Na Sylvia Chebet
Mabaki ya takriban watu 70,000 wa Namibia walioangamia katika kile kinachochukuliwa kuwa mauaji ya halaiki ya kwanza katika karne ya 20 yako chini ya matuta ya Jangwa la Namib.
Nyingine nyingi zilisombwa na kina kirefu cha maji ya barafu ya Bahari ya Atlantiki Kusini.
Mauaji haya ya halaiki ya enzi ya ukoloni ya idadi kubwa ya watu yalifanywa na vikosi vya Wajerumani kwa watu asilia wa Herero na Nama kati ya 1904 na 1908.
Kama Marehemu Rais Sukarno wa Indonesia angesema, "Usisahau kamwe historia. Itatufanya na kubadilisha sisi ni nani."
Mnamo 2021, baada ya miaka mingi ya mazungumzo, Ujerumani ilikubali rasmi doa kwenye historia yake ya ukoloni kama "mauaji ya halaiki".
Kwa njia ya fidia, taifa hilo la Ulaya lilikubali kufadhili miradi nchini Namibia yenye thamani ya dola za Marekani bilioni 1.3 katika kipindi cha miaka 30 kwa jukumu lake katika mauaji ya halaiki.
Lakini hata kabla ya vumbi kutulia juu ya udhalimu wa miaka 120 iliyopita, Ujerumani ilifanya uamuzi ambao uliishtua Namibia na kufungua tena majeraha ya zamani.
Serikali ya Ujerumani iliahidi kuingilia kati kwa niaba ya Israel katika kesi iliyowasilishwa na Afrika Kusini katika Mahakama ya Kimataifa ya Haki (ICJ) mjini The Hague kuhusu kile kinachochukuliwa kuwa "mauaji ya kimbari" dhidi ya Wapalestina huko Gaza.
Vigeugeu
Namibia inaiona kama taswira ya Ujerumani kutojutia kikweli na kutubu kwa historia yake iliyochafuliwa.
Katika taarifa yake, Rais wa Namibia Hage Geingob alisema kuwa "serikali ya Ujerumani bado haijalipa kikamilifu mauaji ya halaiki iliyofanya katika ardhi ya Namibia".
"Ujerumani haiwezi kueleza kimaadili kujitolea kwa mkataba wa Umoja wa Mataifa dhidi ya mauaji ya halaiki, ikiwa ni pamoja na kulipia mauaji ya kimbari nchini Namibia, huku ikiunga mkono mauaji ya halaiki huko Gaza," alisema.
Akirejea hisia za Geingob, mwandishi na mwigizaji Girley Jazama anasema kuwa kukataa kwa Ujerumani kukiri mauaji ya kimbari huko Gaza kunamaanisha kwamba "wewe (Ujerumani) haujawajibikia ulichowafanyia watu wa Namibia kuanzia 1904 hadi 1908".
"Kwa hiyo, ni jinsi gani basi tunawawajibisha watu kwa matendo yao? Je, tunakaa kando na kuacha maji yaachukue mkondo wake ? Je, hii ina maana kwamba yote yalikuwa ni kujitoa ufahamu? Je, bado hawajajifunza kutokana na maisha yao ya nyuma?" anashangaa.
Ingawa yaliyotokea Namibia na Gaza yametenganishwa kwa zaidi ya karne moja, Jazama anahofia kwamba kidogo imebadilika.
"Inashangaza sana kwangu kwamba mnamo 2024, hii bado inafanyika," anaiambia TRT Afrika. "Nimeshtushwa kwamba Ujerumani haioni kile Israel inafanya kama mauaji ya halaiki."
Imefichwa kutoka kwa historia
Mababu wa Waherero wa Jazama waliuawa kwa kupinga unyakuzi wa Wajerumani katika ardhi yao.
"Kulikuwa na amri ya kuangamiza watu wangu, na tulifukuzwa jangwani ili kufa njaa na kufa kwa kiu. Leo hii, inachezwa huko Gaza, ambapo Wapalestina wamewekwa chini ya vizuizi kamili," anasema.
Waherero wapatao 13,000 walionusurika katika hali ya kutisha ya jangwa nchini Namibia walihamishiwa kwenye kambi za mateso, ambako waliuawa.
"Ajabu, si watu wengi wanaojua kuhusu mauaji ya halaiki ya Namibia," anasema Jazama. "Imefichwa kutoka kwa historia."
Wanahistoria wengine hata wanahoji kwamba kambi za mateso nchini Namibia zinaonekana kuwa zilichochea uigaji wa kambi za mateso za Nazi nchini Ujerumani, ambapo mamilioni ya Wayahudi waliuawa chini ya utawala wa Adolf Hitler.
Kufuatia mauaji ya kimbari nchini Ujerumani, Uingereza iliahidi kuanzisha makazi ya kitaifa ya watu wa Kiyahudi huko Palestina chini ya Azimio la Balfour.
Safari baada ya mauaji ya wayahudi
Kadiri uhamiaji wa Wayahudi kwenda Palestina ulivyoshika kasi, idadi ya watu huko Palestina iliongezeka kutoka 6% hadi 33% kati ya 1918 na 1947.
Wapalestina walishtushwa na mabadiliko ya idadi ya watu, na hali ya wasiwasi ikaongezeka, na kusababisha mzozo wa Palestina na Israeli, ambao tangu wakati huo umekuwa mzozo usioweza kusuluhishwa zaidi ulimwenguni.
Duru ya hivi punde zaidi ya mashambulizi ya Israel dhidi ya Gaza tangu Oktoba 7 mwaka jana, yamesababisha vifo vya zaidi ya Wapalestina 27,000, karibu nusu yao wakiwa watoto. Israel inadai kuwa mashambulizi yake ya angani na ardhini yasiyokoma ni kulipiza kisasi shambulio baya lililofanywa na kundi la wapalestina la Hamas.
Ukatili wa Israel huko Gaza uliilazimu Afrika Kusini kuipeleka Israel kizimbani katika Mahakama ya Kimataifa ya Haki (ICJ).
Lakini Ujerumani inakanusha vikali mashtaka ya mauaji ya halaiki, ikisema kuwa Israel ilikuwa "inajilinda yenyewe".
Mkosaji wa kurudia
Kwa macho ya Jazama, Ujerumani imezunguka kurudia yale yale. Baada ya kufanya mauaji ya halaiki mara mbili nchini Namibia na katika ardhi yake, sasa inaonekana kama kutoa hifadhi kwa Israel huku taifa hilo likikabiliwa na mashtaka ya mauaji ya kimbari huko Gaza.
Wataalamu wengine wanaona msimamo wa Ujerumani kama kuhusishwa kwa namna fulani.
"Tafsiri yake ni kwamba Wanama, Waherero na Wapalestina si binadamu mbele ya Ujerumani. Ni Wayahudi tu na watu wengine wa kizungu ndio wanadamu na hivyo, wanastahili msamaha na uungwaji mkono wa Wajerumani," Everisto Benyera, profesa katika Chuo Kikuu cha Afrika Kusini, inaiambia TRT Afrika.
Anakiona kipindi kizima kama "kesi ya ki-ada ya ubaguzi wa rangi inayochezwa katika uwanja wa kimataifa wa haki ya jinai".
Benyera anasema matokeo ya kesi ya Afrika Kusini dhidi ya Israel yatakuwa "tathmini ya mfumo wa kimataifa wa haki yenyewe".
Kesi hiyo inaweka historia kubwa, na ICJ inapaswa kujidhihirisha kuwa "isiyo na upendeleo", anasema.
"Kama mahakama itatoa uamuzi kwa ajili ya Afrika Kusini, hilo linaweza kufungua mlango kwa sisi pia kuipeleka Ujerumani kwenye ICJ," anasema Jazama, akibainisha kuwa haki bado inatakiwa kutolewa kwa watu wake.
