yao na watu wao kuwa salama zaidi au imara zaidi kwa muda mrefu.
Bila kujitolea kwa njia ya kisiasa ya kuelekea amani, inaweza tu kuwa dhaifu zaidi na kutengwa zaidi.
Njia mbadala ni hatari zaidi.
Mwandishi, Jasmine El-Gamal ni mchambuzi wa usalama wa kitaifa na mshauri wa zamani wa Mashariki ya Kati katika Pentagon. Yeye ndiye mwanzilishi na Mkurugenzi Mtendaji wa Mindwork Strategies, LTD, kampuni ya ushauri yenye dhamira ya kusaidia mashirika kuunda njia zinazotegemea huruma, zinazoongozwa na utamaduni kwa sera za nje, mawasiliano na afya ya akili mahala pa kazi.
