Ismail Haniyeh, kiongozi wa Hamas ambaye aliuliwa na Israeil nchini Iran, alikuwa uso mgumu wa diplomasia ya kimataifa ya kundi la upinzani la Palestina wakati vita vya Israel vikiendelea huko Gaza, ambapo wanawe watatu waliuawa katika shambulio la anga la Israel.
Lakini alionekana na wanadiplomasia wengi kama mtu mwenye msimamo wa wastani ikilinganishwa na wanachama wenye msimamo mkali zaidi wa kundi la Wapalestina ndani ya Gaza.
Aliteuliwa kushika wadhifa wa juu wa Hamas mwaka 2017, Haniyeh alihamia kati ya Uturuki na mji mkuu wa Qatar Doha, akitoroka njia za kusafiri za Gaza iliyozingirwa. Hili lilimwezesha kuwa mpatanishi katika mazungumzo ya kusitisha mapigano au kuzungumza na Iran.
"Makubaliano yote ya kuhalalisha ambayo nyinyi (nchi za Kiarabu) mmetia saini na (Israel) hayatamaliza mzozo huu," Haniyeh alitangaza kwenye televisheni ya Al Jazeera yenye makao yake Qatar muda mfupi baada ya wapiganaji wa Hamas kuzindua uvamizi wa Oktoba 7.
Majibu ya Israel kwa shambulio la Hamas yamewauwa zaidi ya watu 35,000 ndani ya Gaza hadi sasa, kwa mujibu wa mamlaka za afya katika eneo hilo, huku maandamano ya kimataifa yakilaani vita vya Israel kama "mauaji ya kimbari" dhidi ya Wapalestina.
Je, Haniyeh aliingiaje kwenye siasa?
Akiwa kijana, Haniyeh alikuwa mwanaharakati wa wanafunzi katika Chuo Kikuu cha Kiislamu katika Jiji la Gaza. Alijiunga na Hamas ilipoundwa katika Intifadha ya Kwanza ya Wapalestina mwaka 1987.
Alikamatwa na kufukuzwa nchini kwa muda mfupi.
Haniyeh alijenga uhusiano wa karibu na mwanzilishi wa Hamas, Sheikh Ahmad Yassin, ambaye, kama familia ya Haniyeh, alikuwa mkimbizi kutoka kijiji cha Al Jura karibu na Ashkelon.
Mwaka 1994, aliliambia shirika la habari la Reuters kwamba Yassin alikuwa kielelezo cha vijana wa Kipalestina, akisema: "Tulijifunza kutokana na kuupenda Uislamu na kujitolea mhanga kwa ajili ya Uislamu huu na kutowapigia magoti madhalimu na madikteta hawa."
Kufikia mwaka wa 2003 alikuwa msaidizi wa Yassin anayeaminika, aliyepigwa picha akiwa nyumbani kwa Yassin huko Gaza akiwa ameshikilia simu kwenye sikio la mwanzilishi wa Hamas aliyekaribia kupooza kabisa ili aweze kushiriki katika mazungumzo.
Yassin aliuawa na Israel mwaka 2004.
Haniyeh alikuwa mtetezi wa mapema wa Hamas kuingia katika siasa. Mnamo 1994, alisema kuwa kuunda chama cha kisiasa "kutawezesha Hamas kukabiliana na maendeleo yanayoibuka".
Hapo awali ilitawaliwa na uongozi wa Hamas, baadaye iliidhinishwa, na Haniyeh akawa waziri mkuu wa Palestina baada ya kundi hilo kushinda uchaguzi wa wabunge wa Palestina mwaka 2006, mwaka mmoja baada ya jeshi la Israel kuondoka Gaza.
Kundi hilo lilichukua udhibiti wa Gaza mnamo 2007.
Mwaka 2012, alipoulizwa na waandishi wa habari kama Hamas iliachana na mapambano ya silaha dhidi ya utawala wa Israel katika ardhi ya Palestina, Haniyeh alijibu, "Bila shaka, sivyo" na kusema upinzani utaendelea "kwa kila namna - upinzani wa wananchi, upinzani wa kisiasa, kidiplomasia na kijeshi."
'Sura ya kisiasa na kidiplomasia ya Hamas'
Wakati Haniyeh alipoondoka Gaza mwaka wa 2017, Haniyeh alirithiwa na Yahya Sinwar, mwanajeshi mwenye msimamo mkali ambaye alikaa zaidi ya miongo miwili katika magereza ya Israel na ambaye Haniyeh alikuwa amemkaribisha tena Gaza mwaka 2011 baada ya kubadilishana wafungwa.
"Haniyeh anaongoza vita vya kisiasa vya Hamas na serikali za Kiarabu," Adeeb Ziadeh, mtaalamu wa masuala ya Palestina katika Chuo Kikuu cha Qatar, alisema kabla ya kifo chake, na kuongeza kuwa alikuwa na uhusiano wa karibu na watu wenye misimamo mikali zaidi katika kundi hilo na tawi la kijeshi.
"Yeye ndiye sura ya kisiasa na kidiplomasia ya Hamas," Ziadeh alisema.
Haniyeh na Meshaal walikuwa wamekutana na maafisa nchini Misri, ambayo pia ni mpatanishi wa mazungumzo ya kusitisha mapigano. Vyombo vya habari vya serikali ya Iran viliripoti kwamba Haniyeh alisafiri hadi Tehran mapema mwezi wa Novemba kukutana na kiongozi mkuu wa Iran, Ali Khamenei.
Maafisa watatu wakuu wameliambia shirika la habari la Reuters kwamba Khamenei alimwambia kiongozi wa Hamas katika mkutano huo kwamba Iran haitaingia kwenye vita ikiwa haijaambiwa kuhusu hilo mapema.
Watoto na wajukuu wauawa katika shambulizi la anga la Israel
Haniyeh alipoteza takriban watu 60 wa familia yake ambao walikuwa wameuawa tangu vita vya Israel dhidi ya Gaza kuanza Oktoba 7.
"Watoto watatu wa Haniyeh - Hazem, Amir na Mohammad - waliuawa Aprili 10 wakati shambulio la anga la Israeli lilipopiga gari walilokuwa wakiendesha,' Hamas ilisema.
Haniyeh pia alipoteza wajukuu zake wanne, wasichana watatu na mvulana mmoja, katika shambulio hilo.
Haniyeh alikanusha madai ya Israel kwamba wanawe walikuwa wapiganaji wa kundi hilo na kusema, "Maslahi ya watu wa Palestina yamewekwa mbele ya kila kitu," alipoulizwa kama mauaji yao yataathiri mazungumzo ya mapatano.
"Ikiwa adui wa jinai anafikiri kuwa kulenga familia yangu kutatufanya kubadili msimamo wetu na kuathiri upinzani wetu, basi anajidanganya kwa sababu kila shahidi huko Gaza na Palestina anatoka kwa familia yangu," Haniyeh alisema.
"Damu ya mashahidi wetu inatutaka tusikubali maelewano, tusibadilike tusidhoofike, bali tuendelee na njia yetu kwa dhamira."
