Na Mustapha Musa Kaita
Zaidi ya wiki moja baada ya Jumuiya ya Kiuchumi ya Nchi za Afrika Magharibi, ECOWAS, kuondoa vikwazo vya kiuchumi dhidi ya Niger, Mali na Guinea, ripoti zinaonyesha kuwa mabadiliko madogo yamebadilika hasa katika kuhalalisha usafirishaji wa bidhaa na huduma mpakani.
ECOWAS ilikuwa imeweka vikwazo hivyo kwa Niger, Mali, Guinea na Burkina Faso kama njia ya kuzishinikiza zirejee kwenye demokrasia kufuatia mapinduzi ya kijeshi.
Vikwazo hivyo ni pamoja na kufungia fedha za serikali kuu, kufunga mipaka ya ardhini na angani na kutatiza usambazaji wa umeme kwa Niger kutoka nchi jirani ya Nigeria.
Baada ya mivutano ya muda mrefu, jumuiya ya kikanda iliondoa vikwazo dhidi ya Niger, Mali na Guinea mnamo Februari 24 bila kusema chochote kuhusu Burkina Faso.
'Suala la utawala'
Haya yanajiri wakati ECOWAS ikishinikiza kufanyika kwa mazungumzo na watawala wa nchi hizo, ambao wote isipokuwa Guinea, wametangaza kujiondoa katika umoja huo.
Kuondolewa kwa vikwazo hivyo kulitarajiwa kupunguza mvutano wa kisiasa na matatizo ya kiuchumi. Lakini mpaka wa Niger na Nigeria na Benin, kwa mfano, bado umefungwa.
Rais wa Kamisheni ya ECOWAS Omar Alieu Touray anaamini vikwazo vya kufunguliwa upya kwa mipaka vitashughulikiwa hivi karibuni sambamba na umoja huo wa kuondoa vikwazo.
''Kama mipaka itaendelea kufungwa, hilo linaweza kuwa suala la kiutawala. Kama unavyojua, maamuzi yanachukuliwa na kabla ya kuteremka hadi ngazi ya chini inaweza kuchukua muda au siku moja au mbili, lakini uamuzi wa kisiasa umechukuliwa kufungua mipaka yote kati ya nchi wanachama wa ECOWAS na Niger,'' Touray aliiambia. TRT Afrika siku ya Jumamosi katika Kongamano la Diplomasia la Antalya mjini Türkiye.
''Nataka kuamini hilo ni suala la kiutawala ambalo linafaa kutatuliwa hivi karibuni,'' afisa huyo wa ECOWAS alisema.
Watawala wa Mali, Niger na Guinea bado hawajatoa maoni yao hadharani juu ya kuondolewa kwa vikwazo vya ECOWAS. Lakini amekuwa akilalamika kwamba hatua hizo hazikuwa za haki na zilikuwa zikiumiza watu wao.
'Kuzingatia ubinadamu'
''Vikwazo hivyo vimewekwa kwa sababu, na uamuzi wa kuviondoa, hasa vikwazo dhidi ya Niger, unatokana na kuzingatia kibinadamu,'' Touray alielezea.
''Kama mjuavyo, tuko katika kipindi cha kwaresma, Ramadhani inakuja na inahisiwa kwamba vikwazo vinapaswa kuondolewa ili kuhakikisha athari zake kwa idadi ya watu sio kubwa kama inavyoweza kuwa,'' aliongeza.
Jumuiya ya kanda ya Afrika Magharibi imekuwa ikikabiliwa na changamoto nyingi katika miaka ya hivi karibuni ikiwa ni pamoja na wimbi la mapinduzi ya kijeshi tangu 2020.
"Lazima tuangalie upya mtazamo wetu wa sasa wa kutaka kuwepo kwa utaratibu wa kikatiba katika nchi wanachama," Rais wa Nigeria Bola Tinubu na mwenyekiti wa sasa wa ECOWAS alisema katika mkutano wa kilele wa umoja huo mjini Abuja wiki iliyopita.
Tinubu alizitaka nchi zinazoondoka kwenye umoja huo kubatilisha uamuzi wao na ''kutolichukulia shirika letu kama adui."
Maswali yameulizwa kuhusu ufanisi wa ECOWAS na mustakabali wake baada ya wanachama wake watatu wanaoongozwa na serikali - Mali, Burkina Faso na Niger - kutangaza kujitoa kwa umoja huo kusiko na kifani, wakiishutumu kwa kutotendewa haki na ''ukatili''.
'mafanikio makubwa ya ECOWAS'
Lakini rais wa tume hiyo alisema kundi hilo limepata mafanikio makubwa katika kuwepo kwake tangu mwaka 1975 akitolea mfano sera ya ueneaji huru wa kanda hiyo, ambayo alisema ni ya kwanza ya aina yake barani Afrika.
Alieleza kuwa ni ''mafanikio makubwa'' huku raia wa nchi za ECOWAS wakihama bila hitaji lolote la viza ambalo linakuza ushirikiano wa kiuchumi na kijamii.
Alisema changamoto katika mashirika kama vile ECOWAS daima haziepukiki. ''Naamini nguvu ya Jumuiya haitokani na kutokuwa na matatizo bali hasa katika uwezo wake wa kutatua matatizo hayo,'' alisisitiza.
ECOWAS ilikuwa imetishia kutumia nguvu kubadili mapinduzi ya Niger ya Julai 2023 ambayo yalimuingiza madarakani Jenerali Abdourahmane Tiani. Iliapa kumrejesha madarakani Rais aliyeondolewa madarakani Mohamed Bazoum.
Hii ilisababisha majirani wanaoongozwa na serikali ya Niger - Mali na Burkina Faso - kuja kusaidia na kutangaza kwa pamoja muungano wa usalama wenye lengo la kuteteana. Baada ya miezi kadhaa ya mvutano, ECOWAS, ilibatilisha uamuzi wa kuingilia kijeshi kwa ajili ya mazungumzo na junta.
Matatizo mengi
Touray kwa mara nyingine tena alitoa wito kwa wanachama waliochukizwa wa ECOWAS kuchangamkia fursa ya umoja huo kwa mazungumzo ambayo aliitaja kuwa ''njia bora ya kutatua masuala''.
Kulingana na afisa mkuu wa ECOWAS, kufanya kazi kwa pamoja kutasaidia nchi 15 za Afrika Magharibi kukabiliana na matatizo yao ya pamoja ikiwa ni pamoja na mgogoro wa kiuchumi na ukosefu wa usalama hasa katika eneo la Sahel.
Makundi mbalimbali yenye silaha ikiwa ni pamoja na Daesh na Boko Haram yanaendelea kuzusha machafuko mabaya katika nchi kadhaa kama Nigeria, Niger, Mali na Burkina Faso na kusababisha maelfu ya vifo na kuhama kwa watu wengi.
''Ukosefu wa usalama ndilo jambo letu kuu katika Afrika Magharibi,'' alisema.
''Ugaidi ni kichochezi cha ukosefu wa usalama, mabadiliko ya serikali kinyume na katiba ni kichochezi cha ukosefu wa usalama, uhalifu uliopangwa na hali ya hewa - haya yote ni vichochezi vya ukosefu wa usalama,'' alielezea.
ECOWAS inatafuta suluhisho ndani
ECOWAS inapitia mkakati wake wa usalama ili kuiwezesha kutoa suluhu za ndani kwa matatizo ya usalama, Touray alisema.
Kama sehemu ya mpango wake wa utekelezaji, ECOWAS inataka wanachama wake kuipa nguvu zaidi ya kutumia vikosi vya kijeshi kukabiliana na ukosefu wa usalama katika eneo hilo na pia kufadhili shughuli zake za usalama ndani.
Hata hivyo, hii haimaanishi kuwa chombo cha kikanda hakitahitaji msaada kutoka kwa washirika wa nje, afisa huyo alisema.
''Tunataka kuhakikisha kuwa amani na usalama wetu unafadhiliwa kwanza na sisi wenyewe kabla ya kuwategemea wengine,'' Omar Touray alisema.
Huku athari za mabadiliko ya hali ya hewa zikiendelea kuzidisha ukosefu wa usalama na matatizo ya kiuchumi, ECOWAS inawataka wachafuzi wakuu duniani kufanya zaidi katika ufadhili wa hatua za hali ya hewa. Kulingana na Touray, ''haki ya hali ya hewa'' bado haijafanywa huku matatizo yakiendelea.
