Na Mazhun Idris
Ufichuzi wa Mbunge wa Marekani Scott Perry kwamba Shirika la Misaada ya Kimataifa la Marekani (USAID) limekuwa likifadhili kundi la kigaidi la Boko Haram nchini Nigeria uliibua hisia kali.
Ujumbe wa Marekani nchini Nigeria kupitia mtandao wa X mnamo Februari 18 umelaani Boko Haram kwa "kutojali maisha ya binadamu", huku ukiihakikishia nchi hiyo ya Afrika Magharibi kwamba "mifumo ya kina ya ufuatiliaji na tathmini iko tayari kusaidia kuthibitisha kwamba usaidizi wa Marekani unawafikia walengwa".
Utangulizi wa taarifa hii ulikuwa wakati wa kikao cha Kamati Ndogo ya Bunge la Marekani, ambapo Mbunge wa Pennsylvania aliangazia historia ya utendaji ya USAID na kuibandika "mfuko duni unaofadhiliwa na walipa kodi kwa ubadhirifu na utandawazi kupita kiasi".
Madai ya Perry yamegusa hisia kali nchini Nigeria, ambapo Boko Haram wameua zaidi ya watu 50,000 na kuwalazimu milioni 2.5 kukimbia, huku wengi wakilazimika kutafuta hifadhi nchini Niger, Chad na Cameroon.
Vurugu kati ya wabunge
Bunge la Seneti la Nigeria limechukua hatua za haraka kushughulikia tatizo "zito na la kutisha" la madai ya ufadhili wa USAID kwa shughuli za kigaidi nchini humo.
Bunge hilo lilitangaza mipango wiki iliyopita ya kuwaita wakuu wa usalama wa nchi, akiwemo Mshauri wa Usalama wa Taifa, kwa kikao cha ngazi ya juu.
Seneta Ali Ndume kutoka eneo la kaskazini-mashariki mwa Nigeria, ambako Boko Haram imekuwa ikifanya ukatili tangu 2009, alishinikiza uchunguzi wa kina ufanyike.
Alihusisha shutuma za Perry na tuhuma za muda mrefu kuhusu mashirika yasiyo ya faida ya kimataifa yanayosaidia magaidi katika eneo hilo, ikiwa ni pamoja na kutoa mafunzo ya bunduki.
"Vyombo vya usalama [vya Nigeria] vimezungumzia suala hili kwa njia isiyo ya moja kwa moja mara kadhaa. Serikali ya Jimbo la Borno daima imekuwa ikihofia oparesheni za baadhi ya NGOs," Ndume alisema, akimaanisha hali iliyoathiriwa zaidi na ghasia za Boko Haram.
"Tumekuwa tukijiuliza kwa miaka, kando na uvamizi na utekaji nyara magaidi hawa wanapata fedha zao kutoka wapi? Inatia wasiwasi. Sasa kwa vile Mbunge wa Marekani amezungumza hadharani kuhusu hilo, hatuwezi kukataa kuwa ni madai tu."
Mtandao wenye matao mengo
Katika mahojiano na Al Jazeera mnamo Januari, mkuu wa jeshi la Nigeria, Jenerali Christopher Musa, aliashiria wasiwasi kuhusu ufadhili wa kigeni wa Boko Haram kwa karibu miongo miwili.
Alikashifu ukweli kwamba juhudi za jeshi la Nigeria kudhibiti Boko Haram zilikuwa zikikwamishwa mara kwa mara na "nchi za kigeni zinazowasaidia kwa pesa na silaha".
Jenerali Musa alitaja matukio ya wapiganaji wa Boko Haram "kutekwa na jeshi wakiwa na fedha zinazohusishwa na mataifa yenye nguvu ya kigeni, na kupendekeza kuwa wahusika wa kimataifa wanaweza kuhusika katika kuunga mkono kundi hilo".
Aliyekuwa waziri wa mashauri ya nchi za kigeni, Prof Bolaji Akinyemi, alithibitisha madai ya mkuu wa jeshi wakati wa mahojiano Februari 17 kwenye Arise TV.
"Nilihudumu katika kamati inayoshughulukia masuala ya Boko Haram, na wanakijiji walitueleza mara kwa mara kuhusu helikopta zinazosafirishwa na wageni ambazo ziliendelea kutua Borno zikiwa na silaha, risasi na pesa taslimu," alisema.
Prof Akinyemi, ambaye wadhifa wake kama waziri wa mashauri ya nchi za kigeni uliambatana na mwisho wa Vita Baridi, pia alisisitiza imani kwamba mataifa ya Magharibi yaliyofuatana yalifanya kazi ya kuyumbisha Nigeria, ikifuatilia mwenendo wa utawala wa kikoloni wa Uingereza.
uso Majibu ya Marekani kujibu matamshi ya Perry yalikuwa na mvutano wa kidiplomasia yaliyotarajiwa, yakitaja kuwa waziri wa mambo ya nje wa wakati huo wa Marekani aliliweka Boko Haram kuwa "kundi la kigeni la kigaidi" mnamo Novemba 14, 2013, "ili kuzuia mali ya shirika hilo na juhudi za kuchangisha pesa, kuwashtaki wanachama binafsi, na kuzuia safari zao kwenda Merikani".
"Marekani inaendelea kufanya kazi na Nigeria na washirika wa kikanda kukabiliana na ugaidi," ilisema taarifa hiyo.
Wakati wachambuzi wa masuala ya usalama nchini Nigeria wakijadili kama hii inaashiria mwisho wa chanzo kikubwa cha ufadhili wa Boko Haram, paka huyo ametoka kwenye mfuko.
"Madai ya Perry yanaonekana kuwa ya kisiasa sana, ingawa hakuna ubishi kwamba baadhi ya mataifa yameunga mkono makundi ya kigaidi kihistoria duniani kote," Kabiru Adamu, ambaye anaongoza kampuni ya ushauri ya usalama ya Nigeria ya Beacon Consulting, aliiambia TRT Afrika.
Mchambuzi na mgombea urais wa zamani wa Nigeria Adamu Garba anaona ufichuzi huo ni wa kupongezawa.
"Ukiangalia orodha ya nchi 10 bora ambapo USAID inaendesha shughuli zake nyingi zaidi - kutoka Ukraine hadi Sudan Kusini - utaona kwamba karibu nchi hizi zote ziko katika mtafaruku licha ya kiasi kikubwa cha fedha kilichotolewa kwao," alisema katika mahojiano ya hivi karibuni ya TV.
"Nigeria ni mpokeaji mkubwa wa misaada ya Marekani, ikipokea dola bilioni 1.02 mwaka 2023, nyingi yake kupitia mashirika kama USAID. Kisha, unaanza kutilia shaka dola milioni 824 zilizowekezwa nchini Nigeria mwaka 2023. Je, zinakwenda wapi? Je, tuna uhakika fedha hizi hazitumiki kwa vita visivyo vya kawaida?"
