Sylvia Chebet
TRT Afrika, Istanbul
Lynette Owande hatosahau tukio hilo – mlio wa simu yake, sauti ya jirani yake inayotetemeka, na habari za kumsumbua akili.
Ilitokea Jumanne moja alasiri mwaka wa 2016. Mtoto wake wa kiume mwenye umri wa miaka mitatu wakati huo, Randall Osteen, alikuwa ametekwa nyara kutoka kwa nyumba yao huko Rongai, kitongoji cha satelaiti nje kidogo ya jiji kuu la Kenya, Nairobi.
Mshukiwa huyo alikuwa mfanyakazi mpya wa familia hiyo, mwanamke kijana ambaye alikuwa nao kwa siku mbili tu.
"Siku ya tatu, karibu saa kumi jioni, jirani yangu alishuku kuwa kuna kitu kibaya kinatokea, wakati wavulana wangu wawili wakubwa, ambao walikuwa wakicheza nyumbani kwake, hawakuitwa nyumbani kwa chakula cha mchana," Lynette anaiambia TRT Afrika.
Jirani huyo aliyeingiwa na wasiwasi alipotoka nje ili kumuangalia Randall, alikuta lango likiwa wazi, mlango wa nyuma ukiwa wazi, na nguo za mvulana mdogo zimetapakaa kila mahali.
Mtoto, aliyeitwa Chichi, hakuwepo, wala mlinzi wa nyumba.
"Nilikuwa kazini alipopiga simu. Niliwasiliana na mume wangu, na tukatembelea kituo cha polisi cha karibu ili kuripoti kutoweka kwa mtoto wetu," akumbuka Lynette.
"Saa 48 za kwanza ni muhimu kwa sababu zina ushahidi mwingi wa kisheria wa kesi ya mtoto aliyepotea. Kwa mfano, ikiwa unatafuta mtoto aliyevaa nguo nyekundu au mtu aliyeonekana mara ya mwisho karibu na kituo cha basi X au Y, kutoa habari hizo kwa mapema kunaharakisha kuzifuatilia."
Nguzo pacha za uokoaji
Shirika la Missing Child Kenya hutumia nguvu ya jamii kama vile inavyotumia teknolojia. "Ni macho na masikio yetu mashinani," anasema Munyendo. Uzinduzi wa arifa za Amber uitwao "Kenya Emergency Child Alert (KECA)", umekuwa wa mabadiliko makubwa.
"Mashirika ya kutekeleza sheria huwasha arifa ya Amber. Nchini Kenya, mshirika wetu ni DCI. Ikiwa uko katika eneo maalum la utafutaji, tahadhari hiyo itaonekana kwenye mpasho wako wa Facebook na Instagram," anaeleza Munyendo.
Hiyo inamaanisha ikiwa mtoto atapotea Nairobi na mtumiaji yuko ndani ya eneo la kilomita 100-160 kutoka eneo la utafutaji, mtu huyo atapokea arifa kiotomatiki kuhusu mtoto aliyepotea kwenye Facebook au Instagram.
Arafa hiyo itajumuisha maelezo muhimu kuhusu mtoto aliyepotea, pamoja na picha ya hivi majuzi iliyoambatanishwa na wasifu mfupi, anwani ya nyumbani, shule na, ikiwa inapatikana, hata picha ya mshukiwa na nambari ya gari.
Taarifa nyingine muhimu ni pamoja na kile mtoto aliyepotea alionekana amevaa mara ya mwisho, mahali alipoonekana, na hali zozote za kiafya au ulemavu.
"Wanasema inahitaji kijiji kulea mtoto. Pia inahitaji kijiji kumlinda mtoto huyo," anasema Munyendo. "Ikiwa tutashirikiana na kufanya juhudi za pamoja, tunaweza kupunguza wakati unaochukuwa kuwarudisha watoto waliopotea, kwenye usalama na upendo na utunzaji wa familia zao."
Kwa wazazi wenye shukrani kama vile Lynette, mpango huo ulitumwa na mungu. "Sijawahi kufurahi kama pale mtoto wangu alipopatikana. Nilijua Mungu atanisaidia, lakini furaha ya kumshika tena ni kitu ambacho siwezi kuelezea hata sasa. Namshukuru Mungu kwa muujiza huo," anaiambia TRT Afrika.
Vita dhidi ya biashara haramu Kenya ni nchi ya nne barani Afrika kuanzisha arifa za Amber, ikiwa Amber ni jina la mtoto aliyetekwa nyara nchini Marekani.
Nyingine ambazo zimezindua teknolojia hiyo ni pamoja na Afrika Kusini, Morocco na Nigeria, ambapo zaidi ya watoto 1.400 wametekwa nyara hivi karibuni na watu wanaotaka walipwe fidia.
Shirika la Missing Child sasa hurekodi takriban kesi 30 kila mwezi. Tangu ianzishwe kwa shirika hilo, kati ya kesi 1,551 shirika limeokoa watoto 1,208.
Wengine 315 bado hawajulikani walipo, huku 28 wakiwa wamefariki. Kwa miaka mingi sasa, shirika limegundua kuwa matatizo ya kiuchumi ni moja ya sababu kuu za watoto kutoweka.
"Tunapokea kesi nyingi kutoka maeneo ya mijini yenye makazi ya kiholela kwa sababu watoto wa huko wanakabiliwa na changamoto nyingi, ikiwa ni pamoja na kukosa elimu, huduma za msingi, na matunzo duni ya wazazi," anasema Munyendo.
Watoto kama hao huwa hatarini kutekwa na wawindaji wanaowavutia kwa ahadi ya maisha bora. Sababu nyingine ni mazoezi ya kitamaduni. Utasa huchangia watoto kupotea kwa sababu mtu atajaribu kuiba mtoto ili kuokoa ndoa yake.
Kwa hiyo, mila ya kitamaduni pia inachangia kutoweka kwa watoto. Pia ni jambo la kawaida kwa watoto kutangatanga na kupoteza njia ya kurudi nyumbani, lakini wataalam wa ulinzi wa watoto wanasema hizi ndizo kesi za moja kwa moja kusuluhisha kwani hakuna mwindaji anayehusika.
Hata hivyo, watoto hadi umri wa miaka mitano na wale walio na mahitaji maalum ni wa kundi la hatari zaidi.
