Na Sylvia Chebet
Wakati ulimwengu ulipokuwa ukitetereka kutoka kwa pigo la kupoteza maisha ya karibu milioni saba kutokana na maradhi ya Covid-19, ilionekana dhahiri kuwa umoja ndio njia pekee ya kukabiliana na janga hili baya.
Kutokana na hitaji hili mnamo Mei 2020, Jukwaa la Kufikia Teknolojia la Covid-19 (C-TAP) lililenga kuhakikisha ufikiaji sawa na wa bei nafuu wa mali miliki, data na mifumo ya afya kwa mataifa yote.
Licha ya changamoto kubwa za kuanzisha jukwaa kama hilo huku kukiwa na janga kubwa, C-TAP ilipata leseni za kimataifa za teknolojia 15 zinazohusu utafiti, uchunguzi na chanjo.
Miaka minne baadaye, Shirika la Afya Duniani (WHO) linajiandaa kuzindua Dimbwi la Ufikiaji wa Teknolojia ya Afya (HTAP), mrithi wa C-TAP.
Jukwaa la uthibitisho wa siku zijazo
Wataalamu wanatarajia HTAP itajenga msingi thabiti uliowekwa na C-TAP, ikijumuisha mabadiliko ambayo yanaboresha uwezo wake wa kuvutia na kuhimili aina mbalimbali za teknolojia zinazopewa kipaumbele kwa ufanisi zaidi.
"Upatikanaji sawa wa bidhaa muhimu za afya ni sehemu muhimu ya chanjo ya afya kwa wote na usalama wa afya duniani," mkurugenzi mkuu wa WHO, Dk Tedros Adhanom Ghebreyesus, wakati akianzisha HTAP.
"Kwa kuzingatia yale ambayo tumejifunza kutoka kwa C-TAP, mpango huu mpya ni hatua muhimu kuelekea upatikanaji wa usawa zaidi wa anuwai ya bidhaa za afya kupitia kushiriki mali miliki, maarifa, na uvumbuzi wa kisayansi."
Baraka kwa Afrika
Dkt Ahmed Ogwell, naibu mkurugenzi wa Africa CDC, anasifu jukwaa hilo kuwa "linahitajika haraka" ili kuziba pengo lililopo la maendeleo ya teknolojia.
"Hili linaweza kubadilisha mchezo kwa bara la Afrika na sehemu nyingine za dunia ambapo maendeleo ya kiteknolojia hayajafikia kiwango sawa na Magharibi," anaiambia TRT Afrika.
Dkt Ogwell pia anasisitiza ukosefu wa bara la Afrika wa haki miliki katika sekta ya afya, upungufu ambao unadhihirika wazi wakati wa magonjwa ya milipuko.
Kama mtangulizi wake, HTAP inalenga kutumika kama jukwaa muhimu kwa washirika wa teknolojia kushiriki mali miliki, maarifa na data, kuharakisha uvumbuzi wa teknolojia.
Kwa kuwa jukwaa linafanya kazi kwa hiari, Afrika inaweza kutumia teknolojia muhimu pindi tu zinapopatikana.
"Ikiwa HTAP itafanya kazi kwa ufanisi, utakuwa msimu wa maendeleo kwa bara hili kwa sababu tunaweza kubadilisha maarifa kuwa bidhaa halisi ambazo tunaweza kutumia," anasema Dkt Ogwell.
Usawa wa kiteknolojia
Katika pumzi hiyo hiyo, pia anakubali kutokuwa na uhakika kuhusu ikiwa wale wanaomiliki teknolojia zinazotafutwa sana wangeshiriki bidhaa zao kwa hiari kwenye jukwaa.
"Wakati wa dharura, kuna zana nyingi za kiwango cha kimataifa ambazo zinafaa kuanza na kurahisisha ufikiaji wa wale ambao wanaweza kukosa uvumbuzi," anaelezea Dkt Ogwell. "Kwa bahati mbaya, hiyo haikufanyika kwa ufanisi wakati wa janga."
Licha ya hayo, naibu mkuu wa CDC Afrika anasalia na matumaini kwamba HTAP, kulingana na vigezo vilivyokubaliwa, itahimiza watu kuchangia kwa hiari haki zao za uvumbuzi na maarifa kwenye jukwaa.
"Nina matumaini makubwa kwamba ubinadamu ndio msingi wa kila kitu. Na tunapofanya kesi kwamba ugonjwa X unaweza kushughulikiwa na bidhaa ya afya Y, na mtu ana haki miliki kuhusu bidhaa hiyo ya afya, ataifanya ipatikane kwenye HTAP," anasema.
Uzinduzi rasmi wa HTAP umepangwa kwa robo ya pili ya 2024. Wakati huo huo, WHO itatafuta fursa za kupata teknolojia za afya na kupanua uwezo wa uzalishaji wa kikanda na kimataifa.
Dk Ogwell anahimiza nchi za Afrika kuongeza uwekezaji katika sekta ya afya kwa kutarajia maendeleo haya.
"Covid-19 ilitufundisha kwamba tulipoteza muongo mmoja kwa kutofikia malengo ya Abuja," anasema, akionyesha kuwa malengo yanaweza kufikiwa.
"Haitatokea mara moja kwa sababu ya nafasi ya fedha na mahitaji shindani ya nchi inayoendelea, lakini inawezekana."
Pamoja na uwekezaji zaidi, kujiandaa vyema kwa dharura za kiafya, na ufikiaji wa anuwai ya teknolojia za afya, Afrika bado inaweza kubadilisha hali ya mifumo yake ya afya yenye changamoto.
