Na Nadim Siraj
Donald Trump amebakisha wiki kadhaa kabla ya kuchukua madaraka ya Ikulu ya White House kama Rais wa 47 wa Marekani. Lakini vitisho vyake vya vita tayari vinasikika katika korido za mamlaka huko Beijing na kumesababisha mshtuko ulimwenguni kote.
Kuendelea kwa mfanyabiashara huyo wa Marekani aliyegeuka kuwa mwanasiasa kuihujumu China ina ishara dalili zote za Vita Baridi kati ya Washington na Beijing, mataifa makubwa mawili katika ulimwengu wa leo.
Kufafanua upya mvutano wa Marekani na China kama 'Vita Baridi' kunaweza kusikika kuwa jambo lisilowezekana kwa mtazamo wa kwanza.
Lakini ukitazama kwa kina, kuna kufanana usiopingika na Vita Baridi vya US-USSR vya enzi ya baada ya Vita vya Kidunia vya pili.
Muda mfupi baada ya kumshinda Joe Biden katika uchaguzi wa rais mwezi Novemba, Trump alitangaza vita vya kutisha vya kibiashara vilivyolenga kwa ujumla kulinda uchumi wa Marekani na hasa kutawala China.
Alitangaza kwamba angetoza ushuru mkubwa kwa zinazoagizwa kutoka China, Mexico, Kanada na India. Muda mfupi baadaye, Umoja wa Ulaya pia iliingia kwenye orodha hiyo. Alitishia jumuiya ya Ulaya kununua mafuta na gesi zaidi ya Marekani au kutozwa ushuru.
Trump alifuata matangazo yake ya mpango wa ushuru kwa matamshi ya kutisha kwa shabaha zingine, akisema anataka Amerika kuchukua udhibiti wa Mfereji wa Panama, pamoja na Canada na Greenland.
Lakini amekuwa mkali haswa kwa China, akitangaza kwamba kampuni kubwa ya Asia itapandishiwa kodi kwa asilimia 10 ya ushuru wa juu wa uagizaji - kiwango cha juu zaidi na ushuru wa sasa - ikiwa Beijing haitachukua hatua ya kufungia 'fentanyl', dawa iliyopigwa marufuku, kuingia Marekani.
Mauzo ya nje: Kiini cha ukuaji wa China
Lakini kwa nini Trump ana nia ya kukabiliana na uagizaji wa China? Kwanini anajikita kwenye biashara pekee?
Jibu liko katika baadhi ya nambari zinazoonyesha ufanisi mkubwa wa China kwenye sekta ya uchumi ukifananisha na ule wa Marekani unaodorora.
Katika miongo ya hivi majuzi, China imeonyesha kuwa iko mbioni kuchukua nafasi ya Marekani kama nguvu kubwa zaidi ya kiuchumi ulimwenguni, labda mapema zaidi kuliko ilivyotarajiwa.
Ni nini kiini cha ukuaji wa China ambacho kimeitikisa Washington? Ni utunzaji bora wa China wa biashara ya kimataifa. Kwa usahihi, uwezo wa Beijing wa kuendelea kushinda 'vita vya mauzo ya nje' dhidi ya Marekani.
Katika siku za hivi karibuni, Marekani imepata upungufu mkubwa wa kila mwaka katika biashara baina ya nchi na China. Mnamo 2023, nakisi ya biashara ya Marekani na China ilikuwa $ 279.4 bilioni.
Mauzo ya China kwenda Marekani, yenye thamani ya dola bilioni 427.2, yalikuwa yameshinda kwa kiasi kikubwa mauzo ya nje ya Marekani kwa China, yenye thamani ya dola bilioni 147.8.
Merikani ingegundua kuwa mnamo 2023, ziada ya biashara ya China ilikuwa dola bilioni 823. Ilishinda kwa kiwango kikubwa nchi nyingine yoyote duniani. Idadi hiyo ni karibu mara nne zaidi ya Ujerumani iliyo nafasi ya pili, ikiwa na ziada ya $226 bilioni.
Tofauti kabisa na ziada kubwa ya biashara ya China, Marekani mwaka jana iliweka nakisi ya biashara ya $1.15 trilioni.
Kati ya 1979, China ilipoanza kufungua uchumi wake, na 2018, mauzo ya bidhaa za China yalipanda kutoka $14 bilioni hadi $2.5 trilioni.
Leo, masoko matatu ya juu zaidi ya China ni Marekani, nchi za EU, na kambi ya ASEAN, ambapo inasafirisha zaidi kompyuta na vifaa vingine kama vile, simu mahiri, teknolojia ya utangazaji, vifaa vya usafirishaji, mavazi na vifaa vya nyumbani.
Hayo yanaweka wazi sababu ya kambi ya Trump kutaka kuanza tena vita vyake vya kibiashara vya 2018 dhid ya China.
Nchi hiyo kubwa kutoka Asia inashinda kimyakimya vita vya mauzo ya dhidi ya Marekani, ambayo inapenda kujionyesha kama taifa lenye nguvu zaidi duniani.
Hilo ndilo linaloiumiza zaidi Marekani. Kwa hivyo, vita vipya vya ushuru - kinyang'anyiro cha kusitisha ubabe wa China katika biashara ya kimataifa.
Vita Baridi vinarudi
Vita vya Kidunia vya pili vilipoisha, George Orwell alieneza neno ‘Vita Baridi’ katika safu ya gazeti mwaka wa1945.
Muda mfupi baadaye, ulimwengu ulishuhudia vita baridi vilivyoongozwa na Marekani dhidi ya Sovieti kutoka 1947-1991.
Kufikia Desemba 2023. Gita Gopinath, naibu mkurugenzi mkuu wa kwanza wa IMF, alionya kwamba ulimwengu unaingia katika hali ya 'Vita Baridi vya Pili'.
Alisema Vita Baridi vya Marekani na China vinaweza kumaliza matrilioni kutoka kwa uchumi wa dunia, ambayo ni takriban dola trilioni 7.
Viongozi wa Marekani na China wameacha kuyaita makabiliano hayo kuwa ni Vita Baridi, lakini wataalamu wa sera za kigeni kutoka pande zote mbili wanakiri kwamba hiyo ilikuwa ni hali halisi.
Wakati wa Vita Baridi, kambi ya Magharibi ilishikamana na kambi ya Mashariki. Umoja wa Magharibi ulijumuisha nchi za Magharibi zinazoongozwa na Marekani, zikiwemo mataifa ya NATO na sehemu kubwa ya Ulaya Magharibi.
Kambi ya Mashariki iliongozwa na USSR na ilikuwa na nchi zingine zisizo za Magharibi, pamoja na China.
Kinadharia, Vita Baridi vilitokana na mapigano ya kiitikadi kati ya ubepari wa Magharibi na ukomunisti wa Kisovieti. Lakini nia ya msingi ilikuwa kupata udhibiti wa hali ya uchumi wa kimataifa.
Mzozo wa sasa wa Marekani na China, haswa tangu vita vya biashara vya kwanza vya utawala wa Trump mnamo 2018, unafanana.
Katika vita hivi baridi vipya, kuna kambi ya Magharibi inayoongozwa na Marekani ikichukua kambi ya Mashariki ambayo pia inajumuisha Kusini mwa Ulimwengu.
China inaongoza umoja huo, huku Urusi ikionekana kuwa timu B. Kwa upande wa itikadi, Marekani inataka kuonyesha Vita Baridi vya II kama vita kati ya demokrasia ya soko huria ya Magharibi dhidi ya udikteta wa China. Lakini ajenda halisi ya Marekani ni kuzuia ukuaji wa uchumi wa China.
Vita Baridi vya Marekani na Usovieti vilishuhudia pande hizo mbili zikipigana katika nukta nyingi, kupitia kutumwa kwa jeshi, ongezeko la nyuklia, vita vya moja kwa moja, vita vya wakala, vizuizi, vuta vya maneno, na propaganda.
Vita Baridi kati ya Marekani na China vina mtindo sawa, huku akili mnemba ikitumika kama sehemu ya ziada ya mapambano.
Dalili ziko wazi
Dalili za Vita Baridi vingine ziko wazi kabisa - kama vile vita vya ushuru vya Trump katika masharti yote mawili; Jukumu la China katika kuunda BRICS ili kukabiliana na G7 ya Magharibi; Mpango wa China wa 'Belt and Road Initiative' (BRI); na ushirikiano dhidi ya Magharibi kati ya China, Russia, Iran, na Korea Kaskazini.
Pia, kuna msaada wa kimyakimya wa China kwa Urusi kwenye vita vya Ukraine; hatua ya Marekani kuiwekea vikwazo Urusi; na Beijing na Moscow zikiungana kukwepa dola na kufanya biashara kutumia sarafu ya yuan na ruble kama sehemu ya harakati ya 'kuachana na dola'.
Pia tunashuhudia kuongezeka kwa vita vya vuta n'kuvute; katika teknolojia ya akili mnemba; mzozo unaoongezeka wa uchunguzi wa anga; na uzembe wa Marekani katika kupeleka mfumo wa ulinzi wa makombora wa THAAD nchini Korea Kusini, Israel, Romania, na UAE kinyume na matakwa ya China na Urusi.
Vita Baridi vya Pili vinaupa ulimwengu joto kama vile vilivyotangulia vilifanya.
Chukua, kwa mfano, msimamo wa Washington kuhusu mizozo ya Taiwan, Xinjiang, Hong Kong, Tibet, na Bahari ya China Kusini. Marekani inatumia mizozo hii kuishughulisha China.
Kuna alama zingine chache pia - kama vile makubaliano ya usalama ya AUKUS kati ya Marekani, Uingereza, na Australia ambayo yanalenga utawala wa Indo-Pacific; kuongezeka kwa nyayo za Wachina na Warusi barani Afrika; Kuimarisha uhusiano wa China na Afghanistan na Ghuba; na hivi majuzi, mvutano wa mpaka wa India na China umepungua, wanachama wawili muhimu wa BRICS.
Ni wazi kuwa kuna mvutano mkali kati ya kambi ya Magharibi inayoongozwa na Marekani na kambi ya Mashariki inayoongozwa na China katika Vita Baridi hivi Vipya, na kutukumbusha makabiliano ya US-USSR.
Akikumbuka Vita Baridi vya Pili, Trump ameweka pamoja baraza la mawaziri ambalo linatoa picha ya kutisha. Utawala wake umejaa wati waliojawa na ari na mawazo ya kuipinga China.
Mojawapo ya majina kama hayo ni mkosoaji wa China David Perdue, mteule wa Trump kama balozi wa Marekani nchini China.
Kisha kuna Marco Rubio kama Katibu wa Jimbo, Mike Waltz kama Mshauri wa Usalama wa Kitaifa, Pete Hegseth kama Katibu wa Ulinzi, Scott Besent kama Katibu wa Hazina, na Howard Lutnick kama Katibu wa Biashara.
Majina hayo yanawakilisha mtazamo wa pamoja wa kutaka kuijumuisha China katika nyanja nyingi - ushuru, Taiwan, haki za binadamu, Bahari ya China Kusini, Hong Kong, vifaa vya kutengeneza kompyuta, akili mnemba, na zinginezo.
Zaidi ya vita vya maneno
Beijing imejibu vipi kwa kukipiga kifua kwa Trump hivi karibuni? Majibu ya viongozi wa China yamekuwa ya amani lakini sio ya kutii. Mnamo Desemba 10, Rais Xi Jinping wa China alionya kwamba vita vya kiuchumi kati ya Marekani na China havitakuwa na "washindi".
China imejibu zaidi ya maneno katika kulipiza kisasi chokochoko za Trump. Mapema mwezi Desemba, Marekani iliweka vizuizi vinavyolenga uwezo wa China kutengeneza vifaa vya kielektroniki.
Kwa kujibu hilo, China ilipiga marufuku usafirishaji kwenda Marekni kwa nyenzo muhimu na sehemu zinazohitajika kwa kutengeneza vifaa vya kompyuta.
China pia ililenga watengenezaji wa ndege zisizo na rubani za Marekani kupinga mauzo ya silaha za Marekani kwa Taiwan.
Utawala wa Xi ulitoa vikwazo kwa maafisa sita wa sekta ya ulinzi wa Marekani na makampuni 13 ya ulinzi ya Marekani.
Tofauti na wakati wa Trump kwenye awamu yake ya kwanza, China imeamua kutumia mfumo wa vuta n'kuvute.
Jambo la kushangaza ni kwamba, katikati ya vita vya maneno dhidi ya China, Trump amecheza karata ya kutatanisha, akimkaribisha hasimu wake mkuu Xi kwenye kuapishwa kwake Januari tarehe 20. Rais wa China bado hajathibitisha kama atahudhuria.
Je, vita vya ushuru vya Trump na vikwazo vya mara kwa mara dhidi ya China katika Vita Baridi vinaweza kusitisha ukuaji wa Beijing katika sekta ya uchumi?
Inaonekana kuwa ngumu Marekani ya Trump kuwa pigo kubwa dhidi ya uchumi wa China. Serikali ya Xi inaonekana kuwa na ujasiri zaidi wa kukabiliana na nchi za Magharibi, bila kujali jinsi matamshi na vikwazo vya Trump.
Baada ya yote, licha ya uadui, mataifa hayo mawili makubwa yanategemeana sana kiuchumi ili kuhatarisha kutengana na kupigana.
Hadithi za ufanisi wa China ya mauzo yz nje inategemea ufikiaji wa masoko ya Marekani. Mmiliki mkubwa wa bili za hazina za Marekani ni Uchina. Makampuni ya Marekani yanazidi kuiona China kama soko linalokua. Na nchi hizo mbili zinategemeana haswa linapokuja suala la teknolojia ya hali ya juu.
Marekani na China zinategemeana sana, hicho ndicho kinafanya kuzuka kwa Vita Baridi kuwa kitendawili kigumu.
Ugomvi wa Trump utaendelea, na vile vile hatua za China za kulipiza kisasi na za kukwepa. Muda pekee ndio utakaojibu jinsi wapinzani hao wawili watakavyoshughulikia Vita Vipya vya Baridi wakati makabiliano yatakuwa makali zaidi mnamo 2025.
Mwandishi, Nadim Siraj ni mwandishi wa habari kutoka India ambaye anaandika kuhusu diplomasia, migogoro, na masuala ya kimataifa.
Maoni yaliyotolewa na mwandishi hayaakisi maoni na sera za uhariri za TRT Afrika.
