NA SEDDIQ ABOU EL HASSAN
Sid El Turki ni jina la kipekee kwa meli ya pili ya kisasa kutumika katika jeshi la wanamaji la Morocco mwishoni mwa karne ya 19, boti ya usaidizi ya bunduki iliyojengwa awali kama meli ya mizigo na kampuni ya Ujerumani ya kujenga meli huko Bremen.
Iliuzwa kwa Moroko ambapo ilibadilishwa kuwa boti ya bunduki na cruiser, meli ya kivita ilitumiwa wakati wa vita vya mwisho vya Uhispania - Morocco na mwishoni mwa miaka ya 1890 mapema miaka ya 1900.
Ikiwa na wafanyakazi wasiopungua 100, wakiwa na silaha mbili za Armstrong zilizotengenezwa na Uingereza zenye urefu wa milimita 76, Sid El Turki ilihudumu kama chombo cha ulinzi wa pwani na kama chombo cha usafiri wa askari kando ya ukanda wa pwani, wakati wa uvamizi wa polepole na unyakuzi wa Moroko na koloni za Uhispania na Ufaransa katika kipindi hiki.
Mnamo tarehe 4 Februari 1938 Sid El Turki ilizama katika dhoruba, na hivyo kuhitimisha historia ya boti hii ya bunduki baada ya karibu miongo minne ya huduma bila kusimama.
Historia fupi
Mataifa ya Ulaya yamekuwa yakijaribu kuweka himaya katika maeneo ya Maghreb tangu karne ya 11. Makundi ya Wanormani, jamhuri za wafanyabiashara, Wareno na Wahispania yalizidi kuwa na ujasiri huku milki ya Almohad ilipodhoofika na nasaba zilizofuata zikaingia katika mizozo ya kujiangamiza.
Moja baada ya nyingine, ngome za baharini kutoka Tripolitania hadi Ceuta ziliangukia mikononi mwa watawala wa Ulaya waliokuwa wakiinuka, kupitia kampeni za kijeshi zisizokoma zilizowekwa wakfu na Kanisa na kufadhiliwa na wafalme wa Jumuiya ya Wakristo ya kikatoliki.
Licha ya upinzani wa kishujaa, kutokuwepo kwa usawa wa silaha kuliruhusu milki iliyochanga ya Ureno kukamata ngome nyingi muhimu za baharini kwenye pwani ya Atlantiki. Kutoka kwa nafasi zao zilizoimarishwa, vikosi vya kijeshi vya Ureno vilijishughulisha na upanuzi wa eneo na kuanzisha makoloni katika ukumbusho wa uchungu wa ushindi wa Castilian-Aragonese wa al-Andalus.
Mnamo mwaka wa 1578, jeshi la Saadia likiongozwa na sultani Abd al-Malik na kaka yake Ahmad al-Mansour lilikomesha upanuzi wa Wareno huko Moroko, katika Vita vya Wadi al-Makhazin (pia vilijulikana kama Vita vya Wafalme Watatu.)
Vita hivi vikubwa vilikuwa na matokeo makubwa kwa pande zote mbili za Mlango-Bahari wa Gibraltar, sio kwa uchache, kurejeshwa kwa mamlaka ya Morocco kwa muda mrefu ilimradi wafalme watawala waliweka koo zinazopingana chini ya udhibiti. Wakati mshiko wa mamlaka kuu juu ya pembezoni ulipolegea, nchi iliingia katika mzunguko mwingine wa kuinuka na kushuka.
Kuinuka na kuporomoka kwa utawala
Tangu mwanzo wake, hatima ya nasaba ya Saadi ilifungamana na kuinuka kwa Dola ya Ottoman. Vyanzo mbalimbali vinathibitisha kwamba kikosi cha kijeshi cha Ottoman kikiongozwa na Abd al-Malik mwenyewe kilikuwa na uamuzi wa kusuluhisha mizozo ya urithi kati ya Wasaad na, hivyo, kuanzisha nasaba yenye nguvu ambayo ingezingatia kuikomboa miji ya pwani iliyokaliwa kwa mabavu.
Kwa kawaida, masultani wa Saadi walikubali muundo wa kijeshi wa Ottoman na kujaribu kuiga migawanyiko yake iliyokuwa na mpangilio safi sana, safu, vyeo na mavazi ya matukio.
Matokeo ya vita vya Wad al-Makhazin yalihimiza zaidi vifaa vya kijeshi vya Saadi kuchukua kikamilifu mtindo wa Ottoman, kuashiria kuondoka kutoka kwa mbinu za vita vya Wamoor kwa kutegemea tu utumiaji wa farasi na mbinu y akushambulia na kurudi nyuma.
Chini ya Ahmad al-Mansur, hasa, jeshi la Morocco liliundwa katika mgawanyiko tata wa vikosi vilivyosimama ikiwa ni pamoja na maafisa wa Ottoman na wakufunzi pamoja na vitengo vya Kiarabu, Amazigh, Andalusian na mamluki. Vyeo vya Kituruki na vyeo kama vile sipahi na beylerbey pia vilianzishwa.
Chini ya nasaba ya Alawi, Sultan Mohammed III alialika wataalamu kutoka Astana (Istanbul) mji mkuu wa himaya ya Ottoman, kama sehemu ya mpango wake wa kufufua sekta ya silaha iliyodhoofika.
Mwanahistoria Abdelhaq Elmarini anatoa maelezo katika kitabu chake cha marejeleo al-jaysh al-maghribi abr at-tarikh (Jeshi la Morocco Katika Historia Yote): “Mnamo 1767, timu ya wataalamu 30 wa Ottoman ilitumwa Morocco na ikagawanywa katika matawi manne kulingana na utaalam wao: ujenzi wa meli za kivita, utengenezaji wa mabomu, utengenezaji wa chokaa na mizinga na wataalam wa kurusha chokaa.
Sultani aliwapa wasimamizi wa meli kwenye viwanja vya meli vya jihadiya vya Benki Mbili (kama vile miji pacha ya Rabat na Sale iliyoko pande zote za mto Bouregreg inarejelewa). Wao, tangu hapo, wakawa sehemu ya safu ya silaha ya Rabat, pamoja na mafundi wa Morocco.
Wahandisi wengine wa Kituruki walijianzisha huko Fez ambapo walijitolea maisha yao ili kupitisha sanaa yao kwa mafundi wenzao wa Morocco, katika kiwanda kipya cha kutengeneza mizinga.
Vyanzo vingine vinathibitisha kwamba Mohammed III, ambaye kwa kawaida hujulikana kama mwanzilishi wa Moroko ya kisasa, alianzisha warsha za urushaji chuma na miradi mingine kabambe.
Kwa kweli, usemi "wataalam walioajiriwa kutoka Astana" pamoja na asili nyingine ungeonekana katika matukio mengi katika historia ya utawala wake, katika jitihada zake za kudumu za kufanya ufalme wa kisasa na kupatana na Wazungu.
Mfalme huyu alivunja mwiko alipomwagiza mbunifu Mfaransa kujenga Essaouira, jiji lake kuu, kufuatia sifa za kisasa, kwenye magofu ya Mogador ya enzi za kati.
Mwanahistoria, mwanajiografia na mwanasiasa Abu al-Qasim al-Zayani (1734/35–1833) pengine alikuwa akimrejelea Hajj Suleyman El Turki aliposema kwamba “alikuwa akiwafunza wapiganaji wa bunduki kutoka Sela na Rabat, ambao wengi wao wakawa wapiga risasi mahiri. Kuanzia hapo, watu wa ufukwe mbili ya mito walilinda urithi huu.
Mwanachuoni huyohuyo alimsifu sana Hajj Suleyman El Turki tena alipotaja mchango wake muhimu wakati wa kuzingirwa na ukombozi wa El-Jadida.
Si ajabu kwamba sifa yake ilidumu zaidi ya kuwako kwake duniani. Ilionekana kama utambuzi wa haki wa sifa yake wakati Sultan Hassan I alipolipatia lake kwa mojawapo ya meli za kivita za kisasa za Morocco.
