Na Abdulwasiu Hassan
Wasiwasi kuhusu ECOWAS yenye mataifa 15 kupoteza udhibiti wake katika kundi la mataifa wanachama huku kukiwa na msukosuko katika kitongoji chao kwa masikitiko makubwa inaonekana kuwa kweli.
Serikali za kijeshi za Mali, Burkina Faso na Niger zilitangaza mnamo Januari 28 kujiondoa kwa nchi zao kutoka kwa umoja wa kikanda.
Kapteni Ibrahim Traoré wa Burkina Faso, Kanali Assimi Goita wa Mali na Jenerali Abdourahamane Tchiani wa Niger, ambao wote walinyakua hatamu kutoka kwa serikali za kiraia kupitia mapinduzi, walitoa taarifa ya pamoja wakishutumu ECOWAS kwa kuzitendea nchi zao isivyo haki.
Katika majibu ya haraka, ECOWAS ilisema haijapokea arifa yoyote rasmi kutoka kwa nchi hizo kuhusu kujiondoa kwenye jumuiya. Mali na Burkina Faso baadaye walisema walikuwa wamearifu umoja huo.
Jumuiya ya kikanda, ambayo iliweka vikwazo kwa nchi hizo baada ya jeshi kupindua serikali zilizochaguliwa kidemokrasia, ilisema inashirikiana na serikali mpya kurejesha utulivu wa kikatiba.
Pia ilisisitiza kuwa Burkina Faso, Mali na Niger zimesalia kuwa sehemu muhimu ya umoja huo na kwamba kila mtu anafanya kazi pamoja kumaliza msuguano huo.
Je, marudio kama haya yatafuta maandishi ukutani ambayo ECOWAS inayakodolea macho?
Maoni kuhusu kusuluhisha mkanganyiko ni tofauti kama vile sababu zinazodhaniwa za mambo kufikiwa.
Athari zake
Wanachokubaliana na watu wengi ni kwamba kujiondoa kwa Mali, Burkina Faso na Niger kutoka ECOWAS kuna madhara makubwa kwa eneo hilo, hasa Nigeria.
"Kama shirika la kikanda, ECOWAS inakusudiwa kukuza umoja na kukuza maendeleo ya uchumi wa kikanda. Wakati vyombo hivi vitatu vinapoondoka, shirika litakuwa limelemazwa na kugawanyika," Prof Kamilu Fagge wa idara ya sayansi ya siasa katika Chuo Kikuu cha Bayero huko Kano Nigeria, anaiambia TRT Afrika.
"Mbaya zaidi, ikiwa mgogoro hautashughulikiwa vyema, hali inaweza kusukuma nchi hizi kuelekea Urusi, na kufufua kikamilifu vita baridi vya zamani katika eneo hilo."
Prof Fagge pia anabainisha kuwa kujiondoa kwa nchi hizo tatu kutapunguza uwezo wa nchi kama Nigeria kupambana na uhalifu wa kuvuka mpaka na ulanguzi wa silaha bila ushirikiano wa jirani yake wa kaskazini, Niger.
"Zaidi ya yote, hii itadumaza uhusiano wa kijamii na kiuchumi. Tuna uhusiano wa karibu wa kijamii na kitamaduni na majirani zetu, bila ambayo hatuwezi kufikia chochote. Kama msemo unavyokwenda, usalama wako ni wa uhakika kama wa jirani yako," anafafanua.
Nigeria, Benin, Cabo Verde, Cote d'Ivoire, Gambia, Ghana, Guinea, Guinea-Bissau, Liberia, Senegal, Sierra Leone na Togo zimesalia kuwa wanachama wa umoja huo.
Utaratibu wa kuondoka
Kifungu cha 91 cha Mkataba Uliofanyiwa Marekebisho wa ECOWAS kinataka nchi yoyote inayotaka kuondoka kwenye jumuiya kutoa notisi ya mwaka mmoja.
Kifungu hicho kinasema kuwa nchi kama hiyo itaendelea kutii mkataba huo tangu notisi inatolewa hadi mwaka utakapokwisha, na baada ya hapo itachukuliwa kuwa imeondoka kwenye kambi ya kikanda ikiwa haitaleta mabadiliko ya mawazo.
"Nchi nyingi, kwa nyakati tofauti, zimekataa kufuata sheria na kanuni za ECOWAS. Huwezi kuwa unakiuka kanuni sawa au katiba hiyo hiyo na kutarajia wengine kutii," anasema Prof Fagge.
Itifaki ya ECOWAS iliruhusu Waafrika Magharibi kuhamia ndani ya kanda ndogo bila visa. Wataalamu wanaamini kuwa hii ni mojawapo ya fursa zilizoathiriwa na mataifa matatu wanachama kujitenga na umoja huo.
Sehemu ya wachambuzi wanaona hatua ya kuondoka ECOWAS kama jaribio la kujinasua kutoka kwa ushawishi wa Magharibi.
"Kwa wakati huu, nchi tatu zinazochukua uamuzi huu zitaathirika zaidi kwa sababu zote ni maeneo yasiyo na bahari. Vyanzo vyao vikuu vya biashara na uhusiano ni nchi jirani, na kujitenga kwao kutaleta shida," Prof Fagge anaiambia TRT. Afrika.
Kwa upande mwingine, nchi kama Nigeria, ambayo miradi yake ya kuzalisha umeme kwa maji inapata maji hasa kutoka kwa mto mkubwa unaopitia jirani yake ya kaskazini, Niger, itahisi shida kama mto huo ungeweka bwawa la mto huo, Prof Fagge anaongeza.
Prof Issoufu Yahaya wa Chuo Kikuu cha Abdou Moumouni huko Niamey analaumu mgogoro wa sasa kwa ECOWAS kuwa muungano wa kisiasa, ingawa iliundwa kulinda uchumi wa nchi wanachama wake.
"Baadhi ya viongozi wa ECOWAS wanaweza kuendeleza maslahi ya mataifa ya Magharibi," anaiambia TRT Afrika. ECOWAS imekanusha mara kwa mara madai haya.
Kusonga mbele
ECOWAS inahoji kuwa iliweka vikwazo kwa nchi hizo tatu ili kulinda haki za watu za uchaguzi. Kwa upande mwingine, watawala wa kijeshi wanaotaka kujitenga na umoja huo wanasisitiza kuwa wanafanya hivyo kwa ajili ya watu wao na kuelezea vikwazo vya kikanda kuwa ni vya kinyama na visivyo vya haki.
Wakati wengine wanaamini ECOWAS inapaswa kushirikisha nchi zilizojitenga katika mazungumzo ya kidiplomasia, wengine wanatetea hali iliyopo hadi dhoruba itakapovuma.
Prof Fagge anasema ni chaguo la Hobson kwa pande zote mbili - kupatanisha tofauti zao na kutafuta suluhu la Kiafrika kwa tatizo la Kiafrika kwa manufaa ya raia wao.
Kwa watu wa Afrika Magharibi wanaotarajia siku ambayo kanda hiyo ndogo itakuwa soko moja lenye watu, bidhaa na huduma zinazoweza kutembea kwa uhuru, kujiondoa kwa nchi hizo tatu kutoka kwa ECOWAS ni kikwazo.
